Uprawa w tunelach i pod daszkami, choć dziś także coraz częściej ta w gruncie, wymaga nawadniania. Z wodą nie można dziś nie dostarczać składników pokarmowych, gdyż stale przepłukiwane podłoże staje się ubogie. Fertygacja jest zatem koniecznością. Poniżej zasady, o których warto pamiętać, aby produkowane owoce były bezpieczne dla konsumenta, a instalacja służyła jak najdłużej.
Systemy w praktyce
Nawadnianie truskawek okazuje się dziś konieczne. Dowiódł tego nie tylko ostatni sezon, lecz także poprzednie. Na wielu plantacjach towarowych truskawki woda jest wciąż podawana za pomocą deszczowni. Takiego systemu nie mogą natomiast stosować właściciele upraw malin, jeżyn czy borówki wysokiej.
Deszczownia szpulowa na plantacji truskawki
Tu jedynym sensownym rozwiązaniem jest założenie instalacji kroplowej. Do fertygacji niezbędny jest zakup dozowników– inżektorów (pozwalają na podanie pewnej dawki roztworu nawozowego, którą można zmienić w pewnym zakresie) lub dozowników proporcjonalnego mieszania(dozowniki proporcjonalne utrzymują stałe stężenie roztworu w szerokim zakresie przepływów), a także bardziej skomplikowanych mikserów nawozowych – za ich pomocą można przygotować pożywkę o zadanym odczynie (pH) i zasoleniu (EC).
Na plantacjach truskawki w polu najczęściej wykorzystywane są cienkościenne taśmy(linie) kroplujące. W przypadku uprawy na zagonach najczęściej rozkłada się dwie linie na każdym zagonie, na którym rośliny sadzi się w dwóch rzędach. W przypadku borówki wysokiej wskazane jest ułożenie linii kroplowych po obydwu stronach rzędu roślin. Taki system pozwala na dostarczenie odpowiedniej ilości wody i składników pokarmowych do każdej rośliny.
Uprawa truskawek na podłożu kokosowym wymaga dostarczenia pożywki do każdej rośliny za pomocą kroplowników Jakość wody
Przed przystąpieniem do fertygacji niezbędne jest zbadania jakości wody, która ma być wykorzystywana do podlewania roślin. W zależności od wyników plantator decyduje, czy korzystanie z tego źródła jest bezpieczne zarówno dla konsumenta produkowanych owoców, jaki dla nawadnianych roślin.
Analiza zatem powinna być wykonana pod kątem obecności w wodzie metali ciężkich, które są kumulowane w owocach, obecności bakterii, wirusów i pierwotniaków – sprawców chorób u ludzi, a także jonow Cl–, NO2–, NO3–, NH4+ – wskaźników zanieczyszczenia wody fekaliami. Pełna analiza chemiczna wody pozwala określić w niej zawartość makro- i mikroelementów oraz odczynu(wartość pH)i przewodnictwa elektrycznego(EC –wyrażanego w mS/cm). Woda, która nie spełnia wymaganych parametrów, nie nadaje się do wykorzystania, zwłaszcza w uprawach bezglebowych, w których nie ma naturalnego buforu chemicznego.
Mowa tutaj oczywiście o coraz częściej, także w Polsce, używanych do produkcji truskawek podłoży na bazie włókien kokosowych, perlitu czy torfu, a także o dowolnych mieszaninach tych podłoży. (Więcej o jakości wody do nawadniania i fertygacji pisaliśmy takżew „Truskawka, Malina, Jagody” 6/2015.)
Gdy niezbędne jest filtrowanie
Woda do nawadniania i fertygacji może pochodzić z instalacji wodociągowej (jest to woda uzdatniona i filtrowana), ze studni głębinowej (może zawierać jony Fe i Mn), jak i z otwartych akwenów, np. rzek, stawów (może zawierać zanieczyszczenia mechaniczne i biologiczne). Jeśli w wodzie w czasie badania jej jakości stwierdzone zostaną jakieś zanieczyszczenia, musi ona zostać oczyszczona lub uzdatniona (np. przy obecności jonów żelaza i manganu).
Dopuszczalne zawartości niektórych pierwiastków w wodzie do nawadniania według normy krajowej PN-84(c-04635)
Filtrowanie wody jest niezbędne, szczególnie w przypadku nawadniania kroplowego, gdyż mechaniczne zanieczyszczenia mogą prowadzić do zapychania się kroplowników i w efekcie do ich zniszczenia. Najczęściej woda jest oczyszczana z zanieczyszczeń mechanicznych za pomocą filtrów, których w asortymencie firm oferujących systemy nawodnieniowe jest kilka rodzajów. Plantator wybiera filtr w zależności od zanieczyszczenia wody, z jakim ma do czynienia(mechaniczne, biologiczne lub żelazo i mangan), czyli także pochodzenia wody używanej do nawadniania.
