Dobrowolny system
Integrowana Produkcja to nazwa systemu jakości produkcji bezpiecznej żywności, ustanowionego w Polsce* w 2003 r.. Przystąpienie do tego systemu jest dobrowolne. Zamiar stosowania IP zainteresowany producent rolny zgłasza corocznie podmiotowi certyfikującemu, nie później niż 30 dni przed siewem albo sadzeniem roślin, a w przypadku roślin wieloletnich – przed rozpoczęciem okresu ich wegetacji.
Uprawa zgłoszona do IP podlega przez cały okres wegetacji czynnościom kontrolnym stwierdzającym sprawdzenie spełnienia wymagań produkcji bezpiecznej żywności, a plony (pobrane ich próbki) są badane w certyfikowanych laboratoriach na obecność pozostałości środków ochrony roślin (ś.o.r.) oraz poziomów azotanów, azotynów i metali ciężkich. Gospodarujący wg zasad tego systemu rolnik, który ukończył stosowne szkolenie może ubiegać się o certyfikat poświadczający ich przestrzeganie. Certyfikat IP wydaje się na okres niezbędny do zbycia roślin, nie dłuższy jednak niż na 12 miesięcy. Producent roślin, który otrzymał certyfikat poświadczający prowadzenie IP, może używać znaku IP do oznaczania roślin, dla których został wydany ten dokument.
Zasady IP polegają na połączeniu i wykorzystaniu (zintegrowaniu) w uprawie roślin wszystkich nowoczesnych dostępnych metod: agrotechniki, hodowli, nawożenia, biologii agrofagów, wykorzystania wiedzy o progach szkodliwości patogenów, szkodników i chwastów, ochrony biologicznej pozwalających na ograniczenie do niezbędnego minimum użycia syntetycznych środków ochrony roślin (ś.o.r.), bezpiecznego przechowywania płodów. Zasady te zostały opisane w ogólno dostępnych ‘Metodykach IP…” poszczególnych gatunków roślin.
Obowiązkowa dla profesjonalistów…
…zajmujących się produkcją roślinną będzie integrowana ochrona roślin**(ior). Jej zasady muszą być wdrożone przez wszystkich profesjonalnych rolników krajów UE do 1 stycznia 2014 r. Od tego terminu zaczyna obowiązywać! IOR oznacza wykorzystywanie podczas uprawy wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, aby zahamować rozwój populacji organizmów szkodliwych, a przy tym utrzymać stosowanie ś.o.r. i innych form interwencji na ekonomicznie i ekologicznie uzasadnionym poziomie, tak aby zmniejszyć lub zminimalizować zagrożenia dla zdrowia ludzi i dla środowiska. IOR pozwolić ma na uzyskanie zdrowych plonów przy minimalnych zakłóceniach funkcjonowania ekosystemu rolniczego i zachęca do stosowania naturalnych sposobów zwalczania szkodników.
Zasady integrowanej ochrony roślin
- Zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych lub minimalizowanie ich negatywnego wpływu na rośliny uprawne należy osiągać lub wspierać między innymi przez: ● płodozmian; ● właściwe techniki uprawy (np. zwalczanie chwastów przed siewem lub sadzeniem roślin, termin i norma wysiewu, wsiewki, uprawa bezorkowa, cięcie i siew bezpośredni); ● uprawę odmian odpornych/tolerancyjnych i materiału siewnego i nasadzeniowego kategorii standard/kwalifikowany; ● zrównoważone nawożenie, wapnowanie i nawadnianie/odwadnianie, ● stosowanie środków higieny (np. regularne czyszczenie maszyn i sprzętu), by zapobiec rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych; ● ochronę i stwarzanie warunków dla występowania ważnych organizmów pożytecznych, np. poprzez wdrażanie odpowiednich metod ochrony roślin lub wykorzystywanie ekologicznych struktur w miejscu produkcji i poza nim.
- Organizmy szkodliwe muszą być monitorowane przy zastosowaniu odpowiednich metod i narzędzi, jeśli są one dostępne. Wśród takich narzędzi powinny znaleźć się monitoring pól oraz systemy ostrzegania, prognozowania i wczesnego diagnozowania oparte na solidnych podstawach naukowych, tam gdzie możliwe jest ich zastosowanie, a także doradztwo osób o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych.
