Nojabrskaja – czy warto?

O odmianie
Odmiana ‘Nojabrskaja’ (‘Triumf Wiednia’ x ‘Nikolaj Kruger’) po raz pierwszy została opisana w Instytucie Sadownictwa, Winorośli i Gorzelnictwa w Mołdawii w 1962 r. Drzewo o średniej sile wzrostu tworzy – w zależności od metody prowadzenia – wrzecionowatą lub piramidalną koronę (fot. 1). Wcześnie wchodzi w owocowanie. Produktywność tej odmiany jest wysoka, a owoce wyjątkowo duże. W kwaterach założonych z drzewek dwuletnich z jednoroczną koroną na podkładkach ‘Pigwa A’ i ‘Pigwa S1’ już w pierwszym roku po posadzeniu można zebrać niewielki plon. W kolejnym, drugim roku po posadzeniu w sadzie można uzyskać 15–20 ton owoców z ha.

Odmiana ta jest średnio wytrzymała na mróz, mało lub umiarkowanie podatna na parcha gruszy (Venturia pirina) i w nieznacznym stopniu na zarazę ogniową (Erwinia amylovora). Rak drzew owocowych powodowany przez Neonectria ditissima (syn. Nectria galligena; fot. 2 ) jest obserwowany w nielicznych przypadkach. Młode przyrosty i omszone od spodu liście są często zasiedlane przez mszyce, m.in. mszycę jabłoniową koloru zielonożółtego, z czarnymi charakterystycznymi syfonami (fot. 3).

Drzewa są stosunkowo łatwe do prowadzenia. Wymagają lekkiego lub silniejszego cięcia (w zależności od wieku) i przerzedzania zawiązków. Niektórzy sadownicy uprawiający tę odmianę stosują podcinanie korzeni w celu ograniczenia nadmiernego wzrostu wegetatywnego drzewa.

Fot. 1. Drzewa odmiany ‘Nojabrskaja’ prowadzone w formie wrzeciona z pierwszym piętrem rozpiętym na tzw. stół

Fot. 2. Uszkodzenie pnia w wyniku infekcji grzybem N. ditissima

Fot. 3. Kolonie mszycy jabłoniowej na młodych przyrostach i liściach

[NEW_PAGE]Owoce
Pędami owoconośnymi w przypadku tej odmiany są zarówno pędy dwui trzyletnie, jak i jednoroczne. Owoce są duże lub bardzo duże – 180–350 g. Holendrzy mający spore doświadczenie w uprawie tej odmiany twierdzą, iż owoce średnicy 70–80 mm i o masie 220–300 g, to bardziej reguła niż dzieło przypadku. Nierzadko można też znaleźć gruszki o średnicy przekraczającej 85 mm (nawet 90–95 mm) i masie pojedynczego owocu sięgającej 500 g.

Niejednokrotnie sadownicy mają problemy z przechowywaniem i sprzedażą tak dużych owoców. Ich kształt jest gruszkowaty, czasem określany jako jajowato–owalny (fot. 4). Skórka jest dość gruba, początkowo zielona, pokryta rozmytym, jasnoczerwonym rumieńcem. W okresie dojrzałości konsumpcyjnej skórka zmienia zabarwienie na zielonkawożółte. Zagłębienie kielichowe jest szerokie i lekko ordzawione.

Miąższ owoców Xenii® jest biały, soczysty, delikatny i smaczny. Ponieważ jest on chrupiący i twardy, owoce są mało wrażliwe na uszkodzenia podczas zbioru i przechowywania. Komórki kamienne występują w niewielkim stopniu i nie są wyczuwalne.
Z badań przeprowadzonych w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach (obecnie Instytut Ogrodnictwa) wynika, iż owoce tej odmiany charakteryzują się wysoką zawartością ekstraktu (średnio około 13%), w porównaniu z innymi odmianami, tj.: ‘Faworytka’, ‘Erika’ i ‘Lukasówka’, u których zawartość ekstraktu jest niższa (około 10,5%).

Fot. 4. Owoce Xenii®

Zbiór i przechowywanie
W warunkach klimatycznych południowej Ukrainy owoce osiągają dojrzałość zbiorczą pod koniec września, a do konsumpcji nadają się zwykle w listopadzie. Zbiera się je zwykle dwa tygodnie po owocach odmiany ‘Konferencja’. Badania przeprowadzone w Instytucie Ogrodnictwa wykazały, że zbiór owoców Xenii® można wyznaczyć, mierząc zmiany jędrności miąższu, zawartości ekstraktu, zabarwienia podstawowego skórki czy indeksu skrobiowego. Owoce powinny być zbierane przy wartości indeksu skrobiowego 4–6 (w skali 1–10). W holenderskich badaniach wykazano, iż owoce odmiany ‘Nojabrskaja’ charakteryzują się lepszą od ‘Konferencji’ trwałością przechowalniczą, a ich jakość po wyjęciu z komór chłodniczych jest wysoka. Do stycznia dobrze przechowują się też w warunkach chłodni z normalną atmosferą (temperatura –0,5°C). Szybkie schłodzenie owoców bezpośrednio po zbiorze może wpłynąć na wydłużenie okresu ich przechowywania bez spadku jakości. Warunki ULO również mogą przedłużyć okres przechowywania.

