BORÓWKA BRUSZNICA I JEJ UPRAWA

    Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea), znana u nas także pod nazwą borówki czerwonej, jest krzewinką osiągającą wysokość 20–30 cm. Występuje w całym kraju na terenach luźnych drzewostanów sosnowych, na obrzeżach dostatecznie naświetlonych leśnych polan. Jest to roślina zimozielona, wytrzymała na mróz, zasiedla kwaśne, lekkie, piaszczyste gleby, na których szybko się rozrasta za pomocą podziemnych rozłogów, tworząc mniej lub bardziej zwartą masę krótkich pędów. Rośliny borówki brusznicy mają dużą wartość dekoracyjną w czasie kwitnienia, dojrzewania owoców oraz zimą — dzięki zimozielonym liściom. Ma drobne, czerwone, cierpkie w smaku owoce o małej wartości do bezpośredniego spożycia, lecz cenione do produkcji przetworów stanowiących cenny dodatek do mięsnych potraw.

    Czy będą plantacje towarowe?


    Dotychczas owoce w Polsce zbiera się z naturalnych stanowisk i, mimo dużego zainteresowania przetwórstwa tym towarem, nie ma jeszcze u nas zainteresowania towarową uprawą tego gatunku. Borówka brusznica stanowi jednak cenną roślinę jagodową w krajach o chłodniejszym od naszego klimacie — zimą rośliny są przykryte śniegiem, który je chroni przed przemarznięciem nawet przy dużych mrozach. Duża wartość przetwórcza owoców spowodowała znaczne zainteresowanie hodowców selekcją najcenniejszych osobników w naturalnych środowiskach występowania brusznicy. Najcenniejsze egzemplarze zaczęto rozmnażać i przekazywać do uprawy. Jedną z pierwszych odmian borówki brusznicy otrzymanych w Holandii jest 'Koralle’, której uprawę prowadzi się nie tylko w Europie, ale i w północno-wschodnich rejonach Ameryki Północnej. Selekcja nowych odmian prowadzona jest na znaczną skalę w krajach skandynawskich, na Syberii i w chłodnych rejonach Ameryki Północnej. Pierwsze towarowe plantacje powstały w Holandii i Niemczech. Próbowano nawet zmechanizować zbiór owoców, jednak w krajach tych borówka brusznica została zdominowana przez borówkę wysoką, której owoce są wysoko cenione jako przydatne do spożycia w stanie świeżym i nadające się do przetwórstwa.


    Mimo braku plantacji towarowych, zainteresowanie uprawą borówki brusznicy w ogrodach przydomowych i działkowych systematycznie rośnie, ponieważ może ona być uprawiana nie tylko z przeznaczeniem na owoce, ale może także stanowić dekoracyjny fragment ogrodu albo podszycie w uprawie borówki wysokiej, bo ich wymagania glebowe są zbliżone. Nie wyklucza się uprawy borówki brusznicy na dużą skalę, ponieważ pozyskiwanie owoców z naturalnych stanowisk stale maleje, a przy doborze najcenniejszych odmian i nowoczesnych metod uprawy można osiągać znaczne korzyści.


    Odmiany


    Różnią się one plennością, wielkością owoców i zdolnoś­cią do rozkrzewiania się roślin.


    ’Koralle’ jest jedną z najstarszych znanych u nas odmian — do uprawy jest polecana od 1969 roku. Jest krzewinką do 30 cm wysoką, o jasnozielonych, skórzastych, zimozielonych liściach. Wytwarzają bardzo liczne podziemne pędy, na których powstaje wiele nowych roślin, które szybko się rozrastają i tworzą zwarte, dekoracyjne zarośla. Odmiana plenna, o małych, lekko wydłużonych owocach, dojrzewających nierównomiernie, o smaku z wyraźnie wyczuwalną goryczką, zebranych w długie grona. Owocuje dwa razy w roku. Pierwszy niewielki zbiór owoców przypada na początek sierpnia, a drugi, podstawowy, pod koniec września i trwa do połowy października.


    W Polsce dotychczas wstępnie oceniono kilka odmian szwedzkiego pochodzenia na tle odmiany 'Koralle’, dlatego postaram się kilka z nich opisać.


