Na nasionach fasoli, grochu, pomidora, ogórka i marchwi

Rak bakteryjny pomidora, bakterioza obwódkowa fasoli czy parch dyniowatych stanowią poważne zagrożenie dla plantacji warzyw. Warto pamiętać, że sprawcy tych i wielu innych chorób mogą występować na nasionach.

W styczniowym wydaniu miesięcznika „Warzywa” zaprezentowaliśmy patogeny, które mogą bytować na nasionach warzyw kapustnych, a w tym artykule opisane są patogeny, które mogą występować m.in. na nasionach fasoli, grochu, pomidora, ogórka, marchwi.

Na nasiona fasoli i grochu
Na fasoli tycznej dość często można zauważyć objawy bakteriozy obwódkowej fasoli. Sprawca choroby Pseudomonas savastanoi pv. phaseolicola może być przenoszony z resztkami roślinnymi oraz z materiałem siewnym. Przy silnym zainfekowaniu nasion na okrywie nasiennej widoczne są czerwonobrunatne przebarwienia, nasiona są drobniejsze, czasem o pomarszczonej powierzchni. Wielokrotnie jednak na nasionach nie widać żadnych oznak choroby, mimo obecności patogenu na okrywie nasiennej. Siewki, które wyrosną z takich nasion mają uszkodzony lub martwy stożek wzrostu, na liścieniach widoczne są beżowe lub brązowe plamy otoczone ciemnobrunatną obwódką. Ponadto rośliny wolniej rosną, a ich liścienie zamierają.

Groźnym patogenem fasoli jest sprawca ostrej bakteriozy fasoli – Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli, agrofag kwarantannowy, na szczęście rzadko spotykany w Polsce. Podobnie jak przy bakteriozie obwódkowej fasoli porażenie nasion przez ten patogen może być bezobjawowe lub może uwidaczniać się poprzez żółte lub kremowe plamy na okrywie nasiennej. Na nasionach bakteria może przetrwać nawet do kilkunastu lat. Porażone siewki wolniej rosną, mogą mieć uszkodzony stożek wzrostu, a na liścieniach rdzawe lub czerwonobrunatne plamy. Na części podliścieniowej mogą powstawać wodniste plamy, które powiększając swoją powierzchnię prowadzą do zgorzeli siewek. W celu wyeliminowania patogenu nasiona fasoli można odkażać termicznie – moczenie w ciepłej wodzie o temperaturze 50°C przez 10minut lub w temperaturze 45°C przez 30 minut. Zamiast moczenia nasion można je poddać działaniu suchego, ciepłego powietrza o temperaturze 50°C przez 30 minut. Zabiegi termoterapii należy wykonywać na nasionach świeżych, gdyż mogą one negatywnie wpływać na zdolność kiełkowania.

Na okrywie nasiennej fasoli może bytować sprawca antraknozy fasoli – Colletotrichum lindemuthianum. Grzyb ten zachowuje swoją żywotność nawet przez 9 lat. Niektóre porażone nasiona nie mają żadnych objawów bytowania patogenu, jednak w trakcie wschodów roślin siewki ulegają zgorzeli przedwschodowej – kiełki obumierają przed wydostaniem się na powierzchnię. Na liścieniach rozwijają się czerwonobrunatne plamy powodujące ich zamieranie, natomiast na liściach właściwych mogą być widoczne duże, kanciaste, nekrotyczne plamy. Na nasionach przez długi czas mogą przetrwać sprawcy zgorzelowej plamistości grochu (synonim askochytoza grochu): Ascochyta pisi, Mycosphaerella pinodes, Phoma pinodella.

Na nasiona pomidora
Na nasionach pomidora może być przenoszonych wiele patogenów bakteryjnych, m.in. powodujących cętkowatość pomidora (Pseudomonas syringae pv. tomato) i nekrozę rdzenia łodygi pomidora (Pseudomonas corrugata). Jednak najgroźniejszym patogenem, którego źródłem mogą być nasiona pomidora jest Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis – sprawca raka bakteryjnego pomidora. Jest to agrofag kwarantannowy. Należy pamiętać, że we wczesnej fazie produkcji rozsady nie można łatwo zdiagnozować występowania raka bakteryjnego pomidora. Rozwój właściwych symptomów choroby jest widoczny najczęściej na starszych roślinach posadzonych już na miejsce stałe. Typowym objawem tej choroby jest więdnięcie roślin w czasie intensywnego nasłonecznienia uprawy i wysokiej temperatury powietrza. Pomimo zmiany technologii uprawy pomidora i rezygnacji z podłoży ziemnych czy torfowych nasilenie występowania raka bakteryjnego na pomidorach nie zmniejszyło się. Oprócz nekrozy wiązek przewodzących można zaobserwować w późniejszym okresie porażenie w postaci nekrotycznych smug i plam liści, ogonków liściowych, pędów i owoców. Aby uwolnić nasiona pomidora od bakterii C. michiganensis subsp. michiganensis, należy poddać je termoterapii poprzez moczenie w wodzie o temperaturze 52°C przez 20 minut.

Nasiona pomidora mogą być siedliskiem grzybów z rodzaju Alternaria, które oprócz zgorzeli siewek we wczesnych fazach rozwoju roślin, w późniejszym okresie wegetacji mogą być sprawcami alternariozy (tj. suchej plamistości liści i czarnej zgnilizny owoców pomidora – A. solani, A. alternata). Rozsada pomidora może być zaatakowana przez Didymella lycopersici – grzyb zasiedlający nasiona, który powoduje zgorzel podstawy łodygi i brunatną zgniliznę owoców pomidora, zwłaszcza roślin uprawianych w zbyt niskiej temperaturze podłoża. Wówczas u podstawy łodygi młodych siewek, ale także u starszych roślin, pojawia się pierścień przewężonej tkanki. Porażona tkanka szybko brunatnieje, siewki ulegają zgorzeli, więdną i mogą zamierać. Nasiona pomidora mogą być także źródłem choroby wirusowej – mozaiki pomidora (Tomato mosaic virus).

