Komisja Europejska szacuje, że tylko około 40% ogrodniczej produkcji towarowej sprzedaje się w UE za pośrednictwem grup lub organizacji producenckich, które mają prawo do pomocy finansowej w ramach wspólnej organizacji rynku ogrodniczego. Udział ten oceniany jest jako zbyt mały i Wspólnota stara się zachęcić producentów do zrzeszania się. Równocześnie jest to jeden z powodów, dla którego wspomagane są również gospodarstwa indywidualne. Pieniądze na ten cel pochodzą z funduszów strukturalnych, które stanowią kontynuację programu przedakcesyjnego SAPARD. Po przystąpieniu Polski do UE nasi ogrodnicy będą mogli również korzystać z tych funduszów.
Fundusze strukturalne mają charakter tak zwanych środków towarzyszących Wspólnej Polityce Rolnej, którą mają uzupełniać. Przedsięwzięcia z nich wspierane zdefiniowano w rozporządzeniu Rady 1257/99. W zamyśle ustawodawcy, instrumenty te mają zapewnić harmonijny rozwój obszarów wiejskich i odwrócić niekorzystne trendy społeczne i ekonomiczne. W ramach działań towarzyszących uwzględniono również instrumenty specyficzne — wynegocjowane przez Polskę (między innymi wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych, wsparcie na rzecz osiągania standardów UE). Te ostatnie propozycje są o tyle atrakcyjne, że ogrodnik nie musi angażować środków własnych.
Pomoc będzie udzielana w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego oraz Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich, pod warunkiem współfinansowania w wysokości 20% z polskiego budżetu. Poniżej przedstawione są wybrane cele, w których realizacji można się będzie ubiegać o pomoc. Będzie ona świadczona za pośrednictwem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Obecnie transfery odpowiednich funduszów przewidziano na lata 2004–2006.
Sektorowy Program Operacyjny
- Inwestycje w gospodarstwach rolnych
Mankamentem polskich gospodarstw sadowniczych są spore braki w infrastrukturze (szczególnie w wyposażeniu w chłodnie z KA i ULO oraz w nowoczesne opryskiwacze). Konieczna jest także stała restrukturyzacja nasadzeń. Wymaga to inwestowania, częstokroć na dużą skalę, co przy powszechnych brakach kapitałowych jest trudne do zrealizowania. Omawiana pomoc finansowa (do 160 000 zł na beneficjenta) może stanowić istotne ułatwienie. Współfinansowaniu podlegają, między innymi:
— budowa lub remont budynków (budowli) służących produkcji rolniczej;
— zakup lub instalacja maszyn
i urządzeń lub narzędzi do produkcji rolnej, przechowalnictwa, magazynowania oraz przygotowania produktów rolnych do sprzedaży;
— zakup gruntów rolnych wraz
z nasadzeniami i naniesieniami (koszt nieruchomości nie może przekraczać 50% łącznych kosztów kwalifikowanych planowanej inwestycji);
— zakładanie plantacji wieloletnich (wyłącznie z materiału kwalifikowanego) oraz koszty ich grodzenia;
— budowa, zakup i instalacja urządzeń do nawadniania upraw, łącznie z ujęciami wody;
— tak zwane koszty ogólne (na przykład przygotowanie dokumentacji technicznej i ekonomicznej inwestycji).
O pomoc mogą się ubiegać osoby fizyczne i prawne — właściciele lub dzierżawcy gospodarstw rolnych. Osoby fizyczne powinny mieć średnie lub wyższe wykształcenie rolnicze lub 3–7-letni staż pracy w gospodarstwie (gdy mają wykształcenie rolnicze na poziomie zasadniczym zawodowym, względnie odmienne co do kierunku). Z pomocy wyłączeni są emeryci i renciści. Warunkiem uzyskania pomocy przez osobę prawną jest zatrudnianie przez nią do prowadzenia gospodarstwa fachowca ze średnim lub wyższym wykształceniem rolniczym. Warunek ten obowiązuje w dniu złożenia wniosku o pomoc i do 5 lat po tej dacie. Maksymalny poziom pomocy to 50% kwalifikowanych kosztów inwestycji. Jeśli gospodarstwo leży na terenach o niekorzystnych warunkach gospodarowania — 60%. Dla młodych rolników odpowiednio 55% i 65%. Nie mogą być wspomagane inwestycje, które spowodują wzrost produkcji, chyba że zostanie przedstawiony plan sprzedaży lub umowa z odbiorcą na zbyt całości produkcji wytworzonej na skutek realizacji wspomaganej
inwestycji.
