Malina: rośnie zagrożenie patogenami

Objawy więdnięcia, zasychania i zamierania liści, nekrozy na pędach mogą być spowodowane zarówno czynnikami infekcyjnymi, jak i żerowaniem szkodników. W celu dobrania właściwych skutecznych środków ochrony roślin niezbędne jest prawidłowe rozpoznanie czynnika biotycznego oraz zastosowanie odpowiedniej metody zwalczania. Decyduje to o sukcesie w ochronie.
 
 
Rdza maliny 
Ta choroba w ostatnich sezonach stanowi większe zagrożenie niż szara pleśń. Rdza jest typowym patogenem pasożytniczym rozwijającym się na liściach, ogranicza proces fotosyntezy, oddychania i transpiracji. Wpływa negatywnie na jakość i ilość uzyskiwanego plonu. Rdza maliny jest powodowana przez grzyb Phragmidium rubi-idaei.

Patogen cały cykl rozwojowy odbywa na jednej roślinie, wytwarzając różnego rodzaju zarodniki pełniące ściśle określone funkcje. Pierwsze objawy rdzy widoczne są wiosną (maj/ czerwiec) na górnej stronie liści w postaci żółto-pomarańczowych skupień ogników (ecjów) rdzy wypełnionych ecjosporami. Na przełomie czerwca/ lipca na dolnej stronie liści, na szypułce i działkach kielicha tworzą się uredinia – pomarańczowo-rdzawe skupienia zarodników (fot. 1).

Od połowy lipca do jesieni tworzą się natomiast czarne skupienia (telia). Liście silnie porażone rdzą przedwcześnie opadają, rośliny są osłabione, mają mniejszą mrozoodporność i gorzej plonują w kolejnym sezonie. Aby ochrona przed rdzą maliny była skuteczna, najlepiej jest połączyć dostępne metody, w tym uprawę odmian odpornych lub mało podatnych na patogen i sadzenie roślin we właściwej rozstawie. Presję choroby zmniejsza systematycznie odchwaszczanie plantacji oraz wycinanie i usuwanie nadmiaru młodych pędów. Dobre efekty w zmniejszeniu potencjału inokulacyjnego grzyba przynosi usuwanie porażonych pędów oraz jeżyn dziko rosnących w pobliżu plantacji produkcyjnych. Priorytetowym zabiegiem jest nawożenie plantacji w taki sposób, aby zachować równowagę pomiędzy składnikami N, P, K.

W przypadku rdzy maliny pomocne jest stosowanie preparatów, które zawierają aktywny jon fosforynowy (np. Fosfiron Mg/Cu), ograniczający zarodnikowanie grzyba i kiełkowanie strzępki infekcyjnej. Przed kwitnieniem warto też na plantacji zastosować preparaty zawierające miedź (np. Viflo Cu-B w dawce 1,5 l/ha oraz Cuproflox 38 lub Cuproflox 70 w dawce 0,5–1 l/ha).

Obecnie jedynym zarejestrowanym preparatem przeciwko rdzy maliny jest Zato 80 WG (zalecana dawka – 0,2 kg). Fungicyd można stosować zarówno przed kwitnieniem, jak i  w  trakcie jego trwania, a także po zbiorach. Połączenie metod agrotechnicznych i chemicznych z nawożeniem poprawi efektywność prowadzonej ochrony.

Szara pleśń 

O jej występowaniu i nasileniu przede wszystkim decydują warunki pogodowe. Zarodniki grzyba Botrytis cinerea kiełkują jedynie w obecności kropli wody, a optymalna temperatura do infekcji tkanek roślinnych to 18–25°C. W takich warunkach może dojść do znacznego zniszczenia plonu, na skutek gnicia owoców oraz zamierania pędów. Grzyb ten oprócz owoców poraża pędy, kwiaty – wszystkie nadziemne części roślin.