Kwitnienie i zapylanie
Drzewa odmiany ‘Nojabrskaja’ kwitną wcześnie (fot. 5), nawet kilka dni przed innymi odmianami gruszy, stąd brak jest dla niej dobrych odmian zapylających. Zapylacze, takie jak ‘Gräfin von Paris’ (syn. ‘Comtesse de Paris’) lub ‘Trewinka’ (syn. ‘Trévoux’), które były wykorzystywane w przeszłości, nie są już dostępne. Ponadto w czasie jej kwitnienia warunki atmosferyczne często nie są idealne dla skutecznego oblotu owadów zapylających, kiełkowania ziaren pyłku i wzrostu łagiewki pyłkowej. Stosowanie GA3 na drzewa tej odmiany nie przynosi pożądanych efektów, podobnie jak w przypadku jednej z linii rodzicielskiej – odmiany ‘Triumf Wiednia’. Co więcej, giberelina GA3 nie jest zarejestrowana do stosowania w uprawie gruszy we wszystkich krajach, w których uprawia się Xenię®. Z holenderskich doświadczeń wynika, iż dla zapewnienia corocznego i obfitego plonowania oraz zbioru wyrównanych owoców (fot. 6) niezbędne jest znalezienie odpowiedniego zapylacza.

Fot. 5. Xenia® w pełni kwitnienia… fot. EFM

Fot. 6. …i owocowania

[NEW_PAGE]Najważniejszym wymogiem w stosunku do zapylacza dla Xenii® jest czas jego kwitnienia jak najbardziej zbliżony do czasu kwitnienia odmiany zapylanej. Ze względu na opóźnienie w dojrzewaniu pyłku, korzystnie byłoby, aby kwiaty u odmiany zapylającej otwierały się do dwóch dni wcześniej niż odmiany zapylanej.

Ponadto zapylacze muszą kwitnąć regularnie i produkować znaczne ilości dobrego jakościowo pyłku. Pyłek musi charakteryzować się też wysoką zdolnością kiełkowania w niższej temperaturze (12°C). Ponadto odmiany sadzone jako zapylacze powinny być mało wrażliwe na zasiedlenie przez patogeny chorobotwórcze i szkodniki, a ich owoce przedstawiać wysoką wartość handlową.

Doświadczenia z zapylaczami
Na terenie niemieckiej stacji badawczej Fruit Crop Research Centre of Klein- -Altendorf wiosną 2011 r. założono doświadczenie mające na celu znalezienie optymalnego zapylacza dla gruszy odmiany ‘Nojabrskaja’. Projekt ten zainicjowali właściciel holenderskiej szkółki Van Rijn oraz doradca sadowniczy Peter van Arkel z Fruit Advies Zuid Limburg. Pod uwagę wzięto dwie znane i uprawiane na szeroką skalę odmiany: ‘Konferencja’ i ‘Verdi’, oraz dwie grusze ozdobne: ‘Pollinia 1’ i ‘Pollinia 2’ wyselekcjonowane przez Henka Kempa z holenderskiego ośrodka PPO-Fruit w Randwijk. Wcześniejsze kilkuletnie doświadczenia wskazały, iż ‘Pollinia 1’ kwitnie nieco wcześniej, a ‘Pollinia 2’ w tym samym czasie, co odmiana ‘Konferencja’. W doświadczeniu założonym w 2011 r. wykazano, że ‘Pollinia 2’ zakwitła dwa dni przed ‘Konferencją’ i jeden dzień później niż Xenia^® (tab.).

Na podstawie tych badań można stwierdzić, iż ‘Pollinia 2’ jest obiecującym zapylaczem dla Xenii®, zarówno jeśli chodzi o zbliżony termin kwitnienia, jak i jakość pyłku wpływającą na zawiązywanie owoców.

Pora kwitnienia gruszy ‘Pollinia 1’ i Xenii^® były podobne, jednak badanie zawiązania owoców w tej kombinacji okazało się być na umiarkowanym poziomie. Z tego też powodu ‘Pollinię 1’ należy traktować jako zapylacz drugiego rzędu („zapasowy”). Jakość pyłku odmiany ‘Konferencja’ była dobra, jednak okres nakładania się terminów kwitnienia był zbyt krótki, aby ta odmiana mogła być uznana za jedynego zapylacza dla Xenii^®. Natomiast odmiana ‘Verdi’ okazała się być nieodpowiednia jako zapylacz dla odmiany ‘Nojabrskaja’ ze względu na zbyt krótki okres równoczesnego kwitnienia, umiarkowanie dobrą jakość pyłku oraz tendencję odmiany ‘Verdi’ do przemiennego kwitnienia i owocowania.

Dla praktyki
Z przeprowadzonych doświadczeń wynika, że jeśli Xenia® jest jedyną produkcyjną odmianą w sadzie, co najmniej 5% nasadzeń jej kwatery powinien stanowić zapylacz – ‘Pollinia 2’. Dla zapewnienia optymalnego poziomu zapylenia sadownik powinien obsadzić 7,5% kwatery drzewkami ‘Pollinia 2’ lub posadzić drzewka zarówno gruszy ‘Pollinia 2’ i ‘Pollinia 1’ (łącznie powinny one stanowić 7,5% nasadzenia). Jeśli w sadzie mają rosnąć zarówno drzewa odmiany Xenia^®, jak i ‘Konferencji’ należałoby posadzić dwa rzędy ‘Konferencji’ na każde 4 rzędy Xenii^®. Tylko taki układ – zdaniem doradców prowadzących ocenę – zapewni dobre zapylenie tej ostatniej. Innym sposobem na uzyskanie optymalnego poziomu zapylenia jest także posadzenie ‘Konferencji’, ‘Pollini 1’ i ‘Pollini 2’, które łącznie stanowiłyby 7,5% nasadzeń kwatery z Xenią®.

W materiale wykorzystano informacje zamieszczone m.in. w EFM 12/2011.
Dorota Łabanowska-Bury

Fot. 1–4, 6 D. Łabanowska-Bury