– Powszechną praktyką w gospodarstwach produkujących ziemniaki jadalne jest wykorzystywanie materiału ze zbioru, jako materiału siewnego (tzw. odstępstwo rolne). Dlaczego w Państwa opinii nie należy szukać oszczędności w materiale siewnym?
– Grzegorz Korzeniewski (GK), Agrico Polska Sp. z o.o.: Podstawą profesjonalnej produkcji ziemniaka jadalnego jest właściwy dobór odmian do warunków przyrodniczych gospodarstwa oraz lokalnych potrzeb rynkowych, a także stosowanie kwalifikowanego materiału sadzeniakowego. W stosunku do materiału sadzeniakowego pochodzącego z własnego rozmnożenia, użycie kwalifikowanych sadzeniaków zapewnia wyższą zdrowotność roślin w całym okresie wegetacji, a więc niższe porażenie chorobami wirusowymi powodującymi obniżenie potencjału plonowania odmiany. 
Stopień degeneracji sadzeniaków jest pochodną odporności genetycznej odmiany na poszczególne wirusy oraz długości okresu reprodukcji danej odmiany w gospodarstwie. Silnie zawirusowane bulwy wysadzane jako sadzeniaki mogą spowodować obniżenie plonu nawet o 30–50%. Dzięki kwalifikowanemu materiałowi ogranicza się również występowanie wielu chorób, dla których źródłem infekcji jest porażona bulwa (rizoktonioza, zaraza ziemniaka). Nie jest więc zasadne oszczędzanie na zakupie kwalifikowanych sadzeniaków. Gdy stosuje się sadzeniaki z własnej reprodukcji, tzw. „wyrodzone” intensyfikacja produkcji przez: stosowanie wysokiego lecz zrównoważonego poziomu nawożenia, nawadnianie czy stosowanie skutecznej ochrony plantacji nie daje oczekiwanych efektów. Często zdarza się w Polsce, że po zastosowaniu własnych sadzeniaków lub sadzeniaków niewiadomego pochodzenia na zebranych z plantacji bulwach wykrywana jest bakterioza pierścieniowa ziemniaka, co wiąże się z brakiem możliwości sprzedaży zebranych bulw.
– Krzysztof Korolewicz (KK), Europlant Handel Ziemniakami: Ziemniaki rozmnażane są wegetatywnie, dlatego w przypadku użycia do nasadzeń materiału ze zbioru istnieje ryzyko przenoszenia patogenów występujących na plantacji na uprawę w roku kolejnym. Nie można wówczas liczyć na duży plon i wysoką jakość produktu końcowego. Z tego powodu konieczna jest jak najczęstsza wymiana sadzeniaków. O sadzeniaku ziemniaka można mówić w przypadku materiału wyprodukowanego przez firmy hodowlano-nasienne i zaopatrzonego w paszporty. Najlepiej, gdy produkcja prowadzona jest na północy kraju, w I strefie zdrowotności. Materiał rozmnożeniowy pochodzący z wyspecjalizowanych firm jest w pełni przebadany, a jego zakup potwierdzony fakturą, dlatego w przypadku wystąpienia wad można go reklamować. Jednak duże różnice cen ziemniaków jadalnych w poszczególnych latach zniechęcają rolników do wydawania dużych sum na zakup sadzeniaków, które gwarantują odpowiedni plon, ale nie gwarantują dobrej ceny. Warto jednak pamiętać, że odbiorcy na polskim rynku coraz częściej poszukują ziemniaków wysokiej jakości, z oznaczeniem odmiany i typu kulinarnego. Wymaganiom tym można sprostać stosując nowe, plenne odmiany oferowane przez firmy hodowlano-nasienne.
– Tomasz Jardzioch (TJ), HZPC Polska Sp. z o.o.: Stosowanie kwalifikowanych sadzeniaków daje gwarancję wprowadzania do gleby zdrowego materiału rozmnożeniowego, co jest podstawą uzyskania wyższych plonów, niż w przypadku sadzeniaków z własnych rozmnożeń. Sadzeniaki kwalifikowane, zakupione z pewnego źródła pochodzą z certyfikowanych plantacji nasiennych, natomiast te z własnego gospodarstwa często nie spełniają podstawowych norm zdrowotnych – dotyczy to zarówno porażenia chorobami wirusowymi, jak i bakteryjnymi. Warto również wiedzieć, że produkcja sadzeniaków wymaga stosowania odpowiedniej ochrony. Sadzeniaki najlepiej udają się na północy kraju ze względu na małą populację mszyc przenoszących wirusy. Szczególnie odmiany wczesne, z uwagi na małą odporność na wirusy nie nadają się do powtórnych namnożeń we własnym gospodarstwie.