Porażone kwiaty malin brunatnieją i zamierają, stanowiąc źródło infekcji owoców. W warunkach wysokiej wilgotności pokrywają się szarym, pylącym nalotem. Na chorych owocach pojawiają się gnilne plamy, pokryte również szarym nalotem. Następnie zasychają i przez dłuższy czas pozostają na krzewie. Porażeniu ulegają także owoce niedojrzałe, które ciemnieją, gniją, pokrywają się charakterystycznym nalotem i zasychają (fot. 2).


Fot. 2. Owoce maliny z charakterystycznymi objawami porażenia przez grzyb B. cinerea

Podczas wysokiej wilgotności i temperatury, głównie na zagęszczonych plantacjach może dojść do porażenia liści i młodych latorośli. Chore liście pokrywają rozległe, brunatne nekrotyczne plamy. Grzyb B. cinerea może porażać pędy malin, powodując ich częściowe lub całkowite zamieranie wkrótce po infekcji. Objawy porażenia są podobne do symptomów powodowanych przez grzyb D. applanata. Różnica polega na rozmieszczeniu nekroz, które w przypadku B. cinerea rozwijają się głównie na dolnej części pędów. Nekrozy są jaśniejsze i rozległe, a granica pomiędzy zdrową a chorą częścią pędu jest zdecydowanie mniej wyraźna.

Jesienią i zimą porażona tkanka przebarwia się na szaro, często także się łuszczy. Typowym objawem szarej pleśni są charakterystyczne sklerocja – utwory przetrwalnikowe grzyba, które tworzą się na powierzchni porażonych pędów, głównie drugorocznych. Porażone pędy przedwcześnie zamierają, a także stają się bardziej wrażliwe na przemarznięcia. Nasilenie tej choroby jest różne w zależności od przebiegu pogody w sezonie. W minionym na plantacjach nie odnotowywano dużego problemu ze zwalczaniem sprawcy tej choroby, choć nawet przy małym nasileniu choroby nie można jej lekceważyć i ochrona jest konieczna.

Aby osiągnąć zadowalające efekty zabiegów, należy łączyć metody agrotechniczne z chemicznymi. Plantacja powinna być prowadzona przy rusztowaniu i drutach – taka agrotechnika roślin przyspiesza obsychanie liści i podnosi skuteczność zabiegów chemicznych. Warto pamiętać o odpowiednim nawożeniu, zwłaszcza azotem – przenawożenie tym składnikiem może prowadzić do zwiększonej podatności roślin na tę chorobę.

W przypadku plantacji posadzonych na żyznej, wilgotnej glebie należy usuwać latorośle, w tym celu unikamy wczesnych infekcji i zmniejszamy potencjał inokulacyjny patogenu. Te metody są jednak bezskuteczne, jeśli do programu nie włączymy zapobiegawczych zabiegów chemicznych. Powinno się je rozpocząć gdy pędy osiągną 10–20 cm, a następnie kontynuować co 10–14 dni, w zależności od przebiegu pogody i szybkości przyrostu pędów.

Właściwa ochrona przed szarą pleśnią rozpoczyna się od początku kwitnienia. W latach o sprzyjających warunkach do rozwoju grzyba należy wykonać zabiegi także przed zbiorem, zachowując karencję. Pierwsze zabiegi należy rozpocząć już przed kwitnieniem, po ruszeniu wegetacji wiosną. W tym czasie warto zastosować preparaty zawierające tiuram, np. Sadoplon  75 WP (dawka – 3 kg/ha), iprodion – np. Rovral Aquaflo 500 SC (dawka – 1,5–2 l/ha), trifloksystrobinę – np. Zato 50 WG (dawka  – 0,2 kg/ha).

W czasie kwitnienia do zwalczania szarej pleśni można wykorzystać fungicydy zawierające kaptan, pirymetanil (Pyrus  400 SC w dawce 2 l/ha lub Mythos 300 SC w dawce 2,5 l/ha) czy też „standardy” używane w zwalczaniu szarej pleśni, jak Signum  33 WG (dawka – 1,8 kg/ha) lub Switch 62,5 WG (dawka – 0,8– 1 kg/ha).

