Murarki ogrodowe są aktywne mniej więcej od początku kwietnia (zależnie od przebiegu temperatury wiosną) do końca maja. Resztę roku dorosłe postaci pszczół spędzają wewnątrz kokonów czekając do kolejnej wiosny. Z tego powodu ważne jest, aby wiedzieć jak z nimi postępować, żeby owady doczekały do następnego sezonu w dobrej kondycji.
Cykl rozwojowy murarki ogrodowej rozpoczyna się wiosną, gdy temperatura w dzień sięga około 15°C. W naturalnych warunkach może to mieć miejsce już na początku kwietnia. Jako pierwsze z kokonów wygryzają się samce. Samice wychodzą 7–10 dni później. Samice po zapłodnieniu przez samce rozpoczynają budowę gniazd. Pierwszą czynnością jest wykonanie przegrody z wilgotnej gliny lub błota. Następnie samice zbierają pyłek (ok. 200 mg w każdej komórce), na którym składają jajeczko i budują kolejną przegrodę oddzielającą następną komórkę. Z jaja wygryza się larwa, która rozpoczyna żerowanie na zgromadzonym pyłku. Po zjedzeniu całego pyłku, larwa przędzie kokon, wewnątrz którego w kolejnych tygodniach następuje przepoczwarzenie się owada. Pod koniec lata wewnątrz kokonów znajdują się już dorosłe postaci pszczół, które jako imago oczekują wiosny następnego roku.
Murarka ogrodowa wygryzająca się z kokonu wydobytego z gniazda
Zasiedlone od kwietnia do końca maja rurki gniazdowe należy pozostawić na miejscu do jesieni. Wstrząsy towarzyszące przenoszeniu lub przewożeniu skrzynek gniazdowych w trakcie żerowania larw mogą bowiem powodować ich odpadanie od pokarmu i zamieranie. Najlepiej jest zabrać zasiedlone gniazda z miejsca stacjonowania nie wcześniej niż w połowie września. W celu uzyskania maksymalnego przyrostu populacji murarek w następnych latach, konieczne jest rozłupywanie trzcinowych gniazd, wydobywanie kokonów i przenoszenie do zimowli tylko dobrze rozwiniętych kokonów, bez oznak spasożytowania jakimi mogą być okrągłe otwory w kokonach. Podczas wydobywania kokonów z gniazd należy zwrócić szczególną uwagę na komórki, w których nie ma kokonów, a które niemal w całości są wypełnione przez jasnobrunatne skupisko małych roztoczy (Chaetodactylusosmiae), które namnożyły się na pyłku gromadzonym przez samice murarki. Jeżeli pomiędzy kokonami znajdują się spasożytowane komórki, kokony należy wyjmować ostrożnie, by w miarę możliwości na ich powierzchnię nie dostały się roztocza.
Rozcięta rurka trzcinowa z kokonami murarki
Przechowywanie oprzędów murarek przez zimę nie jest szczególnie kłopotliwe. Wystarczy spełnić kilka warunków żeby pszczoły przezimowały w dobrej kondycji i wygryzły się w zadawalającym, przekraczającym 90 procencie. Już w czasie zabierania zasiedlonych gniazd z uprawy należy zaplanować miejsce do ich przechowywania. Pomieszczenie powinno być chłodne. Przechowywanie gniazd w ogrzewanych budynkach do czasu wydobywania kokonów, np. w grudniu lub styczniu, może prowadzić do zamierania pszczół w kokonach. Ogrzewane pomieszczenia charakteryzują się zwykle niską wilgotnością powietrza, co sprawia, że kokony w trzcinowych rurkach wysychają. Ponadto każdy dorosły owad zimujący w kokonie ma w odwłoku odłożony zapas ciała tłuszczowego na zimę.
Zbyt wysoka temperatura podczas zimowli wpływa na przyspieszenie metabolizmu owada, co w efekcie może doprowadzić do zużycia całego zapasu ciała tłuszczowego przed nastaniem wiosny i jego śmierci.
Dotychczas uważano, że najlepszym miejscem do przechowywania kokonów murarki przez zimę jest lodówka, w której temperatura zwykle oscyluję ok. 4°C. Przechowywanie kokonów w lodówce ma jednak poważną wadę. Otóż, lodówki są zwykle ustawiane w ogrzewanych pomieszczeniach i, przy niewielkiej hodowli murarek, wykorzystywane są również do innych celów, np. do przechowywania żywności. Takie lodówki są dość często otwierane i zamykane. Po otwarciu drzwi temperatura wewnątrz urządzenia wzrasta do kilkunastu stopni. Po zamknięciu drzwi agregat po kilku godzinach pracy obniża temperaturę do 3–4°C. Ponowne otwarcie lodówki powoduje powtórny wzrost temperatury wewnątrz. I tak wielokrotnie. Takie wahania temperatury są dla murarek (zwłaszcza samców) sygnałem, że rozpoczyna się wiosna, bo właśnie wiosną obserwujemy skoki temperatury do kilkunastu stopni w dzień i nocne ochłodzenia, nawet poniżej zera. W związku z wahaniami temperatury, podczas przechowywania kokonów murarek w lodówkach, często obserwowaliśmy wygryzanie się samców nawet w styczniu. Ostatnie obserwacje poczynione podczas zimowania dużych partii kokonów dowodzą, że temperatura do 10°C podczas zimowli nie pogarsza przeżywalności pszczół oraz nie powoduje ich przedwczesnego wygryzania się. Spadki temperatury w pomieszczeniu z przechowywanymi kokonami poniżej zera nie mają negatywnego wpływu na przeżywalność owadów, bo przecież naturalne kolonie murarek tolerują spadki temperatury nawet poniżej minus 20°C.
Kokony, z których owady już się wygryzły
W związku z powyższym, wydobyte z gniazd kokony, umieszczone w tekturowych pudełkach mogą być przechowywane np. w nie ogrzewanych budynkach izolowanych styropianem. Styropian zabezpiecza pomieszczenie z kokonami przed drastycznymi spadkami temperatury zimą oraz przed nagłym wzrostem temperatury wiosną. Dobrymi miejscami są też chłodne, np. ziemne piwnice oraz przechowalnie owoców (wyłączając oczywiście przechowalnie z kontrolowaną atmosferą). W każdym przypadku należy zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenie oprzędów przed gryzoniami. Poza tym warstwa kokonów w jednym pudełku nie powinna przekraczać kilku centymetrów. Gruba warstwa kokonów może powodować wzrost temperatury wewnątrz pudełka i wpływać na przedwczesne wygryzanie się owadów. Również przygotowując kokony do wysyłki należy pamiętać o tym, aby ich warstwa nie była zbyt gruba.
Kokony przechowane przez zimę w wyżej opisanych warunkach wystawiamy na plantacje, wraz z odpowiednią ilością materiału gniazdowego (700 trzcinowych rurek na 1000 kokonów) w pierwszej połowie kwietnia. Jednak nie później niż na 2 tygodnie przed przewidywanym początkiem kwitnienia roślin.
Murarka wygryzająca się z zasklepionej rurki trzciny
Tekst i zdjęcia: dr Dariusz Teper, Instytut Ogrodnictwa, Oddział Pszczelnictwa w Puławach
Źródło: materiały Sumi Agro Poland