Zakładanie plantacji agrestu

Agrest jest gatunkiem genetycznie przystosowanym do uprawy w klimacie umiarkowanym. Jednak zbyt wysokie jak i zbyt niskie temperatury czy susza i duże nasłonecznienie, źle wpływają na wzrost i owocowanie krzewów. Przy silnej operacji słonecznej przedwcześnie zaczynają opadać liście, a owoce ulegają poparzeniu. Krzewy agrestu są wytrzymałe na mróz, jednak ze względu na bardzo wczesny termin rozpoczynania wegetacji (koniec marca) oraz wczesny termin kwitnienia (w drugiej połowie kwietnia) kwiaty w niektóre lata mogą przemarzać. Z tego względu plantacji towarowych nie należy zakładać w obniżeniach terenu i miejscach, w których mogą tworzyć się zastoiska mrozowe. Niekorzystne są także stanowiska osłonięte, z ograniczonym przepływem powietrza, ponieważ w takich warunkach dłużej utrzymuje się wysoka wilgotność powietrza i roślin – łatwo dochodzi do rozwoju chorób grzybowych, a przede wszystkim amerykańskiego mączniaka agrestu. Najlepsze do uprawy są tereny położone na łagodnych skłonach niewielkich wzniesień, o wystawie zachodniej lub południowo-zachodniej.

Agrest ma dość duże wymagania glebowe. Najlepsze do uprawy są gleby II lub III klasy bonitacyjnej. Krzewy dobrze rosną i plonują na glebie gliniastej, gliniasto-piaszczystej, żyznej, zasobnej w składniki pokarmowe, a poziom wody gruntowej powinien utrzymywać się na głębokości 75–90 cm. Ze względu na dość płytko zalegający system korzeniowy agrestu (główna masa korzeniowa znajduje się na głębokości 5–30 cm), mniej przydatne pod uprawę są gleby lekkie, przepuszczalne, o małej pojemności wodnej, na których krzewy słabo rosną i słabo plonują. Również rejony, w których podczas wegetacji występuje duży niedobór opadów są mniej przydatne pod uprawę agrestu. Na takich glebach intensywna uprawa jest możliwa pod warunkiem wprowadzenia odpowiedniego nawożenia organicznego, mineralnego oraz nawadniania.

Na słabszych stanowiskach, w celu uzyskania stabilnego plonowania, niezbędne jest nawadnianie plantacji

Przygotowanie gleby
Staranne przygotowanie gleby przed sadzeniem ma decydujący wpływ na przyjęcie się krzewów, a następnie na ich wzrost i plonowanie. Prace te należy rozpocząć na rok lub dwa lata przed planowanym sadzeniem krzewów. Czas ten jest niezbędny na wykonanie zabiegów, których celem jest: odchwaszczenie gleby, doprowadzenie jej odczynu do odpowiedniego poziomu, stworzenie w glebie zapasu łatwo przyswajalnych składników pokarmowych oraz wzbogacenie gleby w próchnicę i poprawienie jej struktury.

Zniszczenie uporczywych chwastów trwałych, takich jak: perz, powój, ostrożeń polny, skrzyp jest konieczne, gdyż pogarszają one warunki wzrostu roślin, a po posadzeniu krzewów zwalczanie ich jest już znacznie utrudnione. Na wielu stanowiskach problem silnego zachwaszczenia nie występuje, ale tam gdzie jest to konieczne chwasty muszą być zniszczone podczas przygotowywania pola pod nasadzenia. Jednym z najczęściej stosowanych herbicydów do zwalczania głęboko korzeniących się chwastów jedno- i dwuliściennych jest Roundup 360 SL lub jego odpowiednik (środek zawierający glifosat). Wysokość dawki herbicydu zależy od rodzaju zastosowanego preparatu i stopnia zachwaszczenia gleby.

Gleba jest środowiskiem, w którym rozwijają się korzenie agrestu oraz zachodzą złożone procesy, dzięki którym rośliny pobierają z niej wraz z wodą niezbędne składniki pokarmowe. Duży wpływ na te procesy ma odczyn gleby. Aby określić odczyn gleby oraz jej zasobność w podstawowe składniki pokarmowe, należy pobrać próby gleby z dwóch poziomów – z warstwy ornej (do 20 cm) i oddzielnie z warstwy podornej (20–40 cm). Analizę prób gleby można zlecić w stacji chemiczno- rolniczej lub innym laboratorium. Na podstawie wyników takiej analizy można określić rzeczywiste potrzeby w zakresie wapnowania i wysokości dawek nawozów mineralnych przed założeniem plantacji.