– Mirosław Przyjemski (MP), KWS Polska Sp. z o.o.: Stosowanie kwalifikowanego materiału sadzeniakowego pozwala na uniknięcie zagrożeń związanych z zainfekowaniem własnego pola patogenami kwarantannowymi, a takie właśnie ryzyko istnieje w przypadku sadzeniaków ze źródeł niebadanych przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORIN). Drugim aspektem, na który warto zwrócić uwagę jest uzyskiwanie stabilniejszego i wyższego plonu bulw dobrej jakości z upraw zakładanych z kwalifikowanych sadzeniaków w porównaniu z tymi z własnych rozmnożeń. Rośliny uzyskane z materiału kwalifikowanego są z reguły zdrowsze, a ich ochrona bardziej efektywna.
Niebagatelną sprawą jest także obowiązek uiszczenia opłaty na rzecz Agencji Nasiennej reprezentującej interesy firm hodowlano-nasiennych z tytułu wykorzystania odmian objętych ochroną wyłącznego prawa w ramach odstępstwa rolnego.
Zakupując materiał rozmnożeniowy z oficjalnego źródła producent nie ponosi tej opłaty, uzyskuje natomiast prawo do uzyskania dopłaty z tytułu nabycia kwalifikowanego materiału nasiennego.
– Rafał Sikora (RS), Solana Polska Sp. z o.o.: W produkcji sadzeniaków kwalifikowanych stosuje się wiele zabiegów mających na celu zagwarantowanie zdrowotności wyprodukowanego materiału. Kontrola wraz z selekcją negatywną roślin z objawami chorobowymi (czarna nóżka, wirusy) prowadzona jest przez cały okres wegetacji.
W przypadku tej produkcji priorytetem jest zdrowotność, a wielkość plonu stawia się na dalszym miejscu, dlatego stosowane jest ograniczone nawożenie, aby łatwiej było zaobserwować objawy porażenia wirusami. Na plantacjach nasiennych ziemniaków stosuje się duże zagęszczenie w celu uzyskania maksymalnej ilości zdrowych, niezbyt dużych bulw z jednostki powierzchni. Ponadto wszystkie plantacje nasienne podlegają badaniom PIORIN, na które składają się dwie oceny polowe, laboratoryjna ocena zdrowotności przeprowadzana najczęściej przy pomocy testu ELISA oraz badanie na obecność bakterii CMS powodujących bakteriozę pierścieniową, która w UE jest chorobą kwarantannową. Producenci ziemniaków jadalnych nie prowadzą swoich plantacji z zachowaniem wszystkich reżimów, dlatego sadzeniaki z własnej produkcji mogą być zagrożeniem uprawy towarowej. Istotą problemu z całą pewnością jest cena kwalifikowanych sadzeniaków, jednak należy zauważyć, że w takich krajach jak: Holandia, Niemcy, Francja wymienialność sadzeniaków sięga ok. 90%, w Polsce natomiast waha się w granicach 5–6%.
– Marian Mikołajczak (MM), Hodowla Ziemniaka Zamarte Sp. z o.o. Grupa IHAR: Materiał kwalifikowany jest najtańszym i najskuteczniejszym czynnikiem plonotwórczym. W Polsce uprawia się bardzo duże ilości ziemniaka jadalnego w IV, najniższej strefie zdrowotności. Własny materiał sadzeniakowy wyprodukowany w tej strefie przy wystąpieniu dużej presji mszyc może zostać porażony wirusami nawet w 50%. Przy takim porażeniu zwłaszcza wirusem Y, obniżka uzyskanego plonu i jego jakości może być znaczna. Według danych COBORU liczne odmiany ziemniaka jadalnego wykazują niską odporność na wirusa Y (rzędu 3–4 w skali 9-stopniowej). Odmiany polskiej hodowli posiadają większą odporność, wynoszącą 7–8, jest to istotny czynnik, który należy wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o wykorzystaniu ziemniaków do sadzenia z własnej produkcji.
[NEW_PAGE]– Corocznie liczba odmian ziemniaków jadalnych dostępnych na polskim rynku zwiększa się, czym należy się kierować przy wyborze odmiany?
– GK, Agrico Polska Sp. z o.o.: Oferta rynkowa odmian ziemniaka jadalnego jest rzeczywiście dość bogata. W powszechnej praktyce i w większej skali uprawia się jednak dużo mniej odmian. Najpopularniejsze są te, znane już na rynku, które mają swych tradycyjnych nabywców. Nowe odmiany, mniej lub całkowicie nieznane także budzą zainteresowanie producentów ziemniaka jadalnego.
