Uprawa ruszczyka na zieleń ciętą

Ruszczyk nibyliściasty – naturalny (z prawej) i farbowany
Ruszczyk nibyliściasty – naturalny (z prawej) i farbowany

Zieleń cięta odgrywa ważną rolę w kompozycjach kwiatowych. Liczba gatunków i odmian roślin wykorzystywanych w tym celu stale się zwiększa. Wśród cennych zielonych dodatków znajdują się ruszczyki (Ruscus), zwłaszcza gałęzisty i nibyliściasty. Dostępne na polskim rynku pędy tych roślin pochodzą głównie z importu.

Na giełdach ogrodniczych, np. w Poznaniu, ruszczyk gałęzisty przywożony jest z Holandii, w opakowaniach o masie 150–200 g. Jedno kosztuje średnio 9 zł (cena zmienia się w zależności od pory roku, podaży i popytu). Ruszczyk nibyliściasty importuje się z Izraela, sprzedawany jest w opakowaniach po 10 pędów. Cena jednego wynosi przeciętnie 1,20 zł, ale zmienia się w zależności od długości pędów. W Poznaniu w 2014 roku cena detaliczna jednego pędu z gałęziakami wynosiła 2,5–3,0 zł i na tym poziomie utrzymuje się ona od wielu lat. Opłacalność krajowej produkcji ruszczyków na zieleń ciętą należy rozważyć bardzo wnikliwie.

Trochę botaniki

Ruszczyk, zwany też myszopłochem, obecnie zaliczany jest do rodziny szparagowatych (Asparagaceae), poprzednio klasyfikowano go do rodziny ruszczykowatych (Ruscaceae), a jeszcze wcześniej do rodziny liliowatych (Liliaceae). Znane jest sześć gatunków występujących na obszarze śródziemnomorskim, Morza Czarnego oraz w północnej Afryce. Te zawsze zielone krzewy lub podkrzewy o wzniesionych pędach spotyka się w lasach, na nieużytkach porośniętych innymi krzewami oraz na nadmorskich skałach. Ich cechą charakterystyczną – podobnie jak u szparagów – są pędy drugiego rzędu i kolejnych, przekształcone w gałęziaki, wyglądem do złudzenia przypominające liście i pełniące takie same funkcje. Gałęziaki, o skórzastej powierzchni tracą mało wody wskutek transpiracji, co jest wynikiem adaptacji do niesprzyjających warunków, jakie panują na obszarach ich naturalnego występowania. Ich liście właściwe są silnie zredukowane do małych, błoniastych i nietrwałych tworów, zlokalizowanych na pędach pierwszego rzędu, u nasady wyrastających z nich gałęziaków. To właśnie płaskie gałęziaki, a nie liście są ozdobą ruszczyków. Są to rośliny dwupienne. Na spodzie gałęziaków rozwijają się drobne kwiaty, które są zielonkawe, białawe lub fioletowawe, a po skutecznym zapyleniu i zapłodnieniu w ich miejscach pojawiają się czerwone owoce – jagody o średnicy do 2 cm, z jednym lub dwoma nasionami. W glebie tworzą kłącza i mocno rozbudowany system korzeniowy. Ruszczyki mają zastosowanie w medycynie i kosmetologii.

Gatunki ruszczyka

Ruszczyk gałęzisty (jego obecna nazwa łacińska to Danaë racemosa (L.) Moench, ale często używana jest starsza Ruscus racemosus L.) jest zawsze zielonym krzewem (podkrzewem) występującym w zachodniej Azji. Przeciętnie osiąga wysokość około 1 m, ale w bardzo korzystnych warunkach – nawet dwukrotnie większą. Dzięki podziemnym rozłogom rozrasta się na szerokość 1,2–5 m. Wzniesiony pęd pierwszego rzędu pokrywają gałęziaki. Są one eliptyczne do szerokolancetowatych, zwężone i zaostrzone na wierzchołku, pogrubione, skórzaste i połyskujące na wierzchu, mają długość do ok. 10 cm i szerokość do 6 cm (w najszerszym miejscu). Na spodzie gałęziaków rozwijają się drobne zielonkawobiałe kwiaty, a później pomarańczowoczerwone owoce-jagody o średnicy ok. 1 cm, zawierające jedno lub dwa nasiona.

Ruszczyk gałęzisty
Ruszczyk gałęzisty

Ruszczyk nibyliściasty (R. hypophyllum L.) występuje na obszarach lądowych od wyspy Madera na Atlantyku, do Kaukazu, ale także na północnym zachodzie Pakistanu i w północnej Afryce. Tworzy wielopędowe, gęste krzewy o wysokości do 1,2 m. Gałęziaki są jajowate, na wierzchołku zaostrzone, lecz bez kolczastego wyrostka, całobrzegie, skórzaste, na wierzchu błyszczące. W Polsce w bukieciarstwie wykorzystywane rzadziej niż ruszczyk gałęzisty.