Agrest dobrze rośnie na glebie lekko kwaśnej o pH 6,2–6,7. Gleby o niższym odczynie powinny być zwapnowane na rok przed planowanym terminem sadzenia krzewów. Wapnowania nie należy stosować łącznie z nawożeniem gleby obornikiem i nawozami fosforowymi.

Wysokość dawki nawozu wapniowego zależy od aktualnego odczynu oraz zawartości części spławialnych gleby. Wyższe dawki nawozów wapniowych stosuje się na glebach zwięzłych, o wyższej zawartości części spławialnych, a niższe na glebach lżejszych. Ze znajdujących się w sprzedaży nawozów wapniowych warto polecać do stosowania wapno magnezowe, ponieważ oprócz wapnia dostarcza się do gleby bardzo potrzebny dla roślin magnez. Orientacyjnie można przyjąć, że na glebach o średniej zawartości fosforu, potasu i magnezu dawki nawozowe przed sadzeniem powinny wynosić: 100 kg P₂O₅, 150 kg K₂O oraz 80 kg MgO. Dobrym przedplonem pod nasadzenia agrestu jest pole po okopowych na pełnej dawce obornika, po zbożach lub głęboko korzeniących się roślinach bobowatych.

Krzewy agrestu, tak jak większość roślin sadowniczych, korzystnie reagują na nawożenie obornikiem. Zalecana dawka wynosi 35 t/ha. Brak obornika można zastąpić przez wcześniejszą uprawę i przyoranie nawozów zielonych np. gorczycy, łubinu czy żyta z wsiewką wyki. Na 3–4 tygodni przed sadzeniem wykonuje się właściwą orkę głęboką z pogłębiaczem i wyrównuje broną.

[NEW_PAGE]Materiał szkółkarski
Materiał szkółkarski do zakładania plantacji powinien pochodzić z kwalifikowanych szkółek, które gwarantują jego wysoką jakość, czystość odmianową i zdrowotność. Wierzchołkowe części pędów krzewów nie powinny być porażone przez amerykańskiego mączniaka agrestu, a system korzeniowy nie może być przesuszony. Podczas transportu krzewy trzeba zabezpieczyć przed wysychaniem, a po przywiezieniu na miejsce sadzenia zadołować, a w razie potrzeby podlać. Do zakładania plantacji mogą być używane sadzonki jedno-, dwu-, lub trzypędowe, zawsze z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym. Przy sadzeniu ręcznym w wyorane wcześniej bruzdy można sadzić silne krzewy, o większej liczbie pędów. Znacznie trudniej krzewy takie sadzi się sadzarką. Dlatego do sadzenia maszynowego można wykorzystywać dobrze ukorzenione, silne, zdrowe sadzonki jednopędowe.

Dobór rozstawy zależy od następujących czynników: sposobu prowadzenia plantacji, siły wzrostu odmiany, warunków glebowych (jakość i żyzność gleby), posiadanych narzędzi do pielęgnacji gleby i ochrony roślin oraz techniki zbioru. Agrest na plantacjach towarowych, przeznaczonych do zbioru kombajnowego prowadzi się w formie krzewów wolno stojących, stosując najczęściej rozstawę 3,5–4,0 x 0,5–0,7 m. Większą rozstawę stosuje się na glebach żyznych, wilgotnych i dla odmian o większej sile wzrostu. W przypadku odmian o słabszej sile wzrostu i na gorszych stanowiskach, krzewy w rzędzie można sadzić co 0,4 m. Gęste sadzenie krzewów w rzędzie ułatwia ich formowanie tak, aby pędy wyrastały w kierunku międzyrzędzi, co znacznie poprawia dokładność otrząsania owoców przez kombajn. Szerokość międzyrzędzi zawsze powinna być dostosowana do wymagań pracy określonego typu kombajnu do zbioru owoców agrestu. Jeżeli pozwala na to rozłóg pola, to rzędy powinny być wyznaczone w kierunku północ-południe.

Agrest na plantacjach towarowych, przeznaczonych do zbioru kombajnowego, prowadzi się w formie krzewów wolno stojących, stosując najczęściej rozstawę 3,5–4,0 x 0,5–0,7 m.