    ’Ida’ ma silny wzrost i małą tendencję do rozrastania się przy pomocy podziemnych rozłogów. Krzewy kwitną wiosną i latem. Kwiaty są zebrane w luźne grona (fot. 1). Owoce duże, jasnoczerwone, z pierwszego kwitnienia dojrzewają w połowie sierpnia, z drugiego (letniego) — w październiku. Odmiana typowo amatorska, o dużej wartości dekoracyjnej.



    Fot. 1. 'Ida’



    ’Linnea’ ma rośliny słabo się krzewiące, o dość silnym wzroście. Kwitnie wiosną i latem. Owoce średniej wielkości do dużych, jasnoczerwone (fot. 2). Jest odmianą plenną, jednak plon z letniego — drugiego — kwitnienia jest mały. Polecana na towarowe plantacje.



    Fot. 2. 'Linnea’


    ’Sanna’ ma rośliny z tendencją do słabego krzewienia się, o dość silnym wzroście. Kwitnie wiosną i latem. Jest zaliczana do odmian plennych, a nawet bardzo plennych. Owoce dość duże, jaskrawoczerwone (fot. 3). Polecana do towarowej uprawy.



    Fot. 3. 'Sanna’


    ’Sussi’ — rośliny słabo rosną, szybko jednak się rozrastają za pomocą podziemnych pędów. Kwitnie wios­ną i latem. Owoce duże, ciemnoczerwone, dojrzewają w tym samym czasie, co u odmiany 'Ida’. Odmiana typowo amatorska o dużej wartości dekoracyjnej.


    W szkółkach można spotkać, między innymi odmiany: 'Masovia’, 'Runo Bielawskie’, 'Erntedank’, 'Erntekrone’, 'Erntesegen’, 'Splendor’, 'Regal’ — dotychczas żadna z nich nie została u nas na tyle przebadana, aby ją polecać do uprawy towarowej.


    W uprawie amatorskiej mogą się znaleźć wszystkie wymienione odmiany. Natomiast w przypadkach nastawiania się na towarową uprawę sugeruje się nasadzenia roślin odmian 'Linnea’, 'Sanna’ i, być może, jeszcze starą odmianę 'Koralle’.


    Wybór terenu i przygotowanie pola


    Pod brusznicę należy przeznaczać tereny nasłonecznione o lekkiej, niepodmokłej glebie i niestanowiące zastoiska mrozowego. W czasie przygotowywania pola należy sprawdzić kwasowość i doprowadzić pH do wartości 3,0–3,5 w (w KCl) lub 4,0–5,0 (w wodzie destylowanej). W naszych warunkach będziemy spotykali się z pH wyższym od podanego. Do zakwaszania pola najlepiej zastosować siarkę w postaci płatków, występującą u nas pod nazwą Wigor S (90% siarki i 10% bentonitów) według zamieszczonej tabeli 1.


    Tabela 1. Dawki siarki (kg/100 m2) do obniżania pH gleby

    * gleba piaszczysta
    ** gleba ciężka gliniasta


    Po rozsypaniu siarki należy odczekać co najmniej 6 miesięcy, następnie sprawdzić pH i w koniecznych przypadkach ponownie dodać dawkę siarki, jaką wskaże wynik dodatkowego badania pH gleby. Konieczne jest także dokładne zniszczenie chwastów. Na dużych obszarach jest to najprostsza i najtańsza metoda przygotowania gleby. W uprawie na małą skalę szybsza metoda będzie polegać na rozsianiu siarki, wymieszaniu jej z górną warstwą gleby, nawiezieniu kwaśnego torfu tak, by stanowił warstwę 15–20 cm. Zamiast drogiego torfu, można wykorzystać również tej samej grubości warstwę trocin z drzew iglastych. Używając trocin należy pamiętać o nawożeniu siarczanem amonu, który w dawce około 60 kg N/ha nawożonej powierzchni mieszamy z trocinami. Dodatek azotu przed posadzeniem roślin jest wskazany dlatego, że w pierwszym okresie bakterie rozwijające się w trocinach szybciej będą pobierały azot niż korzenie borówki. Tak przygotowany teren można obsadzić roślinami borówki brusznicy.