- Ułatwianie startu młodym rolnikom
Moment przejmowania gospodarstwa przez młodego rolnika, zwłaszcza gdy jest zdecydowany na modernizację, jest trudny pod względem finansowym. Pomoc jest wtedy szczególnie potrzebna i w ramach omawianego działania udziela się jej na wyjątkowych warunkach. Młodzi rolnicy mogą otrzymać ją w wysokości 100% (80% z funduszy UE i 20% z budżetu państwa członkowskiego) kosztów kwalifikowanych. Obejmuje ona nie tylko inwestycje wymienione powyżej, ale również związane z rozpoczynaniem produkcji i może wynosić do 60 000 zł na gospodarstwo. Za młodego rolnika uważa się właściciela lub dzierżawcę (gospodarstwa należącego do zasobu skarbu państwa), który jest pełnoletni i nie ukończył 40. roku życia oraz podjął się prowadzenia gospodarstwa nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed złożeniem wniosku. Młody rolnik musi się zobowiązać do prowadzenia gospodarstwa minimum przez 5 lat od dnia wypłacenia pomocy finansowej.
- Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych
Wpływ kondycji przetwórstwa rolno-spożywczego na rynek pracy jest nie tylko bezpośredni. Pośrednio generuje ono miejsca pracy również w gospodarstwach. Ma także wpływ na poziom dochodów. Pomoc (do 3,5 mln zł na jeden zakład) może być udzielana osobom fizycznym (w tym rolnikom) i prawnym, między innymi zajmującym się skupem i przetwórstwem owoców oraz warzyw. Ma ona na celu zwłaszcza wykorzystanie istniejących nisz rynkowych, tworzenie nowych kanałów zbytu, unowocześnianie produkcji czy poprawę jej konkurencyjności. Udzielana jest w wysokości do 50% łącznych kosztów kwalifikowanych. Subwencjonowane mogą być, między innymi:
— budowa lub remont budynków produkcyjnych, magazynowych i soc-jalnych;
— zakup oraz instalacja maszyn
i urządzeń do przetwarzania, magazynowania i przygotowania produktów do sprzedaży;
— zakup aparatury pomiarowej
i kontrolnej;
— zakup specjalistycznych środków transportu;
— koszty ogólne, między innymi opłaty za usługi architektoniczne i inżynierskie oraz zakup patentów i licencji.
Budynki i urządzenia budowlane, objęte subwencją, w ciągu pięciu lat od zakończenia budowy nie mogą być sprzedane lub wynajęte dla innych celów (dla maszyn i wyposażenia technicznego okres ten wynosi 3 lata). Wspierane inwestycje mogą dotyczyć jedynie przetwórstwa z surowców krajowych. Przetwórca zobowiązuje się, że przez 5 lat 40% przerabianych owoców i warzyw będzie pozyskiwane na podstawie umów kontraktacyjnych zawartych z krajowymi producentami. Mogą być subwencjonowane tylko te inwestycje, które nie pociągną za sobą nadmiernego zwiększenia mocy produkcyjnych.
Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich
W ramach tego planu wyróżnia się zarówno działania zmierzające do wyłączenia z produkcji gruntów najsłabszych (np. wsparcie zalesiania gruntów rolnych), działania specyficzne (dopłaty w ramach programów rolno-środowiskowych), jak i takie, których celem jest intensyfikacja funkcjonowania niektórych gospodarstw (wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych).
