Zakładanie i likwidacja plantacji krzewów jagodowych

Dzięki upowszechnieniu się kombajnowego zbioru owoców możliwa stała się uprawa krzewów jagodowych na plantacjach o powierzchni od kilkudziesięciu do kilkuset hektarów. Powstanie wielkoobszarowych plantacji wiąże się ze zmianą struktury nasadzeń oraz koniecznością stosowania specjalistycznych maszyn o dużej wydajności w całej technologii produkcji. Ponadto, ciągłe doskonalenie wiedzy sadowniczej doprowadziło do intensyfikacji produkcji powodując znaczny wzrost liczby roślin sadzonych na hektarze (do 4000–6000 sztuk). Tak duża liczba roślin wymaga bardzo sprawnego procesu sadzenia, ze względu zarówno na ponoszone nakłady pracy, jak i zapewnienie dobrego przyjęcia się roślin przez ich szybkie, zapobiegające przesuszaniu systemu korzeniowego, osadzenie w glebie. Wykorzystując specjalistyczne maszyny można w ciągu dnia założyć lub zlikwidować około 2 ha plantacji.
Przygotowanie gleby

Bardzo ważny jest wybór stanowiska oraz właściwe przygotowanie gleby przed założeniem plantacji. Szczególne znaczenie ma odchwaszczenie gleby. W sytuacji coraz bardziej zaostrzanych restrykcji dotyczących użycia herbicydów doglebowych, niedostateczne odchwaszczenie pola przed posadzeniem plantacji może znacznie utrudnić późniejszą kontrolę zachwaszczenia. W skrajnych przypadkach, gdy na polu występuje wiele szczególnie uciążliwych, głęboko korzeniących się chwastów trwałych (powój polny, podagrycznik pospolity, perz), produkcja niektórych gatunków owoców jagodowych nie jest zalecana.

Przygotowanie stanowiska nawet w przeciętnych warunkach występowania chwastów trwałych powinno rozpocząć się na dwa lata przed zakładaniem plantacji. Oprócz odpowiedniego, ograniczającego rozwój chwastów płodozmianu, należy prowadzić intensywne zabiegi mechaniczne z wykorzystaniem kultywatorów i bron sprężystych, by wyciągnąć chwasty na powierzchnię. Przed założeniem plantacji teren powinien zostać zaorany zgodnie z ogólnymi zasadami agrotechnicznymi, z zachowaniem właściwej głębokości roboczej i struktury gleby. Uzyskanie wyrównanej powierzchni umożliwiają pługi obracalne, pracujące w tzw. okółkę, gdy kolejny przejazd po polu wykonywany jest w bezpośrednim sąsiedztwie poprzedniego. Taki system pracy pozwala na unikanie podziału pola na zagony i eliminuje nierówności powstające podczas orki pługiem tradycyjnym w tzw. skład czy rozorywkę. Uzyskiwany jest także wyraźny wzrost wydajności. Znaczne skrócenie czasu uprawy można osiągnąć przez użycie agregatów uprawowych, składających się z pługa obracalnego oraz różnych, w zależności od potrzeby, zestawów narzędzi (brony, wały czy włóki) do doprawiania i wyrównywania gleby (fot. 1).


Fot. 1. Agregat uprawowy złożony z pługa obracalnego, brony i wału

Sadzenie roślin

Odległości między rzędami na plantacji krzewów jagodowych muszą umożliwiać swobodny przejazd wszystkich maszyn wykorzystywanych w późniejszych zabiegach zwalczania chwastów, koszenia murawy, ochrony oraz zbioru. W zależności od klasy gleby, gatunku roślin i siły wzrostu wybranych odmian, krzewy sadzi się w rozstawie rzędów 3,5–4,0 m, w rzędzie — od 0,4 m do 0,6 m. Rośliny umieszcza się w świeżo wykonanych bruzdach i możliwie szybko ugniata glebę wokół korzeni. Niska wydajność ręcznego sadzenia krzewów sprawia, że nie jest celowe wykorzystanie tej metody podczas zakładania dużych plantacji. Zalecane jest natomiast używanie sadzarek, przy czym najefektywniejsza jest jednorzędowa sadzarka montowana na trzypunktowym układzie zawieszenia ciągnika (fot. 2). Zbudowana jest z ramy, do której zamocowano redlicę, dwa zagarniacze gleby, znacznik oraz zasobniki na sadzony materiał szkółkarski. W osi podłużnej maszyny umieszczono dwa siedziska, dla osoby sadzącej oraz  podającej rośliny, które wkładane są ręcznie do bruzdy wykonanej przez redlicę, po czym dwa koła podporowe ugniatają i zagęszczają glebę wokół korzeni krzewów. Wydajność urządzenia zależy od wprawy pracowników, przeciętnie są oni w stanie posadzić w ciągu godziny ok. 1000 krzewów. Prędkość robocza maszyny wynosi 1–1,5 km/godz., ciągnik współpracujący powinien mieć moc 35–45 kW. Przy zakładaniu plantacji na glebach ciężkich lub polu o dużym nachyleniu terenu wskazane jest użycie ciągnika cięższego, lub z napędem na 4 koła.