Przed podjęciem decyzji o zakupie odmiany, rolnik powinien poznać jej zalety i wady. Warto wziąć przy tym pod uwagę preferencje odbiorców: segment rynku (świeży rynek, przetwórstwo spożywcze), skalę i terminowość dostaw, cechy morfologiczne i sensoryczne odmiany (kolor miąższu i skórki, kształt bulw, typ kulinarny, przydatność odmiany do określonego kierunku użytkowania, itp.).
Nie bez znaczenia jest również dobór grup wczesności odmian w celu rozłożenia terminów zbioru ziemniaków w gospodarstwie, a także stopień trudności uprawy i przechowywania odmiany – czyli wymagania glebowe oraz potrzeby nawozowe, konieczną pielęgnację i ochronę plantacji oraz specyfikę zbioru i przechowywania. Rolnik powinien wiedzieć jaką genetycznie warunkowaną odporność na choroby i szkodniki ziemniaka ma kupowana przez niego odmiana oraz jaka jest jej tolerancja na uszkodzenia mechaniczne, suszę, czy zmienne warunki klimatyczne, a także znać trwałość przechowalniczą bulw. Na tej podstawie można określić i zastosować właściwą agrotechnikę, która da najwyższe i dobrej jakości plony, a w okresie przechowywania zbiorów pozwoli ograniczyć straty w postaci gnicia bulw czy wczesnego kiełkowania.
– KK, Europlant Handel Ziemniakami: O wyborze odmiany musi decydować przede wszystkim rynek. W całej Polsce jedną z popularniejszych odmian jest Vineta , która od 10 lat ma największą powierzchnię nasienną. Są też regiony, gdzie królują odmiany o białym miąższu. Bardzo ważne jest szukanie odmian, które mają duży potencjał plonotwórczy, dobrze się przechowują i odpowiadają gustom konsumentów.
– TJ, HZPC Polska Sp. z o.o.: Przy wyborze odmiany należy kierować się własnymi preferencjami co do smaku, typu kulinarnego i wczesności. Należy zwrócić także uwagę na potencjał produkcyjny gospodarstwa (rodzaj i zasobność gleby, możliwości nawadniania, zaplecze przechowalnicze). Ważna jest również znajomość lokalnych warunków klimatycznych. Często o wyborze odmiany, decyduje wskazanie odbiorców produktu finalnego, np. firm konfekcjonujących.
– MP, KWS Polska Sp. z o.o.: Każda nowo zarejestrowana odmiana musi charakteryzować się lepszymi parametrami w porównaniu z dotychczas zarejestrowanymi. W wynikach COBORU po 3 latach doświadczeń określa się istotne cechy nowo badanych odmian, m.in. plon ogólny i handlowy, długość okresu wegetacji, zawartość skrobi, podatność na różnego rodzaju patogeny oraz strukturę plonu. Producenci ziemniaków mając te wiadomości oraz kierując się informacjami publikowanymi przez firmy hodowlano-nasienne, a także biorąc pod uwagę warunki we własnym gospodarstwie powinni dokonać wyboru odpowiedniej odmiany mając na uwadze również uwarunkowania rynkowe.
– RS, Solana Polska Sp. z o.o.: O doborze odmiany do produkcji decyduje w największym stopniu potencjalny odbiorca, który kieruje się jej przydatnością do przetwórstwa, konfekcjonowania, walorami smakowymi, itp. Producent musi brać pod uwagę jeszcze inne czynniki, tj. glebę, możliwość nawadniania, warunki przechowalnicze. Jednocześnie ma do wyboru szereg odmian niekiedy zbliżonych do siebie parametrami, ale o różnych wymaganiach, spośród których może wybierać sam.
– MM, Hodowla Ziemniaka Zamarte Sp. z o.o. Grupa IHAR: Podstawowe kierunki doboru odmiany, którymi należy się kierować to: wysokość plonu, wygląd, kształt bulw i smak ziemniaka. Oprócz wymienionych należy też zapoznać się z wymaganiami glebowymi i wodnymi. Ważnym elementem wyboru jest też typ użytkowy ziemniaka, czyli dostosowanie odmian do zbytu występującego na rynku lokalnym lub wymagań określonych przez kontrahenta. Szereg odmian ma bardzo duże wymagania wodne, ich uprawa w rejonach o małej sumie opadów oraz brak deszczowni jest bardzo ryzykowna. Odmiany hodowli polskiej są tolerancyjne na warunki atmosferyczne, tj. okresowe występowanie suszy lub gleby o niskiej klasie bonitacji. Bardzo tolerancyjnymi odmianami w tym zakresie są Denar, Lord i Michalina.