    Zakładanie plantacji


    W amatorskiej uprawie poleca się sadzić rośliny w rozstawie 25 cm x 25 cm lub 25 cm x 50 cm. Z gęściej posadzonych roślin wcześniej uzyska się obfite zbiory owoców, a z posadzonych w luźniejszej rozstawie uzyskuje się dob­re plonowanie w późniejszym okresie. Przy planowaniu dużych plantacji należy się liczyć z jednej strony z wysokimi kosztami związanymi z zakupem materiału szkółkarskiego, a z drugiej — z planowaną metodą zbioru owoców. Dlatego w rzędach poleca się rozstawę 25–50 cm przy międzyrzędziach o szerokości 60–80 cm, a nawet 100 cm. Szerokie międzyrzędzia potrzebne są do swobodnego poruszania się głównie podczas zbioru owoców.


    Prowadzenie plantacji


    Rośliny borówki brusznicy eksploatuje się przez kilkanaście lat. W tym czasie do niezbędnych zabiegów pielęgnacyjnych będzie należało: nawożenie, nawadnianie (fot. 4), odchwaszczanie, ochrona przed chorobami oraz cięcie roślin. W rejonach zasobnych w trociny najlepszą metodą pielęgnacji gleby jest wyścielenie całej plantac­ji 10–15-cm warstwą trocin, które wzbogacają glebę w próchnicę, utrzymują korzystne dla borówki pH gleby, dostateczną wilgotność i ułatwiają odchwaszczanie plantacji. Osoby uprawiające borówkę brusznicę na zagonach na glebie IV klasy bonitacyjnej z grubą warstwą trocin wymieszanych z górną warstwą gleby w trzecim roku po założeniu plantacji zbierały 1–2 kg owoców z 1 m2. Wyższy plon uzyskiwano z roślin odmian 'Sanna’ i 'Linnea’, a niższy — z odmian 'Ida’ i 'Sussi’.



    Fot. 4. Rośliny borówki brusznicy warto nawadniać


    W południowej Szwecji przeprowadzono badania nad wpływem na owocowanie borówki brusznicy kilku metod pielęgnacji gleby (tab. 2). Wykazano duże różnice w plonowaniu w poszczególnych latach. W 1991 roku wiosenne przymrozki zniszczyły dużo kwiatów i w związku z tym rośliny plonowały dużo słabiej niż w 1992 roku. Jednak przy obfitym plonowaniu uzyskano mniejsze owoce, co było potwierdzeniem wielu innych badań, że obficie plonujące rośliny mają mniejsze owoce. Również metody pielęgnacji gleby wywierały bardzo zróżnicowany wpływ na plenność roślin. Ściółka z torfu okazała się najlepsza, a najgorszy był ugór herbicydowy. Rośliny plonowały słabo na poletkach kontrolnych, na których chwasty niszczono mechanicznie. Plantacja nie była nawadniana, a kwiatów nie chroniono przed przymrozkami.



    Tabela 2. Wpływ kilku metod pielęgnacji gleby na plon i masę 100 owoców (wg B.A. Gustavssona)


    Zbiór owoców


    Na bardzo małych poletkach prowadzi się ręczny zbiór owoców. Na większych owoce można wyczesywać przy pomocy grzebieni o zbliżonej konstrukcji do grzebieni stosowanych do zbioru owoców borówki czernicy (czarnej jagody), a na bardzo dużych plantacjach można stosować urządzenia działające na podobnej zasadzie, jak przy ręcznym wyczesywaniu owoców.


    Deserowa wartość owoców borówki brusznicy jest niewielka, lecz bardzo duża na rynku owoców przeznaczanych na przetwory oraz na eksport owoców schładzanych i mrożonych. Dotychczas na rynku znajdują się małe ilości owoców tego gatunku. Ich wartości zdrowotnej i przetwórczej nie trzeba reklamować, dlatego przez wiele lat będzie można uzyskiwać godziwą opłacalność produkcji, pod warunkiem, że plantacje będą prowadzone zgodnie z najnowszymi zaleceniami i przy doborze najcenniejszych odmian.

    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułWOKÓŁ PASZPORTÓW ROŚLIN
    Następny artykułNAGRODA GOSPODARCZA PREZYDENTA RP DLA „SĄDECKIEGO BARTNIKA”

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.