Fot. 2. Sadzenie krzewów jagodowych sadzarką

W praktyce w ciągu dnia dzięki takiej sadzarce można założyć do 2 ha plantacji. Oprócz wysokiej wydajności, zastosowanie maszyny zapewnia dobre warunki przyjęcia się roślin — czas wykonania szczeliny, umieszczenia w niej krzewu i zasypania korzeni wynosi około 3–4 sekund. Bardzo ważne dla późniejszego prowadzenia plantacji oraz zbioru owoców jest uzyskanie równych odległości między sadzonymi rzędami krzewów. Jednakowe odległości zapewnia użycie znacznika sadzarki wytyczającego ślad, po którym prowadzone jest przednie koło ciągnika podczas sadzenia kolejnego rzędu (fot. 2). Ze szczególną dokładnością należy wytyczyć pierwszy rząd plantacji — za pomocą taśmy mierniczej oraz rozstawionych co mniej więcej 50 m palików. Stanowi on bazę, względem której sadzone są pozostałe rzędy. Długość znacznika sadzarki należy dobrać tak, by szerokość kolejnych międzyrzędzi była jednakowa. Ustala się ją w ten sposób, że od planowanej rozstawy odejmuje się połowę szerokości ciągnika mierząc od środka kół przednich, zgodnie z zależnością: L = M – 1/2 B (L — długość znacznika, M — rozstawa międzyrzędzi, B — rozstawa kół przednich ciągnika).

Trzeba pamiętać, że długość znacznika mierzy się od środka sadzarki do talerza wyznaczającego ślad, po którym prowadzone jest przednie koło ciągnika. Przed przystąpieniem do sadzenia należy starannie zawiesić sadzarkę na podnośniku ciągnika. Musi być ona tak zawieszona, by po zagłębieniu się redlicy w glebie rama sadzarki była równoległa do powierzchni pola. Głębokość sadzenia regulowana jest położeniem koła podporowego. Powinno się również pamiętać o zablokowaniu ramion podnośnika łańcuchami, tak by sadzarka w czasie pracy była sztywno związana z ciągnikiem i nie przemieszczała się na boki. Tuż przed sadzeniem dobrze jest sprawdzić na brzegu pola, czy długość znacznika została dobrze wytyczona. Należy również pamiętać, aby krzewy sadzić głębiej niż rosły w szkółce.

Podczas zakładania plantacji wskazane jest zgromadzenie materiału szkółkarskiego w dołownikach bezpośrednio na polu lub w jego pobliżu. Unika się w ten sposób przesuszenia korzeni krzewów, zwłaszcza podczas słonecznych, wietrznych dni. Ze względu na wymagania dotyczące zbioru kombajnowego należy także pamiętać, by skrajne rzędy znajdowały się w odległości nie mniejszej niż 2,5 m od granicy pola, a uwrocia na jego końcach miały około 8 m szerokości. Jeżeli rzędy są bardzo długie, trzeba co mniej więcej 300 m zostawić przerwy o szerokości 4–6 m na rozładunek i wymianę opakowań.

Ustawienie podpór

Plantacje malin odmian owocujących na pędach dwuletnich prowadzone są przy drutach, których drewniane lub betonowe podpory umieszczane są w rzędach roślin co 10–15 m. Z uwagi na dużą liczbę podpór oraz znaczną (do 0,8 m) głębokość ich wkopywania, ustawianie konstrukcji jedynie za pomocą szpadli jest uciążliwe i pracochłonne. Bardzo pomocne są natomiast różne świdry, które pozwalają wykonać dołki na już posadzonej plantacji.

Jedną z takich konstrukcji jest świder napędzany silnikiem hydraulicznym zasilanym z hydrauliki zewnętrznej ciągnika. Urządzenie to obsługują dwie osoby, długość węży zasilających umożliwia wykonanie kilku dołków bez konieczności przestawiania ciągnika. Głębokość wiercenia wynosi do 1 m, wykorzystywane są wiertła o średnicy 60 mm, 120 mm, 200 mm i 400 mm. W ciągu godziny można wykonać do 100 otworów. Innym urządzeniem do ustawiania podpór jest tzw. świder wodny. Jego działanie polega na „rozmiękczaniu” i wypłukiwaniu gleby wodą doprowadzaną pod ciśnieniem powyżej 1 MPa z opryskiwacza. Świder zbudowany jest z rury stalowej, w której dolną część wmontowano stożkową dyszę
z otworami. W górnej części znajduje się rękojeść z zaworem odcinającym dopływ wody i przyłączem do przewodu zasilającego z opryskiwacza. Woda wypływając przez otwory w dyszy wypłukuje glebę tworząc otwory o średnicy do 100 mm, w które wkładane są następnie słupki. Na wykonanie jednego otworu urządzenie zużywa 5–10 l wody. Prawidłowa praca jest możliwa na glebach pozbawionych większych kamieni. W przeciętnych warunkach za pomocą świdra wodnego można w ciągu godziny nawiercić do  60 otworów.