– W jakim terminie i w jakiej formie najlepiej składać zamówienia na sadzeniaki w Państwa firmie?
– GK, Agrico Polska Sp. z o.o.: Kwalifikowane sadzeniaki ziemniaka należy kupować jesienią lub bardzo wczesną wiosną. Jesienna sprzedaż dotyczy odmian bardzo wczesnych i wczesnych wysadzanych na plantacjach przeznaczonych do produkcji tzw. młodych ziemniaków. Sadzeniaki takie są na przedwiośniu podkiełkowywane i dość wcześnie wysadzane pod okrywę z agrowłókniny. Pozostałe sadzeniaki odmian wczesnych, średnio wczesnych i późniejszych produkowanych na jesienny zbiór powinny być kupowane wczesną wiosną. Formę zamówienia i zakupu sadzeniaków należy wcześniej ustalić ze sprzedającym (odmiana, ilość, rodzaj opakowania, stopień kwalifikacji, kalibraż, termin dostawy, itp.).
– KK, Europlant Handel Ziemniakami: Zamówienia na sadzeniaki przyjmujemy od jesieni do wiosny. Mile widziana jest forma pisemna, bezpieczna dla obu stron. Z naszego wieloletniego doświadczenia wynika, że gospodarstwa, w których corocznie wymienia się sadzeniaki rozwijają się dynamicznie, a ich dochody są stosunkowo stabilne, nawet w trudnych latach.
– TJ, HZPC Polska Sp. z o.o.: W naszej firmie istnieje podział sprzedawanych sadzeniaków ze względu na przeznaczenie odmian. Kontakt do sprzedawcy odpowiedzialnego za konkretne rynki ziemniaka można znaleźć na naszej stronie internetowej. Sadzeniaki sprzedajemy również przez sieć dystrybutorów. Zamówienia na odmiany wczesne przyjmujemy od października do grudnia lub do wyczerpania wolumenu sprzedaży. Sadzeniaki odmian średnio wczesnych i późnych sprzedajemy od października do marca.
– MP, KWS Polska Sp. z o.o.: Zamówienia na nasze odmiany można składać za pośrednictwem strony internetowej lub bezpośrednio w siedzibie firmy. Również na stronie internetowej dostępny jest katalog odmianowy zawierający dokładne opisy naszych odmian oraz fotografie przedstawiające przykładowy wygląd bulw. Zamówienia przyjmujemy od października, a pod koniec listopada potwierdzamy przyjęcie zamówienia do realizacji, po uzyskaniu ostatecznych wyników badań zdrowotności sadzeniaków wykonywanych przez PIORIN.
RS, Solana Polska Sp. z o.o.: Dostarczamy sadzeniaki klientom już od późnej jesieni, zaraz po uzyskaniu świadectw oceny zdrowotności. Odmiany z grupy wczesnych i średnio wczesnych dystrybuowane są głównie w okresie od lutego do kwietnia, zamówienia na nie przyjmujemy od końca października, choć można to zrobić wcześniej. Złożenie zamówienia w tym terminie gwarantuje dostępność wybranej przez odbiorców odmiany. Zasady dystrybucji odmian bardzo wczesnych wykorzystywane do uprawy pod osłonami są nieco odmienne, zamówienia na nie przyjmowane są już we wrześniu i październiku.
– MM, Hodowla Ziemniaka Zamarte Sp. z o.o. Grupa IHAR: Zamówienia na sadzeniaki przyjmujemy od sierpnia. Realizacja następuje zwyczajowo w III dekadzie października po uzyskaniu świadectw z WIORiN-u i trwa nieprzerwanie z wyłączeniem okresu świątecznego i noworocznego. Ziemniaki przechowujemy w przechowalniach i nie ma problemu z ich dostarczeniem do nabywcy. Sadzeniaki odmian Hodowli Ziemniaka Zamarte można też zamówić i kupić u naszych oficjalnych dystrybutorów na terenie kraju. Zamówienia przyjmowane są do wyczerpania zapasów. Sprzedajemy sadzeniaki o bardzo wysokiej zdrowotności w stopniach kwalifikacji B/II i CA. Szybkie zamówienie zapewnia dostępność wybranej odmiany.
Rozmawiała dr inż. Aleksandra Czerwińska-Nowak
Fot. A. Aleksandra Czerwińska-Nowak, M. Bartczak, firmowe
Artykuł pochodzi z numeru 10/2014 miesięcznika „Warzywa”
