Odmładzanie krzewów borówki wysokiej

Zaniedbanie cięcia odmładzającego krzewów borówki wysokiej ogranicza plonowanie i sprawia, że jakość owoców znacznie się pogarsza. Dlatego warto odpowiednio ciąć starsze krzewy, uwzględniając ich wiek oraz specyfikę wzrostu danej odmiany.

Polska jest europejskim liderem pod względem areału nasadzeń krzewów borówki wysokiej oraz skali produkcji owoców. Z każdym kolejnym rokiem powstają nowe plantacje, które tworzone są zwykle poprawnie pod względem technologicznym z wykorzystaniem odmian, będących często najnowszymi osiągnięciami światowych prac hodowlanych. Dzięki temu ich zdolność produkcyjna jest wysoka i spełnia wymagane normy jakościowe stawiane owocom tego gatunku. Warto jednak pamiętać, że krzewy na plantacjach starszych niż 6–8-letnie, by dobrze owocować i tworzyć dorodne jagody, wymagają prawidłowego i regularnego cięcia.
 
Intensywność i sposób cięcia
Wiele plantacji borówki wysokiej w Polsce, zwłaszcza tych starszych, wymaga poprawnego cięcia krzewów. Czynność ta powinna być wykonywana od momentu posadzenia roślin, jednak wraz z wiekiem modyfikacji ulega zasadniczy cel tego zabiegu. Przez pierwsze trzy lata prowadzenia plantacji umiarkowane cięcie krzewów wspomaga ich prawidłowe formowanie i koryguje kształt, uwzględniając typowe cechy pokrojowe odmiany. Dostosowanie cięcia do stanu fizycznego roślin, począwszy od fazy sadzonki i przez dwa kolejne lata, może skutecznie niwelować dysproporcje między zróżnicowanymi w pokroju krzewami. Formowanie przez cięcie pozwala wybrać na roślinie najbardziej odpowiednie pędy szkieletowe, które w przyszłości utworzą „filary” strefy owoconośnej. Proces kształtowania pokroju połączony jest ściśle z korektą krzewu pod kątem jego potencjalnej produktywności. Trwa on zazwyczaj do momentu, w którym roślina osiąga pełnię wydajności, co w zależności od odmiany, przypada między 6. a 8. rokiem prowadzenia plantacji.

Począwszy od tego wieku krzewów rozpoczyna się okres, w którym równolegle następuje wzrost młodych pędów, tworzenie się owoców na pędach starszych niż jednoroczne oraz powolne starzenie się pędów kilkuletnich, których zdolność do obfitego owocowania ustawicznie słabnie. Z każdym rokiem eksploatowania krzewów ostatni z wymienionych procesów zaczyna coraz bardziej dominować nad dwoma pozostałymi, a stopień jego nasilenia zależy dodatkowo od odmiany. Brak odpowiedniego cięcia powoduje spadek produktywności krzewu zarówno pod względem plonowania, jak i odpowiedniej rotacji pędów koniecznej do utrzymania optymalnej wydajności plantacji. Pomocne w tej sytuacji może okazać się coroczne i systematyczne cięcie prześwietlające krzewy. Wykonywana na przedwiośniu eliminacja pędów na silnych i prawidłowo ukształtowanych krzewach powinna stanowić od 20 do 30% ogólnej ich liczby. Odpowiednie cięcie skutecznie trzyma w ryzach silnie krzewiące się rośliny odmian np. ‘Bluecrop’, ‘Bluegold’ czy ‘Nelson’, natomiast ‘Earliblue’, ‘Darrow’ lub ‘Chandler’ stymuluje do wytwarzania pędów w większej liczbie. W przypadku odmian borówki prawidłowe wykonanie cięcia prześwietlającego jest związane ze znajomością specyfiki wzrostu roślin oraz ich indywidualną skłonnością do wytwarzania młodych przyrostów w obrębie trzech zasadniczych stref krzewu – dolnej, środkowej i górnej.

Krzew odmiany ‘Bluejay’ miesiąc po silnym cięciu odmładzającym

Krzew odmiany ‘Bluecrop’ 40 dni po silnym cięciu odmładzającym.

[NEW_PAGE]Ryzyko przemiennego owocowania
Na starzejących się i niewłaściwie prowadzonych roślinach udział usuwanych corocznie pędów zwiększa się, a zdolność pozostałych do tworzenia pąków kwiatowych stopniowo maleje. Krzewy takie wytwarzają coraz mniej tzw. młodego drewna, czyli przyrostów jednorocznych, na których w kolejnym sezonie wegetacyjnym powinny tworzyć się najwartościowsze jagody. Ponadto strefa owocowania zmniejsza się i przesuwa nieustannie na skraj korony, a jej część środkowa nie wytwarza wystarczającej ilości młodych pędów mogących w przyszłości owocować. Zachwianie proporcji we wzroście wegetatywnym i generatywnym powoduje w konsekwencji zwiększenie udziału pędów starych i mało produktywnych, które dodatkowo są bardziej podatne na infekcje chorobowe.