- Na podstawie wyników działań monitorujących użytkownik profesjonalny musi zdecydować, czy i kiedy rozpocząć ochronę roślin. Podstawowymi czynnikami wpływającymi na podejmowanie decyzji są pewne i oparte na solidnych podstawach naukowych progi szkodliwości występowania organizmów szkodliwych. Jeśli jest to wykonalne, przed zabiegiem ochrony roślin należy wziąć pod uwagę wartości progów szkodliwości dla danego regionu, konkretnego obszaru, uprawy i konkretnych warunków pogodowych.
- Nad metody chemiczne przedkładać należy zrównoważone metody biologiczne, fizyczne i inne niechemiczne, jeżeli zapewniają one zadowalającą ochronę przed organizmami szkodliwymi.
- Dobór ś.o.r. musi być jak najbardziej ukierunkowany na osiągnięcie danego celu i powodować jak najmniej skutków ubocznych dla zdrowia ludzi, dla organizmów niebędących celem zwalczania i dla środowiska.
- Użytkownik profesjonalny powinien ograniczać stosowanie ś.o.r. i inne formy interwencji do niezbędnego poziomu, np. poprzez zredukowanie dawek, ograniczenie ilości wykonywanych zabiegów lub stosowanie dawek dzielonych, biorąc pod uwagę, czy można zaakceptować dany poziom zagrożenia roślin i czy interwencje te nie zwiększają ryzyka rozwoju odporności organizmów szkodliwych.
- Jeśli wiadomo, że istnieje ryzyko powstania odporności na daną substancję aktywną, a nasilenie występowania organizmów szkodliwych wymaga wielokrotnego użycia ś.o.r. w danej uprawie, należy wykorzystać dostępne strategie przeciwdziałające powstawaniu odporności, by zachować skuteczność tych produktów. Może to obejmować stosowanie wielu ś.o.r. o różnych mechanizmach działania.
- Użytkownik profesjonalny powinien sprawdzać efekty wykorzystanych metod ochrony roślin za pomocą zapisów (ewidencji) o przeprowadzonych zastosowaniach ś.o.r. oraz działań monitorujących występowanie organizmów szkodliwych.
Wg załącznika III dyrektywy PEiRady 2009/128/WE z 21.10.2009 r.
W celu wdrożenia i przestrzegania powyższych zasad wszystkich profesjonalnych producentów roślin obowiązywać będą szkolenia podstawowe i uzupełniające. Szkoleniom dotyczącym racjonalnego stosowania ś.o.r. poddani będą musieli zostać również pracownicy centrów (sklepów) dystrybuujących ś.o.r. Sprzedaż tych towarów będzie możliwa wyłącznie w obecności pracownika, który takie szkolenie ukończył i posiada certyfikat potwierdzający ten fakt. Osoby te będą musiały bowiem dostarczyć klientom odpowiednich informacji w zakresie stosowania ś.o.r., zagrożeń dla zdrowia i dla środowiska oraz instrukcji bezpieczeństwa dotyczących zarządzania tymi zagrożeniami w odniesieniu do danych środków. Szkolenia obowiązkowe obejmą również doradców zajmujących się uprawą roślin.
Jednak nie to samo
IP jest zatem systemem dobrowolnym, ior będzie obowiązkowa dla wszystkich profesjonalnych producentów roślin od 1 stycznia 2014 r. Fakt, pewne zasady obu systemów są tożsame, dlatego uważa się, że rolnikom uprawiającym zgodnie z zasadami IP nowe przepisy nie przysporzą kłopotów. Problemy mogą pojawić się natomiast w tych gospodarstwach, które uprawiały rośliny intensywnie, a ochronę prowadziły konwencjonalnie.
Katarzyna Kupczak, fot. K. Kupczak
*zasady IP zostały określone w ustawie z 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin
**zasady integrowanej ochrony zostały określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z 21 października 2009 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów
