Na początku 2013 r. szacowałem, że koszty produkcji cebuli mogą być wysokie, m.in. za sprawą cen środków produkcji (np. nawozów, środków ochrony roślin, oleju napędowego), natomiast przychody z uprawy, przy cenie produktu jaka była w roku ubiegłym po zbiorach – 35 gr/kg, mało zadowalające. Sytuacja pogodowa sprawiła jednak, że nie był to dobry rok dla uprawy tego warzywa. Opóźniona wiosna oraz częste opady, a także susza w niektórych rejonach kraju przełożyły się na niskie plony. To w konsekwencji korzystnie wpłynęło na cenę cebuli, której poziom umożliwia uzyskanie zysku z produkcji przy średniej wielkości plonach.
Bazując na szacunkowych danych w kalkulacji zestawiłem koszty uprawy i wyliczyłem opłacalność produkcji cebuli w uprawie z siewu z przeznaczeniem do przetwórstwa lub sprzedaży na rynku warzyw świeżych bezpośrednio po zbiorze. Kalkulacja oparta jest na danych uzyskanych od producenta z Kujaw. W 2013 r. cebulę do przetwórstwa i na rynek warzyw świeżych ogrodnik uprawiał na 8 ha.
Ile na konto?
W celu określenia kosztów, a następnie opłacalności produkcji cebuli porównałem wartość uzyskaną ze sprzedaży plonu (cenę cebuli przyjęto na poziomie 80 gr/kg) z wielkością poniesionych wydatków. Do nadwyżki otrzymanej z produkcji tego warzywa nie wliczyłem dopłat z tytułu jednolitych płatności obszarowych oraz płatność z tytułu gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach. Po zestawieniu podanych przez producenta cebuli informacji na temat kosztów produkcji przy stosowanej przez niego technologii uprawy stwierdziłem, że suma kosztów bezpośrednich i pośrednich jest niższa od dochodu brutto ze sprzedaży cebuli do przetwórni lub na rynek warzyw świeżych bezpośrednio po zbiorze. Szacowany zysk – w analizowanym gospodarstwie – w bieżącym roku z uprawy tego warzywa to kilkanaście tysięcy zł (tabela 1). W tym roku wyprodukowaną w odwiedzonych gospodarstwach cebulę ogrodnik sprzedał kontrahentowi, który eksportuje warzywa za naszą wschodnią granicę.
Kujawski producent cebuli w tym roku uzyskał plon handlowy na poziomie 350 dt/ha. Po przemnożeniu plonu handlowego zebranego z 1 ha przez cenę 1 kg otrzymałem dochód brutto w uprawie cebuli równy 28 000 zł/ha. Natomiast sumując koszty bezpośrednie i pośrednie, jakie producent cebuli poniósł na założenie i prowadzenie uprawy stwierdziłem, że wydał prawie 14 tys. zł/ha. Największy udział w tej kwocie miały koszty bezpośrednie – 90%, które wyliczyłem na podstawie zużycia środków produkcji, wykorzystania sprzętu i nakładów pracy. Dużo mniejszy udział w kosztach ogółem miały koszty pośrednie, które oszacowano na 10% kosztów bezpośrednich, co po przeliczeniu dało kwotę równą 1245,63 zł/ha.
Środki produkcji
Do kosztów środków produkcji zaliczono: nawozy mineralne do nawożenia posypowego oraz dokarmiania dolistnego, materiał siewny, środki ochrony roślin oraz podatek rolny (tabela 2). Koszty materiałowe obliczono według cen z 2013 r. Ogółem koszty, jakie producent cebuli poniósł na środki produkcji do uprawy warzywa na 1 ha wyniosły 4886,30 zł.
Największy udział w kosztach środków do produkcji w analizowanym przykładzie miał zakup nawozów mineralnych do nawożenia posypowego i dokarmiania dolistnego. Koszt ich nabycia ogrodnik określił na 1822,51 zł/ha (37% kosztów środków produkcji). Producent zastosował w roku bieżącym posypowo nawozy: tarnogran, saletrzak CAN z borem i saletrę amonową. Ponadto dolistnie aplikował mocznik oraz Plonvit OPTY. – Niekorzystna pogoda w tym roku (dużo opadów deszczu i wymycie składników dostarczonych przed siewem nasion) spowodowała wzrost kosztów nawożenia w porównaniu z rokiem ubiegłym – zaznaczał producent.
Nieco mniejszy udział w kosztach w porównaniu z zakupem nawozów miał zakup nasion. Ogrodnik wysiał siewnikiem precyzyjnym na 1 ha około 3 jednostki nasion, tj. 750 000 sztuk. Uprawiał dwie odmiany – Rijnsburger 5 oraz Sunnito F1. Pierwsza, to średnio wczesna odmiana ustalona do długiego przechowywania (do końca maja). Tworzy ona cebule kuliste o jasnej, złocistożółtej łusce. Druga natomiast ma okres wegetacji ok 117 dni i można ją przechowywać do marca. Jej cebule – średnie do dużych – odznaczają się kulistym kształtem.
Ponadto na 28% określono udział kosztów zakupu środków ochrony roślin w kosztach środków produkcji. W gospodarstwie prowadzi się intensywną ochronę roślin przed chorobami i szkodnikami, zgodną z aktualnymi zaleceniami zawartymi w „Programie ochrony warzyw w polu i pod osłonami”. Producent informował, że na zakup herbicydów przeznaczył w tym sezonie ok. 700 zł/ha, na fungicydy ok. 450 zł/ha, natomiast na kupno insektycydów ponad 50 zł/ha.
[NEW_PAGE]Koszty zabiegów uprawowych
Ważną częścią kosztów ogólnych ponoszonych w uprawie cebuli z siewu są koszty wykonania zabiegów uprawowych, zbioru i sprzedaży (tabela 3). W sumie koszty te w analizowanym gospodarstwie oszacowano na 7570 zł/ha – 55% kosztów ogólnych ponoszonych w uprawie cebuli. Istotną pozycję w kosztach zabiegów uprawowych, zbioru i sprzedaży zajmują te związane z wykopaniem i przewiezieniem cebuli z pola do gospodarstwa (3000 zł/ha) oraz deszczowaniem plantacji w tym gospodarstwie (2400 zł/ha). Nawadniane wykonuje się przy użyciu deszczowni szpulowej. Wykonywane jest ono w miarę potrzeb. W tym sezonie wegetacyjnym plantację nawadniano trzykrotnie. Koszt jednokrotnego nawadniania producent oszacował na 800 zł/ha. Ponadto określono, że koszty pozostałych zabiegów uprawowych są niższe niż wcześniej wymienione i wahają się od 70 do 1200 zł/ha. Na przykład producent podał, że koszty związane z całosezonową ochroną roślin na plantacji (opryskiwanie) wyniosły 1200 zł/ha, a bronowanie pola po zbiorach przedplonu 70 zł/ha.
Wskaźniki opłacalności
Dla zobrazowania opłacalności produkcji cebuli w przeprowadzonej kalkulacji wyliczyłem odpowiednie wskaźniki. Wyrażone są one procentowym stosunkiem wartości zebranego plonu do poniesionych kosztów bezpośrednich i kosztów ogólnych (tabela 4). Przy uwzględnieniu kosztów ogólnych wskaźnik opłacalności wyniósł 204%, natomiast koszt produkcji 1 kg cebuli – 39 gr.
Stwierdziłem, że w uprawie cebuli z siewu z przeznaczeniem do przetwórstwa lub sprzedaży na rynku warzyw świeżych bezpośrednio po zbiorze, w 2013 r. nie poniesiono straty jeżeli przy cenie towaru 80 gr/kg, na poszczególnych polach uzyskano plon na poziomie minimum 172 dt. Należy podkreślić, że w bieżącym sezonie w wielu rejonach naszego kraju niemożliwe było uzyskanie wysokich plonów nawet w bardzo intensywnej technologii produkcji. Niejednokrotnie pogoda krzyżowała plany – uniemożliwiała terminowe wykonanie zabiegów agrotechnicznych, co niekorzystnie wpływało na wzrost roślin, a tym samym na plon.
Marcin Bartczak
Artykuł pochodzi z numeru 10/2013 miesięcznika „Warzywa”