Początki w ekologii
Proces wdrażania ekologicznej produkcji w gospodarstwie w Radunicy rozpoczęliśmy 15.03.2012 r. w wyniku przystąpienia do realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego w ramach PROW 2007–2012, pakiet 2, Rolnictwo ekologiczne, wariant 2.9 i 2.10 (Uprawy sadownicze i jagodowe w okresie przestawiania i dla których zakończono okres przestawiania). Przysługująca wówczas płatność wynosiła 1800 zł/ha w okresie przestawiania i 1540 zł/ha w późniejszych latach.
Następnym etapem zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym było, i nadal jest, zgłoszenie podjęcia działalności w rolnictwie ekologicznym jednostce certyfikującej (gospodarstwo w Radunicy ocenia Agro Bio Test). Jednostka taka będzie wystawiała certyfikat poświadczający, iż produkcja pochodząca z danego gospodarstwa spełnia warunki produkcji ekologicznej.
Jednym z dokumentów wymaganych w trakcie realizowania programu rolnośrodowiskowego jest Plan Działalności Rolnośrodowiskowej na okres 5 lat, który przechowuje się w gospodarstwie i realizuje.
Ekologiczna plantacja porzeczki czarnej o powierzchni 15 ha jest położona na Żuławach Gdańskich, które charakteryzują się najżyźniejszymi glebami w Polsce – madami. Na glebach tych uzyskuje się najwyższe plony roślin uprawnych. Specyfika Żuław Gdańskich to pola podzielone wieloma rowami melioracyjnymi, które pozwalają na regulowanie poziomu wody gruntowej (obniżanie w trakcie długotrwałych opadów bądź spiętrzanie wody w trakcie okresów suchych). Częściowo eliminuje to problem deficytu wody w trakcie zawiązywania owoców – decydującego czynnika w powodzeniu uprawy porzeczki.
W 2010 r., przed założeniem plantacji, wykonano analizę gleby, określono jej zasobność i odczyn, które były na prawidłowym poziomie. Plantacja została założona dwuetapowo: około 7 ha (odmiany ‘Tiben’ i ‘Tisel’) posadzono jesienią 2011 r., a kolejne 8 ha posadzono jesienią 2012 r. (odmiany ‘Tisel’, ‘Tiben’, ‘Ruben’, ‘Ben Connan’ – tabela 1). Rozstaw krzewów – 4 m x 0,4 m. Sadzonki wszystkich odmian porzeczki były kwalifikowanym materiałem nasadzeniowym, zakupionym w kwalifikowanej szkółce za zgodą Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku. Przed założeniem plantacji zastosowano uprawę motylkowych z trawami, przyorano również 60 t/ha obornika końskiego w pasach 2 m.
Tabela 1. Koszty założenia 1 ha ekologicznej plantacji porzeczki czarnej oraz jej prowadzenia w 1. i 2. roku (opracowanie własne):
Problemy na plantacji
Najważniejszym problemem na młodej plantacji jest walka z chwastami. W pierwszym roku konieczne jest ręczne odchwaszczanie w rzędach roślin, a w kolejnych latach wykonuje się je za pomocą glebogryzarek i kultywatora (tab. 2). W międzyrzędziach utrzymywana jest murawa, którą, w zależności od potrzeb, kosi się 4 lub 5 razy w sezonie wegetacyjnym.
Tabela 2. Koszty bezpośrednie produkcji oraz przychody z 1 ha ekologicznej plantacji porzeczki czarnej w 2015 r. (opracowanie własne):
Następnym ważnym zabiegiem na plantacji jest cięcie krzewów porzeczki. Związane jest to z owocowaniem porzeczki na młodszych pędach oraz z tendencją niektórych odmian do „pokładania się”, co utrudnia zbiór i sprawia, że owoce nie dojrzewają równomiernie. Zabieg ten wykonywany jest ręcznie, co pozwala też na usunięcie pędów porażonych przez szkodniki i choroby.
Ochrona i nawożenie w największym stopniu odróżniają produkcję konwencjonalną od ekologicznej i są najtrudniejszymi elementami agrotechniki, szczególnie w przypadku chorób i szkodników. Lista produktów dopuszczonych do stosowania w ekologicznej produkcji porzeczki czarnej dostępna jest na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Obecnie w produkcji ekologicznej najpoważniejszym zagrożeniem jest wielkopąkowiec porzeczkowy, z którym walka polega na lustracji plantacji wczesną wiosną i usuwaniu porażonych pąków. Innym rozwiązaniem pozostaje sadzenie odmian odpornych na tego szkodnika i nadzieja, że nie dojdzie do przełamania ich genetycznej odporności.
Wydajność ekologicznej plantacji
Zbiór porzeczek odbywa się mechanicznie kombajnem całorzędowym Viktor (producent: Weremczuk). Owoce zbierane są do skrzynek o pojemności 15–20 kg. W przypadku niezachwaszczonej plantacji zbiór kombajnowy przebiega bez większych problemów. W warunkach Żuław Gdańskich plonowanie ekologicznej porzeczki czarnej w 2013 r. wyniosło średnio 2 t/ha. W 2014 r. – 1 t/ha (wiosenne przymrozki do –9°C spowodowały znaczne straty w plonie), natomiast w 2015 r. – 14,9 t/ha.
Wiosna i lato w 2015 r. na Żuławach Gdańskich obfitowały w opady na dość wysokim poziomie, temperatura w trakcie zbioru była optymalna, bez upałów, co pozwoliło uzyskać owoce dobre jakościowo, dobrze wybarwione. Dzięki temu zebrano 95% plonu oraz uzyskano wysoką cenę.
Biorąc pod uwagę fakt, że plantacja rośnie na bardzo dobrej glebie oraz że jest w dobrej kondycji, można patrzeć optymistycznie na kolejne 3 lub 4 sezony (ekologiczną uprawę porzeczki należy traktować jako krótkotrwałe nasadzenie), pomimo wysokich kosztów prowadzenia tego typu uprawy.
Optymistycznie nastrajają wysokie plony i dobre ceny za owoce ekologiczne, czego nie można powiedzieć o owocach z produkcji konwencjonalnej.
Gospodarstwo całość produkcji zbywa do Grupy Producenckiej, której jest członkiem, dodatkowo należy również do Krajowego Stowarzyszenia Plantatorów Czarnej Porzeczki.
Przepisy prawne regulujące produkcję ekologiczną:
- ustawa o rolnictwie ekologicznym z 25 czerwca 2009 r. (Dz.U. nr 116 poz. 975);
- podstawowe Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z 28 czerwca 2007 r.;
- wykonawcze Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z 5 września 2008 r.;
- „Program rolnośrodowiskowy PROW 2007–2013” (Dz.U. Nr 33, poz. 262 z późn. zm.).
Karolina Lisiecka
Gospodarstwo Sadownicze, Radunica (woj. pomorskie)
Fot. D. Łabanowska-Bury
Artykuł pochodzi z numeru 11-12 miesięcznika „Truskawka, malina, jagody”