[NEW_PAGE]Na nasiona ogórka i innych warzyw
Dzięki hodowli odpornościowej odmian ogórka coraz mniejsze znaczenie w uprawie tego warzywa ma bakteryjna kanciasta plamistość ogórka, której sprawcą jest Pseudomonas syringae pv. lachrymans. Sprawca bytujący na okrywie nasiennej poraża siewki, powodując powstaniewodnistych, okrągławych plam na liścieniach. Na liściach ogórka wodniste plamy zwykle mają kształt kanciasty, gdyż są ograniczone nerwami. Tkanka w obrębie plam brązowieje, ulega nekrozie i wykrusza się, doprowadzając do powstania otworów i postrzępionych krawędzi liści. Obok bakterii powodującej bakteryjną kanciastą plamistość ogórka, nasiona tego warzywa mogą być miejscem bytowania grzybów patogenicznych, m.in. sprawcy parcha dyniowatych – Cladosporium cucumerinum lub antraknozy dyniowatych, powodowanej przez Colletotrichum orbiculare.

Powszechnym patogenem grzybowym, którego źródłem mogą być nasiona wielu warzyw jest sprawca szarej pleśni – Botrytis cinerea (st. dosk. Botryotinia fuckeliana). Patogen ten wraz z innymi agrofagami z rodzaju Fusarium i Alternaria może powodować odnasienną zgorzel siewek. Grzyby te atakując kiełek i część podliścieniową, mogą doprowadzić do zamierania siewek. Inne gatunki grzybów z rodzaju Botrytis, często obecne na okrywie nasiennej, np. B. aclada, B. squamosa oraz B. byssoidea na cebuli mogą powodować zgniliznę szyjki cebuli, a na bobie B. fabae może być sprawcą czekoladowej plamistości bobu. Grzyby z rodzaju Fusarium, przenoszone z nasionami, mogą powodować wiele chorób na różnych warzywach w późniejszym okresie wegetacji, np.: fuzaryjną zgorzel szyjki i podstawy łodyg pomidora – F. oxysporum f. sp. lycopersici, fuzaryjne więdnięcie fasoli – F. oxysporum f. sp. phaseoli, fuzaryjne więdnięcie grochu – F. oxysporum f. sp. pisi i inne gatunki, a także fuzaryjne więdnięcie bobu wywołane przez kompleks grzybów z rodzaju Fusarium: F. solani, F. avenaceum, F. culmorum.

Na warzywach korzeniowych Alternaria dauci, A. radicina, A. alternata są sprawcami najgroźniejszych chorób, zwłaszcza dla marchwi – alternariozy naci marchwi i zgnilizny korzeni marchwi. Dla rozsady selera bardzo groźne jest wystąpienie na liściach septoriozy selera. Septoria apiicola (sprawca choroby) przenosi się z nasionami, powoduje powstawanie na liściach siewek drobnych żółtawych, później białawych plam. Na silnie opanowanych przez chorobę liściach plamy zlewają się w skupienia, liście żółkną i zasychają, na powierzchni plam można zauważyć tworzenie się drobnych, czarnych punktów – piknidiów – zarodni z zarodnikami konidialnymi.

Możliwości zabezpieczania nasion
Niestety, aktualnie nie ma środków ochrony roślin służących do zaprawiania nasion w celu ograniczenia infekcji bakterii chorobotwórczych (można jedynie zastosować termiczne odkażanie nasion). Warto również pamiętać o zachowaniu czystości podczas produkcji rozsady, odkażaniu pomieszczeń i pojemników służących do wysiewu (preparat Menno Florades 90 SL, Huwa- San). Do odkażania sprzętu można zastosować 3%roztwór podchlorynu sodu. Zalecenia fitosanitarne, chemiczne odkażanie sprzętu czy nasion mają także zastosowanie w ochronie warzyw przed chorobami grzybowymi, których źródłem mogą być nasiona.

Do zaprawiania nasion warzyw obecnie zarejestrowanych jest niewiele substancji chemicznych. Z grupy związków ditiokarbaminianowych dostępny jest mankozeb zawarty w preparatach Dithane NeoTec 75WG lub Sancozeb 80WP. Obydwa wymienione preparaty stosuje się w dawce 2-5 g/1 kg nasion. Do tej samej grupy związków należy tiuram stosowany do zaprawiania nasion na sucho, zawiera go Zaprawa Nasienna T 75 DS/WS. Tiuram znajduje się także w preparacie Sadoplon 75 WP, który stosuje się do zaprawiania nasion selera.Materiał siewny należy moczyć w roztworze preparatu o stężeniu 0,25% i temperaturze 30°C. Do zaprawiania nasion grochu jest zarejestrowany Sarox T 500 FS, będący mieszaniną karboksyny i tiuramu, stosowany w dawce 4ml/1 kg nasion z dodatkiem4ml wody oraz Vitavax 200 FS w dawce 4ml/1 kg nasion i 4 ml wody.

Nasiona ogórka można zabezpieczyć przed zgorzelą siewek zaprawiając je jednym z zarejestrowanych preparatów, np.: Dithane NeoTec 75 WG, Sancozeb 80 WP, Zaprawa Nasienna T 75 DS/WS.

dr Jacek Nawrocki
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
Fot. A.Andrzejewska

Related Posts

None found

Poprzedni artykułSezon nieodwołalnie się rozpoczął
Następny artykułBrokuły, kalafiory, kapusta pekińska i brukselska pod ochroną

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz swoje imię

ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.