W czasie owocowania można również stosować preparat o krótkiej karencji (1 dzień) Teldor 500 SC w dawce 1,5 l/ha lub wymienione wcześniej Signum i Switch, o krótkiej karencji. Działanie preparatów chemicznych warto wspomóc nawozami stymulującymi mechanizmy odpornościowe roślin oraz ograniczającymi proces zarodnikowania grzybów, np. zawierającymi fosforyny.  

 
Zamieranie pędów malin 
Jest końcowym objawem porażenia przez różne grzyby, aby dokładnie określić objawy i przyczyny tej choroby wyodrębnia się oddzielne jednostki chorobowe: przypąkowe zamieranie pędów maliny (Didymella applanata, st. kon. Phoma idaei), zamieranie podstawy pędów malin (Leptosphaeria coniothyrium, st. kon. C. fuckelii), fuzarioza maliny (Fusarium avenaceum, Fusarium lateritum), szara pleśń (Botrytis cinerea). Przypąkowe zamieranie pędów maliny – pierwsze objawy tej choroby mogą być obserwowane już na początku lub w połowie czerwca.

Na pędach tegorocznych, głównie w dolnej ich części, wokół pąków tworzą się brunatno-fioletowe plamy. Przebarwienia te wraz z rozwojem patogenu powiększają się, stają się rozległe, ciemnobrązowe, obejmują cały obwód pędu. Z czasem na powierzchni plam tworzą się charakterystyczne liczne, drobne czarne punkty – piknidia stadium konidialnego grzyba. W wyniku zniszczenia miękiszu korowego, kora w porażonych miejscach pęka. Spękanie i łuszczenie kory głównie jest obserwowane na pędach dwuletnich. Porażone pędy są zahamowane we wzroście, łuski pąków zamierają, a pąki wysychają.

Zamieranie podstawy pędów maliny różni się od przypąkowego zamierania pędów maliny miejscem wystąpienia pierwszych objawów i terminem ich pojawienia się. W pierwszym roku rozwoju pędów malin objawy są trudne do wykrycia. Pojawiają się w postaci brunatnych nekroz na przyziemnej części pędów lub na częściach wyżej położonych uszkodzonych przez owady. Typowe objawy chorobowe występują w drugim roku. Nekrozy przyziemnej części pędów są rozległe, obejmują pęd na całym obwodzie, a kora obumiera i się łuszczy. Na częściach zeszłorocznych pędów zaczynają więdnąć i zamierać kwiatonośne pędy boczne, które zasychają przed dojrzewaniem owoców. Na martwej korze pojawiają się piknidia w postaci czarnych punktów, z których przy dużej wilgotności uwalniane są zarodniki.

[NEW_PAGE]

Fuzarioza maliny rozwija się w przyziemnej części pędu lub w częściach wyżej położonych, uszkodzonych przez szkodnika. Na pędach tworzą się brunatne, głębokie nekrozy, a w dalszej fazie choroby, zwłaszcza na przyziemnych częściach pędu tworzą się charakterystyczne dla grzybów z rodzaju Fusarium objawy w postaci obfitej grzybni. Na przekroju zdrewniałych pędów maliny, pod uszkodzoną korą, widoczne są ściemnienia części naczyniowej, spowodowane pasożytującą grzybnią. Porażone pędy zamierają, a choroba przenosi się na nowo wyrastające pędy. 
Bardzo często wystąpienie tych patogenów na plantacji i uszkodzenia pędów doprowadzają do ich wyłamywania się z karpy. Grzyby, będące sprawcami tych chorób, zimują na porażonych organach w stadium konidialnym i workowym. Wysiewy zarodników następują w okresach wilgotnej pogody, a infekcja pędów trwa przez cały okres wegetacji. 

