Cięcie mechaniczne ma pomóc w uzyskaniu tzw. ściany owoconośnej (fot. 1). Stąd koncepcja ta jest brana pod rozwagę. Bodźcem do wprowadzenia tego rodzaju cięcia drzew jest chęć ograniczenia kosztów produkcji przy jednoczesnym zachowaniu lub poprawieniu wielkości i jakości plonu.
Od kiedy zacząć
Cięcie drzew owocowych przy użyciu maszyn może być prowadzone w sadach istniejących. Można także zakładać nowe kwatery pod taki rodzaj cięcia drzew (fot. 2). W drugim przypadku warto przed posadzeniem drzewek uregulować stosunki wodne w glebie (przeprowadzić prace melioracyjne celem odwodnienia lub nawodnienia gruntów), aby zredukować ryzyko powstawania kolein w międzyrzędziach lub przechylania się konstrukcji wraz z drzewami, co ograniczałoby możliwość użycia maszyn wymagających precyzji, w tym do cięcia drzew. Jest to istotne, szczególnie przy zawężonej rozstawie pomiędzy rzędami drzew i znacznej szybkości jazdy podczas pracy. Rozstawy dla sadów jabłoniowych, w których ma być prowadzone mechaniczne cięcie drzew mogą wynosić 3–3,5 m x 0,8–1,2 m, a szybkość jazdy podczas tego zabiegu – 3–5 km/godz.
Fot. 2. Drzewka posadzone wiosną 2014 r. cięte na klik, przed cięciem mechanicznym
Cięciu mechanicznemu mogą być poddawane oprócz jabłoni także czereśnie, wiśnie, śliwy, morele i orzechy włoskie.
Trwałość konstrukcji i rusztowań…
…jest niezbędna nie tylko w sadach, w których prowadzone jest mechaniczne cięcie drzew, ale we wszystkich nowoczesnych sadach towarowych. Słupy powinny być rozmieszczone w rzędach co 8 m (strunobetonowe) lub co 10 m (drewniane). Wysokość indywidualnych podpór dla drzew (kołki, paliki, bambusy, tyczki z tworzywa sztucznego lub z aluminium) powinna wynosić tyle co ich planowana docelowa wysokość (fot. 3).
Fot. 3. Solidna konstrukcja jest wymogiem prowadzenia cięcia mechanicznego
Cele
Podstawowym celem mechanicznego cięcia sadów jest stworzenie ściany owoconośnej. Kolejnym jest zmniejszenie miąższości korony (fot. 4), aby poprawić jej doświetlenie, a w konsekwencji zakładanie pąków kwiatowych i wybarwienie owoców. Korona drzew ciętych maszynowo na przekroju poprzecznym zyskuje kształt trapezu. Jej powierzchnię owoconośną mierzy się w m2. Ideałem jest uzyskanie powierzchni 14 000 m2 i 25 owoców/m2. Licząc, że każde jabłko osiągnie 170 g, otrzymuje się plon całkowity 60 ton/ha.
Fot. 4. Miąższość korony jabłoni po cięciu mechanicznym wynosi kilkadziesiąt centymetrów
[NEW_PAGE]Termin…
…cięcia mechanicznego nie jest określony jednoznacznie. Nadal ulega doprecyzowaniu. Zależy od wielu czynników, w tym: odmiany i podkładki, typu owocowania, rodzaju gleby i nawożenia, siły wzrostu, liczby pąków na drzewie.
Sad w pełni owocowania również można przestawić z cięcia ręcznego na mechaniczne. W pierwszym roku zmiany, według wcześniejszych zaleceń, należy przeprowadzić je dwukrotnie najpierw zimą (np. piłami tarczowymi), a drugi raz pod koniec maja lub na początku czerwca. W drugim terminie można użyć pił tarczowych lub kosiarki listwowej. Obecnie, w trakcie zmiany systemu z ręcznego na mechaniczny, zalecane jest jednorazowe cięcie drzew w fazie różowego pąka przy użyciu pił tarczowych (fot. 5). W kolejnych latach cięcie można wykonać w innym, dogodnym terminie, choć nadal polecany jest ten tuż przed kwitnieniem. Dotyczy to jednak drzew o normalnym i silnym wzroście. Jeszcze niedawno polecano je ciąć nawet później, kilka dni po różowym pąku lub nawet do 3 tygodni po kwitnieniu. Obecnie dla takich drzew zalecany jest termin po zbiorze owoców, ale gdy na drzewach są jeszcze zielone liście (fot. 6).