Ruszczyk nibyliściasty – naturalny (z prawej) i farbowany
Ruszczyk nibyliściasty – naturalny (z prawej) i farbowany

Pewne znaczenie mają również jeszcze dwa inne gatunki z rodzaju Ruscus. Ruszczyk wielkojęzyczkowaty (R. hypoglossum L.) występuje w Hiszpanii do Półwyspu Bałkańskiego. Osiąga wysokość do 1 m. Gałęziaki są jajowatolancetowate do eliptycznych, o długości 7–18 cm i szerokości 2–8 cm, na wierzchołku tępo zakończone, czyli bez kolczastego wyrostka, skórzaste, ale nie sztywne.

Ruszczyk kolczasty lub ciernisty (R. aculeatus L.) występuje na obszarach przyległych do Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Osiąga wysokość 30–40 (75) cm i szerokość do 1 m. Gałęziaki są małe, jajowate do jajowatolancetowatych, na wierzchołku zakończone długim i ostrym jak igła kolczastym wyrostkiem. Z tego powodu nie są stosowane w bukieciarstwie. Na ich spodniej stronie rozwijają się drobne żółtobiałe kwiaty, a później w ich miejscach czerwone jagody. Gałęziaki są ozdobą roślin uprawianych w pojemnikach. Gatunek ten znosi spadki temperatury do –3°C.

Wszystkie ruszczyki mogą być eksponowane także w pojemnikach i służyć do dekoracji wnętrz, nawet w miejscach zacienionych. Są cennymi gatunkami w ogrodach zimowych.[NEW_PAGE]Rozmnażanie i dalsza uprawa
Ruszczyki można rozmnażać z nasion i wegetatywnie. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez 2 lata. Jeśli są dostępne, najlepiej wysiewać je bezpośrednio po zbiorze, lub poddać kilkumiesięcznej chłodnej stratyfikacji w temperaturze +5°C. Część nasion wzejdzie wcześniej, a pozostałe będą przelegiwać do następnego roku. Przez około rok mogą pozostać w skrzynkach wysiewnych, po czym należy je przesadzić do pojemników. Okazałe rośliny handlowe uzyskuje się po 5–7 latach uprawy.

Obecnie ruszczyki rozmnaża się na ogół wegetatywnie, przez podział roślin i podziemnych kłączy (wczesną wiosną), są również próby reprodukcji in vitro. Z podziału zwykłego otrzymuje się najwyżej kilka roślin. Każda część ma kilka pędów i swój system korzeniowy. Podział intensywny polega na pocięciu kłączy na fragmenty o długości 2,5–4 cm, każdy z jednym pędem pierwszego rzędu z gałęziakami i wykształconym pąkiem wegetatywnym u nasady pędu. Części powstałe z podziału sadzi się do pojemników 3–5-litrowych lub na zagon podwyższony bądź gruntowy w szklarni. Do czasu ukorzenienia się można je przykryć tunelem foliowym, pamiętając o starannym wietrzeniu. Po rozpoczęciu aktywnego wzrostu folię zdejmuje się całkowicie.

ruszczyk gałęzisty w bukiecie ślubnym
Ruszczyki są często wykorzystywane w kompozycjach kwiatowych, tu: ruszczyk gałęzisty w bukiecie ślubnym

Choroby i szkodniki ruszczyka

W intensywnej produkcji towarowej ruszczyki może porażać grzyb Rhizoctonia violacea powodujący zgniliznę korzeni. Części nadziemne więdną, są chlorotyczne i niewyrośnięte. Działania profilaktyczne powinny polegać na przestrzeganiu higieny. Plamistość gałęziaków wywołują grzyby z rodzaju Phyllosticta.

Plamy najpierw są jasne, później z chlorotyczną obwódką, a środek się wykrusza. Rozwijaniu się choroby sprzyja częste zraszanie gałęziaków. Groźniejszymi szkodnikami mogą być przędziorki i opuchlak truskawkowiec. Ochronę roślin należy przeprowadzać zgodnie z aktualnymi zaleceniami. Należy jednak pamiętać, że ruszczyki są wrażliwe na środki chemiczne, zwłaszcza zawierające dimetoat i folimat. Przed zastosowaniem jakichkolwiek preparatów chemicznych trzeba przeprowadzić próbny test na małej liczbie roślin.

Ruszczyk ważne zalecenia

Prof. dr hab. Mieczysław Czekalski
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Fot. A. Krzymińska

Artykuł pochodzi z numeru 12/2014 miesięcznika „Rośliny Ozdobne”

Brak postów do wyświetlenia

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.