W poprzednim sezonie choroby pędów na plantacjach wystąpiły w bardzo dużym nasileniu, prowadząc do znacznych strat zarówno w przypadku malin letnich, jak i jesiennych. W bieżącym sezonie już widać pierwsze objawy tych chorób, zatem w sprzyjających warunkach pogodowych może powtórzyć się problem z ich zwalczaniem w późniejszym okresie. 

Zwalczanie opisywanej wyżej choroby jest trudne. Skutecznym rozwiązaniem jest łączne stosowanie zabiegów agrotechnicznych i chemicznych. Plantacje należy zakładać ze zdrowego materiału szkółkarskiego, prowadzić krzewy przy drutach, odchwaszczać plantację, usuwać nadmiar młodych pędów zagęszczających rzędy, usuwać pędy porażone, racjonalnie nawozić rośliny (zwłaszcza azotem). Do zwalczania sprawców zamierania pędów można stosować te same preparaty, którymi zwalcza się szarą pleśń. Do ochrony można włączyć środki wspomagające naturalną odporność roślin oraz ograniczające zarodnikowanie grzybów, np. te z aktywnym jonem fosforynowym. 

 
Zgnilizna korzeni maliny 
Phytophthora fragariae var. rubi to jeden z najgroźniejszych patogenów maliny. Szkodliwość tej choroby jest bardzo duża, zwłaszcza na glebach źle zdrenowanych, wilgotnych i ciężkich. Główne jej objawy to przede wszystkim porażone pędy, które więdną, zamierają i wyginają się na kształt pastorału (fot. 3.). 

Fot. 3. Zamierające pędy z pastorałowatym zagięciem – objawy zgnilizny korzeni

Ponadto porażone krzewy nie wytwarzają odrostów. Owoce są drobne, a przed zbiorami zwykle zasychają. Liście żółkną, więdną i zwijają się ku górze. Starsze liście usychają, wyglądają jak spalone, pozostają na pędach (fot. 4). U podstawy pędów obserwowana jest ciemnobrązowa, fioletowa zgnilizna. Uszkodzony system korzeniowy zakażonych roślin gnije, widoczne są tylko pojedyncze białe korzenie włośnikowe, a na grubszych korzeniach widać wewnętrzne przebarwienia, które ostro odcinają się od zdrowej tkanki. 


Fot. 4. Objawy zgnilizny korzeni: uschnięte liście pozostają na pędach

Na plantację maliny patogen ten dostaje się głównie z porażonymi sadzonkami. Phytophthora fragariae var. rubi może rozprzestrzeniać się wraz z wodą powierzchniową i w sączkach drenarskich. Może przenosić się także z glebą na narzędziach. Chorobie można zapobiegać tylko stosując odpowiednią agrotechnikę, ponieważ jak dotąd nie został zarejestrowany jeszcze żaden fungicyd do ochrony przed tym patogenem. 

Zapobieganie to przede wszystkim zakładanie nowych nasadzeń ze zdrowego materiału szkółkarskiego, unikanie stanowisk źle zdrenowanych, używanie tylko własnych narzędzi i maszyn do zabiegów agrotechnicznych, a po wykonanych pracach polowych konieczne jest ich oczyszczenie z gleby i resztek roślinnych. W przypadku tej choroby pomocnym zabiegiem może być podlewanie roślin (zabieg doglebowy) lub fertygacja roztworem nawozu fosforynowego, np. Fosfiron Mg, który zmniejsza potencjał inokulacyjny patogenu oraz stymuluje mechanizmy odpornościowe. 

Tekst i zdjęcia: mgr Karolina Felczak, Placówka Badawcza Fertico
 
Pełny opis środków oraz aktualne zalecenia dotyczące zwalczania chorób, szkodników i chwastów w uprawach sadowniczych zawiera Program Ochrony Roślin Sadowniczych 
 
 
 
 

Related Posts

None found

Poprzedni artykułSzara pleśń na truskawkach (2) – alert na 3.06.2016 r.
Następny artykułPowstaje Podlaski Szlak Kulinarny

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz swoje imię

ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.