Drzewa o bardzo słabym wzroście poleca się ciąć w okresie wczesnowiosennym lub nieco wcześniej, zimą.
Fot. 5. Cięcie jabłoni piłą tarczową przed kwitnieniem…
… i piła po cięciu
Fot. 6. Cięcie jabłoni po zbiorze owoców…
… i drzewa po cięciu
Uzupełniającym terminem cięcia jest ten przed zbiorami owoców. Obejmuje on okres na 3–4 tygodnie lub na 10–14 dni przed zbiorami owoców. Jest to jakby cięcie letnie. Można je uzupełnić ręcznym, gdy maszynowe jest zbyt słabe. Wielu sadowników poważnie rozważa mechaniczne cięcie sadów, zwłaszcza ci, którzy prowadzą duże gospodarstwa i w nich koszty najmu pracowników są bardzo wysokie.
Cięcie korygujące
W sadach ciętych mechanicznie konieczne jest przeprowadzenie ręcznej korekty co 2 lub 3 lata. Można przeprowadzać ją co roku i niektórzy sadownicy wolą takie rozwiązanie. Korekta ręczna jest niezbędna szczególnie w wierzchołkowych partiach drzew i należy ją wykonać po raz pierwszy w drugim roku cięcia mechanicznego na odmianach wielkoowocowych. Na odmianach drobnoowocowych korekta jest zwykle potrzebna już w pierwszym roku cięcia mechanicznego (fot. 7).
Fot. 7. Drzewa odmiany ‘Šampion’ cięte mechanicznie wymagają ręcznej korekty szczególnie w części wierzchołkowej
Zasady
Celem cięcie mechanicznego jest uzyskanie ściany owoconośnej o określonej miąższości w linii rzędów. Drzewo powinno mieć kształt trapezu, być zatem szersze dołem i węższe przy wierzchołku (fot. 8). Do uzyskania tego służy cięcie konturowe, wykonywane maszynami zawieszanymi na ciągniku i wyposażonymi w piły tarczowe lub noże-listwy.
Fot. 8. Drzewo po cięciu mechanicznym na przekroju poprzecznym ma kształt trapezu
Miąższość koron dla odmian wielkoowocowych w dolnej partii powinna wynosić do 80 cm i 60 cm w części wierzchołkowej, natomiast dla odmian drobnoowocowych odpowiednio 60 cm i 40 cm.
Cięcie mechaniczne drzew można prowadzić już w drugim lub trzecim roku po posadzeniu drzewek. Warunkiem jest jednak zakładanie sadu z drzewek silnych i z licznymi pędami bocznymi. We włoskich szkółkach drzewka mają odpowiednio wyprowadzane korony, aby mogły być poddawane cięciu mechanicznemu (tzw. run-through trees).
W czasie cięcia korygującego wyciąć należy pędy zwisające, cieniujące i zbytnio zagęszczające wnętrze korony oraz krzyżujące się. Jeśli cięcie mechaniczne wykonano po zbiorze owoców, wtedy na korygujące jest dużo czasu (do wiosny). Sadownicy twierdzą, że najlepiej jest je przeprowadzić jesienią lub na przedwiośniu.
Zalety i wady
Zaletami mechanicznego cięcia drzew są: l zmniejszenie ryzyka przemienności owocowania; l wyrównanie corocznego plonowania; l poprawa wybarwienia owoców; l osłabienie wzrostu drzew, co redukuje konieczność letniego cięcia; l ograniczenie zagrożenia rakiem drzew owocowych i zarazą ogniową; l usprawnienie zbioru, poprawa wydajności zbioru; l ograniczenie ryzyka straty plonu na skutek przymrozków.
Do wad należy zaliczyć: l opóźnienie zbioru o 2–5 dni na skutek opóźnienia dojrzewania; l drobnienie i osłabienie wybarwienia się owoców na odmianach drobnoowocowych; l zmniejszenie poziomu ekstraktu w owocach; l konieczność zwiększenia nawożenia azotowego; l wzrost trudności z przerzedzaniem chemicznym szczególnie odmian drobnoowocowych; l konieczność montowania solidnych rusztowań (wyższe koszty).
Piotr Gościło, niezależny doradca sadowniczy
Fot. 1–8 P. Gościło
Źródło: https://sadinfo.pl/artykuly-2015/22015/549-mechaniczne-ciecie-drzew-owocowych.html
