Barszcz Sosnowskiego jest gatunkiem występującym w szerokim spektrum siedliskowym, preferującym dobrze nasłonecznione wilgotne rejony wzdłuż rzek i strumieni, miejsca ruderalne, a także użytki zielone. Mniejsze zagrożenie stanowi dla pól uprawnych i ogrodów pod warunkiem, że prowadzone są tam regularne zabiegi uprawowe. Szacunkowy obszar występowania tej rośliny w Polsce wynosi około 3 tys. ha, co roku zwiększa się o 100-200 hektarów, w województwie małopolskim 140 ha. Przybliżony koszt jej zwalczania w Polsce jest szacowany na 60 mln zł.
Od 1 kwietnia 2014 r. do końca kwietnia 2016 r. Uniwersytet Rolniczy wraz z Małopolskim Urzędem Wojewódzkim, Małopolską Izbą Rolniczą, Instytutem Hodowli i Aklimatyzacji Roślin i 30 gminami województwa małopolskiego realizują projekt polsko-norweski nr EOG Pl02 „Środowisko bez barszczu Sosnowskiego (Heracleum Sosnowskyi Manden)”. Jest to pierwszy tego typu projekt realizowany w Polsce, jego celem jest wyeliminowanie roślin barszczu na łącznej powierzchni 134 ha. W 85% (3 228 985 zł) finansowany jest on przez Europejski Obszar Gospodarczy (Norwegia, Islandia, Liechtenstein). Wkład własny Uniwersytetu Rolniczego, Małopolskiej Izby Rolniczej, IHAR Grodkowice i gmin wynosi 15%, (569 821 zł). Podczas realizacji projektu zostaną wykorzystane dotychczasowe wyniki badań nad zwalczaniem barszczu Sosnowskiego, przeprowadzone przez pracowników Uniwersytetu Rolniczego w uczelnianych stacjach doświadczalnych w Czyrnej i Garlicy.
Zasadniczymi trudnościami w zwalczaniu tej rośliny jest jej wysoki współczynnik rozmnażania oraz żywotność nasion dochodząca do 5 lat. Oznacza to, iż aby uzyskać pełny sukces w zwalczaniu barszczu na danym terenie, działania eliminujące tą roślinę muszą być realizowanie corocznie nieprzerwanie przez 5 lat. Każde dopuszczenie do wydania i rozsiewania nasion w okresie zwalczania na danym terenie wydłuża okres eliminacji o następne 5 lat.
Stosuje się dwa sposoby zwalczania barszczu: chemiczny – poprzez stosowanie herbicydów i mechaniczny poprzez koszenie, wykopywanie korzeni, ucinanie na głębokości 5 cm od szyjki korzeniowej. Zabiegi herbicydowe można stosować na terenach nie objętych ochroną. Mechaniczne zabiegi niszczące zalecane są na obszarach chronionych, jak parki narodowe, strefy ochronne, brzegi cieków wodnych itp. W projekcie Środowisko bez barszczu Sosnowskiego będzie wykorzystana nowatorska metoda wstrzykiwania herbicydów do dolnej części łodygi.
W pierwszej kolejności rośliny barszczu powinny być zwalczane w miejscach licznego przebywania ludności, jak przystanki autobusowe, skwery, parki, szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe, otoczenie szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia i innych instytucji użyteczności publicznej oraz na obszarze pasów drogowych. Tak samo ważne jest ich zwalczanie nad brzegami cieków wodnych, gdyż nasiona barszczu roznoszone są głównie przez płynąca wodę. W mniejszym stopniu nasiona rozsiewane są przez wiatr. Dlatego dla uzyskania efektu skutecznego zwalczania, należy corocznie niszczyć rośliny barszczu we wszystkich gminach znajdujących się na obszarze danej zlewni, np. Dunajca. Sukces w zwalczaniu barszczu można uzyskać niszcząc corocznie rośliny tego gatunku kompleksowo na dużym terenie, np. zlewni lub województwa.
Dotychczasowe rezultaty pozwalają na sformułowanie następujących wniosków:
W badaniach nad kiełkowaniem nasion w kolejnych latach po wysiewie stwierdzono, iż pierwszym roku po wysiewie skiełkowało 22,6%, w drugim 6,3%, w trzecim 0,6%, w czwartym 0,11%, a w piątym roku 0,02%. Nie stwierdzono kiełkowania w szóstym roku. Zatem można stwierdzić, iż nasiona barszczu Sosnowskiego zalegające w glebie zachowują zdolność kiełkowania przez 5 lat. Łącznie zdolnych do skiełkowania było 29,7% nasion. Wyniki badań wskazują na fakt, iż dla skutecznego zwalczania barszczu Sosnowskiego na obszarach porośniętych przez tą roślinę powinno trwać nieprzerwanie przez 5 lat. W tym czasie nie można dopuścić do rozsiewania się nasion z dojrzałych kwiatostanów. Każde wniesienie do gleby nowej partii nasion wydłuża okres zwalczania o następne 5 lat.
Stosowane herbicydy okazały się skuteczne w zwalczaniu barszczu Sosnowskiego. Wykorzystywano herbicydy Roundup Ultra 360 SL (glifosat) oraz Chikara 25 WG (gflazasulfuron) Opryski dwu i trzykrotne okazały się bardziej skuteczne niż oprysk jednorazowy w okresie wegetacji. Najbardziej skuteczny we wszystkich latach badań okazał się oprysk trzykrotny. Już w drugim roku stosowania skuteczność trzykrotnego oprysku w okresie wegetacji wyniosła 91%. W następnych latach skuteczność była jeszcze większa, a w 5 roku całkowicie wyeliminowano barszcz Sosnowskiego. Brak całkowitego zniszczenia barszczu w drugim, trzecim i czwartym roku stosowania mógł wynikać z zapasu nieskiełkowanych nasion w glebie. W trakcie badań zauważono, iż trzykrotnie opryskiwane rośliny w żadnym roku nie wydały nasion. Jedną z przyczyn braku 100% skuteczności w przypadku oprysku 3-krotnego w 2-gim, 3-cim i 4-tym roku mogło być zaleganie mulczu powstałego ze zniszczonych roślin.
Koszenie we wczesnej fazie rozwojowej jest bardziej skuteczne niż koszenie roślin w późniejszych fazach rozwojowych. Trzykrotne koszenie przez 5 lat rozpoczęte w drugim roku po wysiewie zniszczyło aż 97,25% roślin barszczu Sosnowskiego. Wynik ten wskazuje na dużą skuteczność koszenia, czyli zwalczania bez stosowania herbicydów. Sposób ten może być skutecznie wykorzystany w ograniczaniu występowania barszczu Sosnowskiego na obszarach chronionych, na których stosowanie herbicydów jest ograniczone.
Ucinanie na głębokości 10 cm górnej części korzenia całkowicie wyeliminowało 3-letnie rośliny. Ucinanie na głębokości 15 cm całkowicie zniszczyło rośliny 5-letnie. Zabieg ucinania korzeni na głębokości 10 i 15 cm nie był skuteczny dla roślin 7-letnich.
Na podst. mat. Konferencji Naukowej „Zwalczanie barszczu Sosnowskiego”
pg