Takie usytuowanie rzędów wpływa na lepsze nasłonecznienie krzewów w okresie wegetacji, a z drugiej strony kolejne rzędy stanowią dla siebie osłonę przed silnymi wiatrami zachodnimi. Podczas rozplanowywania rzędów na polu należy też pamiętać o odpowiednio szerokich uwrociach na ich zakończeniu, umożliwiających swobodne zawracanie ciągnika z maszynami i kombajnu. Na małych plantacjach, przystosowanych do zbioru ręcznego poleca się rozstawę 2,0 x 2,5 x 1,25–1,75 m. Na zbiór owoców deserowych krzewy można prowadzić w formie szpalerowej (w Polsce ten sposób produkcji jest mało popularny) lub wolno stojącej. Krzewy agrestu w formie szpalerowej mogą być prowadzone na jeden (2,5 x 0,3–0,4 m) lub dwa pędy (2,5 x 0,6–0,7 m). Dla tej formy wymagana jest konstrukcja wspierająca.

Termin sadzenia krzewów
Ważnym zagadnieniem jest rozmieszczenie odmian na plantacji. W przypadku większości gatunków roślin sadowniczych uważa się, że posadzenie obok siebie kilku odmian wpływa na większą liczbę zapylonych kwiatów, lepsze zawiązanie owoców i lepszą ich jakość (owoce są większe). Często jednak takie rozwiązania są trudne do zastosowania w praktyce i dlatego u tych gatunków, u których stopień samozapylenia jest wysoki, dopuszcza się sadzenie kwater jednoodmianowych. Takim gatunkiem jest agrest. Polecane obecnie do uprawy odmiany agrestu są w wysokim stopniu samopłodne i w praktyce sadzone są kwatery jednoodmianowe. Nie wyklucza to jednak wprowadzania na plantacje w okresie kwitnienia owadów zapylających (w liczbie 3 lub 4 rodzin pszczelich/ha plantacji). Posadzenie na plantacji większej liczby odmian jest czasem podyktowane określonymi potrzebami organizacyjnymi np. wydłużeniem czasu zbioru czy też zmniejszeniem ryzyka produkcyjnego.

Krzewy agrestu wcześnie rozpoczynają wegetację, dlatego najkorzystniejszym terminem sadzenia jest późna jesień (druga połowa października – początek listopada). Krzewy posadzone w tym terminie dobrze adaptują się do nowego środowiska. Przy korzystnych warunkach pogodowych rośliny jeszcze przed zimą wytwarzają nowe korzenie, co daje gwarancję dobrych przyjęć i znacznie przyspiesza ich rozwój wiosną następnego roku. Jeżeli podczas sadzenia (niezależnie od techniki sadzenia) gleba jest przesuszona, to po posadzeniu krzewy należy podlać, a po wsiąknięciu wody glebę wokół krzewów trzeba docisnąć i wyrównać. Sadzenie w terminie wiosennym daje z reguły gorsze wyniki. Często na plantacjach zakładanych wiosną występuje więcej wypadów (które później trzeba uzupełniać) oraz obserwuje się słabszy wzrost krzewów, co w konsekwencji opóźnia wejście krzewów w okres pełnego owocowania.

Krzewy agrestu należy sadzić 5–7 cm głębiej niż rosły w szkółce. Głębsze sadzenie, a później przycięcie pędów przywraca zakłóconą podczas wykopywania równowagę między częścią nadziemną i systemem korzeniowym. Sprzyja też lepszemu przyjęciu się krzewów i wyrastaniu nowych pędów. Na przedwiośniu (druga połowa lutego – początek marca) pędy należy przyciąć nad 1.–2. pąkiem nad powierzchnią gleby. Wycięte pędy należy zebrać i usunąć z plantacji, aby nie stanowiły ewentualnego źródła rozprzestrzeniania się chorób i szkodników. W pierwszym roku z pozostawionych na pędach pąków oraz pąków znajdujących się na szyjce korzeniowej wyrosną nowe, silne pędy dające podstawę do zbudowania korony krzewu gwarantującej uzyskiwanie w kolejnych latach dobrego plonu.

Dr Zbigniew Gruca
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Fot. A. Andrzejewska

Artykuł pochodzi z numeru 12/2013 miesięcznika „Warzywa”