Filtry siatkowe i dyskowe to podstawowe urządzenia do filtracji wody stosowane w systemach nawadniających. Za pomocą wkładu siatkowego lub dyskowego woda jest oczyszczana z wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń mechanicznych. Filtry dyskowe, ze względu na większą powierzchnię wkładu filtracyjnego, mają zdolność zatrzymania większej ilości zanieczyszczeń (rzadziej muszą być płukane). Filtry siatkowe i dyskowe, w związku ze stosowaną zazwyczaj do nawadniania wodą wodociągową, wstępnie już oczyszczoną z zanieczyszczeń, to produkty najczęściej wykorzystywane w praktyce.
Filtr żwirowy (piaskowy) służy do oczyszczania wody z zanieczyszczeń biologicznych, głównie glonów, które często rozwijają się w otwartych zbiornikach wodnych. Zanieczyszczenia znajdujące się w wodzie zatrzymywane są w złożu filtracyjnym. Po napowietrzeniu wody, filtry żwirowe mogą służyć także do usuwania żelaza z wody.
Jakość nawozów
Wielu producentów podejmując decyzje o stosowaniu na swoich plantacjach fertygacji, zastanawia się, o ile więcej będzie ich taki sposób dokarmiania roślin kosztował w porównaniu z dokarmianiem posypowym czy dolistnym. W praktyce okazuje się jednak, że są zaskoczeni. Wprawdzie nawozy do fertygacji są droższe od innych produktów na rynku, ale zawarte w nich składniki pokarmowe trafiają bezpośrednio do strefy systemu korzeniowego roślin i straty ich są minimalne, a wykorzystanie bardziej efektywne. Ponadto przy fertygacji nie ma problemu podawania nadmiernej ilości nawozów, gdyż zasobność gleby, podobnie jak jej wilgotność, można kontrolować za pomocą mierników, np. sondy drenażu glebowego, za pomocą której można pobrać roztwór glebowy do analizy.
Nawozy do fertygacji musi cechować wysoka jakość, a przede wszystkim rozpuszczalność. W przeciwnym razie może dochodzić do zapychania kroplowników. Wielu producentów przekonało się w praktyce, że nie warto używać tańszych produktów lub kupowanych okazjonalnie – to zwykle oznacza inwestycję w częstą wymianę elementow instalacji.
Pożywka, ale jaka?
Skład pożywki powinien być dopasowany nie tylko do zapotrzebowania roślin na poszczególne składniki pokarmowe w danej fazie rozwojowej, lecz także do ich zawartości w wodzie używanej do sporządzania pożywki. Dziś większość firm oferujących nawozy do fertygacji oferuje także doradztwo w zakresie doboru nawozów do fertygacji i ustalenia składu pożywki.
Plantatorzy, którzy sami chcieliby umiejętnie ustalić kompozycję składników pokarmowych dla poszczególnych upraw na podstawie wyników analiz gleby/podłoża, wody i z uwzględnieniem potrzeb roślin, mogą skorzystać z kalkulatorów zamieszczonych na stronie www.nawadnianie.inhort.pl.Po wprowadzeniu do systemu posiadanych nawozów i ich składu, system wyliczy ilości, jakie powinny trafić do zbiorników. Ponadto to narzędzie zostało opracowane także po to, aby podpowiedzieć plantatorom, jak długo uprawę należy nawadniać/podawać pożywkę, uwzględniając nie tylko specyfikę danej uprawy, lecz także przebieg pogody (dane meteorologiczne).
Ta aplikacja wymaga od użytkownika wprowadzenia danych posiadanej instalacji, powierzchni uprawy itp. W czasie prowadzenia fertygacji, w uprawie na podłożach bezglebowych, np. truskawek na rynnach w podłożu kokosowym, należy kontrolować parametry pożywki. Drożność kroplowników i przelew pożywki wypływającej z kroplownika sprawdza się codziennie, a nawet kilka razy dziennie, w zależności od warunków pogodowych.
Aby dobrze zarządzać fertygacją, kontroluje się ilość drenażu (w %) i różnicę pomiędzy EC pożywki wypływającej z kroplownika, a EC drenażu (Δ). Wartość Δ EC nie powinna przekraczać 0,5–0,6 mS/cm przy drenażu na poziomie 20–30%. JeśliΔ EC jest wyższa od ustalonego progu przy wysokim % przelewu(powyżej 30%), oznacza to, że rośliny nie pobierają podawanych nawozów i należy obniżyć EC podawanej pożywki.
Tekst i zdjęcia: Dorota Łabanowska-Bury
Na podstawie m.in. literatury dostępnej na stronie internetowejwww.nawadnianie.inhort.pl
Artykuł pochodzi z numeru 6-7/2016 czasopisma „Truskawka, Malina, Jagody”.