Zaburzenie wzrostu i rozwoju roślin może prowadzić do przemiennego owocowania. Objawia się to zbyt silnym wzrostem wegetatywnym w jednym roku, a następnie bardzo obfitym zawiązywaniem niewielkich i słabych jakościowo owoców, w roku następnym. Aby nie dopuścić do wystąpienia takiej sytuacji lub skutecznie przeciwdziałać widocznemu spadkowi wydajności roślin, stosowane dotychczas cięcie prześwietlające powinno być coraz silniejsze i przybierać formę prześwietlająco-odmładzającego. Zabieg ten wykonywany w perspektywie kolejnych 2–3 sezonów wegetacyjnych skutkuje zazwyczaj pełną odbudową części nadziemnej krzewów. Aby to osiągnąć, wymagane jest coroczne usuwanie od 30 do 50% starych pędów. Jednak w przypadku silniejszego cięcia ważne jest, by wysokość skracania wyeksploatowanych pędów szkieletowych dopasować do poszczególnych odmian i ich zdolności regeneracyjnych.

W sytuacji wytwarzania przez krzew dużej liczby pędów szkieletowych warto czasem zastanowić się, czy nie skrócić ich na wysokości 30–40 cm nad ziemią. Jest to zasadne z punktu widzenia konstrukcji krzewu i wykonywanych wokół niego prac pielęgnacyjnych. Ponadto odtwarzanie części owoconośnej rośliny na stabilnych, sztywnych i zdrowych pędach szkieletowych sprzyja regeneracji korony od razu w strefie środkowej, osłabiając wyrastanie pędów z szyjki korzeniowej. Jeśli jednak pewne odmiany tworzą więcej przyrostów w dolnej części krzewu, to lepiej skrócić starsze pędy niżej – 5–10 cm nad ziemią i odbudować roślinę od jej podstawy. Niezależnie jednak od zastosowanej wysokości cięcia zaletą tej metody jest to, że mimo usunięcia znacznej części pędów krzew nadal plonuje, choć na dużo niższym poziomie.

Gdy rośliny są w znacznym stopniu zaniedbane i w złym stanie zdrowotnym, często jedynym rozwiązaniem jest odmłodzenie plantacji przez całkowite usunięcie części nadziemnej. W przypadku większości odmian reakcja krzewów na takie cięcie jest pozytywna i powoduje, że wytwarzają one wiele młodych przyrostów jednorocznych. Zazwyczaj są one różnej grubości, jednak na tym etapie można już w okresie wiosenno-letnim wycinać słabe, zostawiając najsilniejsze. Pozostawione pędy mają wtedy lepsze warunki wzrostu, rosną silnie, ponieważ nie muszą konkurować o składniki pokarmowe ze słabszymi.

Krzew odmiany ‘Bluecrop’ 6 miesięcy po silnym cięciu odmładzającym.

Odmładzanie wczesną wiosną
Optymalnym terminem do cięcia krzewów jest przedwiośnie, gdy rośliny znajdują się jeszcze w stadium spoczynku. Zabieg ten najlepiej wykonać podczas suchej, słonecznej pogody oraz w temperaturze powietrza oscylującej przynajmniej kilka stopni powyżej zera. Takie warunki sprzyjają szybkiemu zabliźnianiu ran po cięciu i ograniczają możliwość potencjalnej infekcji grzybowej. Cięcie odmładzające w późniejszym okresie pogarsza warunki wzrostu młodych pędów w obrębie szyjki korzeniowej. Dzieje się tak ze względu na utratę części substancji odżywczych dostarczonych do górnych części rośliny już na początku wegetacji, które często są bezpowrotnie tracone wraz z usuwanymi pędami. Niekorzystny wpływ późnego wycinania starych pędów widoczny jest także na powstałym po cięciu przekroju, szczególnie u nasady krzewu. Rany po cięciu goją się wtedy zdecydowanie dłużej, a powierzchnia powstała po wycięciu najgrubszych pędów jeszcze przez kilka dni jest bardzo wilgotna, przez co zwiększa się ryzyko wniknięcia patogenów. W takich warunkach ważne jest, by wiosną zwrócić uwagę na stan zdrowotny przyciętych krzewów oraz profilaktycznie opryskiwać rośliny środkami grzybobójczymi. Poprawi to kondycję tworzących się pędów i pozwoli na użycie do rekonstrukcji rośliny tych najzdrowszych i najsilniejszych.

Mimo tak drastycznej metody służącej odbudowie części nadziemnej i braku plonowania w perspektywie 1–2 sezonów wegetacyjnych, korzyści wynikające z odmłodzenia roślin są bezsporne. Znajduje to później odzwierciedlenie w poprawie stanu fizycznego i zdrowotnego, a także większej witalności i zdolności plonotwórczej krzewów. Należy jeszcze pamiętać, że starsza roślina po silnym cięciu odmładzającym odbuduje część nadziemną w okresie 2 lat i w pełni zaowocuje w roku kolejnym, natomiast posadzona na jej miejsce roślina młoda wymaga przynajmniej 5–6 lat, by osiągnąć dojrzałość. Dlatego zawsze przed usunięciem starych krzewów warto zastanowić się, czy przypadkiem ich odmłodzenie nie byłoby bardziej opłacalne.

Odmiana ‘Duke’ w początkowej fazie odmładzania.

Bohdan Koziński
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach

Fot. B. Koziński

Related Posts

None found

Poprzedni artykułNielekko grupom
Następny artykułU podnóża Sudetów

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz swoje imię

ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.