Likwidacja plantacji

Likwidowanie starych nasadzeń poprzez wyorywanie oraz wywożenie krzewów z pola jest mało wydajne i pochłania duże koszty. Celowe jest używanie do tego celu maszyn do niszczenia roślin bezpośrednio na plantacji.

Kompleksowa likwidacja przebiega w dwóch etapach. Na pierwszym ścinane i rozdrabniane są nadziemne części krzewów, na drugim — niszczone ich systemy korzeniowe. Do ścięcia pędów wykorzystuje się kosiarko-rozdrabniacze o różnej konstrukcji. Najpowszechniejsze, głównie z powodu niższej ceny, są uniwersalne maszyny z nożami zamocowanymi na belce obracającej się równolegle do powierzchni gruntu. Duża prędkość obwodowa noży umożliwia dokładne rozdrobnienie gałęzi o średnicy do 40 mm. Ze względu na znaczne opory robocze występujące podczas koszenia plantacji, maszyny powinny współpracować z ciągnikiem o mocy co najmniej 35 kW. Na plantacjach szczególnie silnie rosnących, na których masa rozdrabnianych gałęzi jest duża, może zachodzić konieczność ścinania krzewów w dwóch zabiegach. Pierwszy wykonuje się na wysokości około 40–50 cm, drugi — możliwie najniżej nad powierzchnią gruntu. Wyższą jakością pracy w stosunku do rozdrabniaczy z nożami pracującymi w płaszczyźnie poziomej charakteryzują się kosiarko-rozdrabniacze bijakowe (fot. 3). Na poziomym wale maszyny, napędzanym od WOM ciągnika, zamocowane są wahliwie elementy robocze w postaci krótkich bijaków, które ścinają i rozdrabniają częś-
ci roślin. Powstający podczas wysokich obrotów zespołu roboczego strumień powietrza wyrzuca rozdrobnioną masę spod obudowy maszyny. Wymagane dla poprawnej pracy obroty wału 1000–1400 obr./min pozwalają na rozdrabnianie gałęzi o średnicy do 50 mm. Maszyn tych można używać również do bardzo niskiego koszenia murawy. Wydajność kosiarko-rozdrabniaczy określana jest na mniej więcej 0,7–0,9 ha/godz. W związku z rosnącym zainteresowaniem drewnem na opał pozyskiwanym z produkcji sadowniczej prowadzi się prace nad rozdrabniaczami wyposażonymi w zasobniki, do których kierowane są fragmenty rozdrabnianych roślin (fot. 4). Zasobniki mogą mieć różną pojemność — im jest ona większa, tym okres między kolejnymi opróżnieniami — dłuższy.


Fot. 3. Rozdrabniacz bijakowy podczas koszenia plantacji porzeczek


Fot. 4. Kosiarka bijakowa z pojemnikiem na rozdrobnione gałęzie

Systemy korzeniowe krzewów niszczone są na drugim etapie likwidowania plantacji, za pomocą specjalistycznego karczownika (fot. 5). Jednorzędowa, zawieszana maszyna współpracuje z ciągnikami o mocy powyżej 35 kW. Podstawowym elementem roboczym jest obrotowy bęben z promieniowo zamocowanymi nożami (fot. 6), które zagłębiając się w glebę rozrywają korzenie. Bęben napędzany jest od WOM ciągnika za pośrednictwem przekładni zębatej i łańcuchowej. Szerokość robocza maszyny wynosi 600 mm, głębokość pracy 180–220 mm. Wydajność 0,2–0,3 ha/godz. uzyskiwana przy współpracy z ciągnikiem klasy 9 kN (Ursus C-360, MF-255) pozwala na zniszczenie korzeni na 2 ha plantacji dziennie. Dzięki dokładnemu rozdrobnieniu roślin przez ten karczownik możliwe jest niezwłoczne rozpoczęcie uprawy gleby pod kolejne nasadzenia.


Fot. 5. Karczownik do niszczenia korzeni


Fot. 6. Zespół roboczy karczownika fot. 1, 4–6 J. Rabcewicz

Użycie sadzarek, kosiarko-rozdrabniaczy i karczowników pozwala na sprawne sadzenie lub niszczenie krzewów jagodowych na dużych powierzchniach (tabela).

Ważniejsze dane techniczno-eksploatacyjne maszyn stosowanych przy zakładaniu
i likwidacji plantacji krzewów

Related Posts

None found

Poprzedni artykuł„Osiołkowi w żłoby dano”
Następny artykułNAJMNIEJ JABŁEK OD DZIESIĘCIU LAT

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz swoje imię

ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.