- Zalesianie gruntów rolnych
Do zalesiania przeznacza się przede wszystkim grunty V i VI klasy (grunty klas wyższych mogą stanowić najwyżej 15%), stanowiące własność prywatną. Działka do zalesienia musi mieć szerokość przynajmniej 20 m i powierzchnię nie mniejszą niż 0,5 ha. Jeżeli wniosek składa kilku rolników, minimalna powierzchnia wzrasta do 5 ha. Wysokość dopłat:
— założenie uprawy — jednorazowo 3400–6200 zł/ha;
— pielęgnacja — co rok przez
5 lat 400–520 zł/ha;
— premia zalesieniowa — co rok przez 20 lat 600 zł/ha.
Materiał nasadzeniowy musi mieć udokumentowane pochodzenie (uznana baza nasienna). Do zalesiania mogą być używane jedynie gatunki rodzime. Z subwencjonowania wyłączone są plantacje choinek świątecznych oraz drzew szybko rosnących.
- Renty strukturalne
Mają zapewnić rolnikom godziwe źródło utrzymania i stanowić zachętę do przekazania gospodarstwa osobom młodszym. O rentę strukturalną może wystąpić osoba, która ukończy 55. rok życia (jednak tylko do ukończenia 60. roku życia — kobieta i 65. — mężczyzna) i przekaże gospodarstwo osobie prawnej (aktem notarialnym) lub osobie fizycznej (aktem notarialnym lub na podstawie umowy dzierżawnej nie krótszej niż na 10 lat). Minimalna powierzchnia gospodarstwa wynosi 3 ha użytków rolnych. Musi ono stanowić główne źródło utrzymania rolnika przynajmniej przez 10 ubiegłych lat. Renta strukturalna wyniesie 210–374% najniższej emerytury i będzie wypłacana przez 10 lat.
- Wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych
Przeznaczone jest dla małych gospodarstw, które mają szanse poprawić swoją towarowość. Rolnik (właściciel gospodarstwa lub dzierżawca) musi przedstawić dokument, który
zaświadcza jego prawo do nieruchomości oraz plan rozwoju gospodarstwa (np. dzierżawa dodatkowych gruntów, przebudowa pomieszczeń gospodarczych, rozwinięcie produkcji, na którą jest popyt na rynku). Wymagane jest, aby prowadził gospodarstwo przez ostatnie 5 lat. Młody rolnik, który czynił to krócej, musi posiadać odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Pomoc (do 5000 zł rocznie na gospodarstwo) będzie wypłacana przez 3 lata, z możliwością przedłużenia na następne 2, jeśli plan został chociaż częściowo zrealizowany. Pomoc jest bezzwrotna.
- Dopłaty w ramach programów rolno-środowiskowych
W programie "rolnictwo zrównoważone" dopłatami (170 zł/ha rocznie) mogą być objęte w zasadzie jedynie gospodarstwa warzywnicze. Wynika to z wymogu mówiącego, że dany
gatunek nie może być uprawiany na jednym polu dłużej niż przez 2 lata. Inne wymogi dotyczą głównie przestrzegania zasad zmianowania i ograniczenia nawożenia azotem. W programie "rolnictwo ekologiczne", pod warunkiem przestrzegania zasad zawartych w ustawie o rolnictwie ekologicznym, dopłaty mogą otrzymywać gospodarstwa warzywnicze oraz sadownicze. Dla upraw warzywniczych w okresie przestawiania na gospodarowanie ekologiczne przewiduje się dopłaty w wysokości 1000 zł/ha rocznie, zaś po uzyskaniu certyfikatu — 800 zł/ha. Dla upraw sadowniczych (w tym jagodowych) dopłaty wyniosą odpowiednio 1500 zł/ha
i 1100 zł/ha rocznie.
Komisja Europejska szacuje, że tylko około 40% ogrodniczej produkcji towarowej sprzedaje się w UE za pośrednictwem grup lub organizacji producenckich, które mają prawo do pomocy finansowej w ramach wspólnej organizacji rynku ogrodniczego. Udział ten oceniany jest jako zbyt mały i Wspólnota stara się zachęcić producentów do zrzeszania się. Równocześnie jest to jeden z powodów, dla którego wspomagane są również gospodarstwa indywidualne. Pieniądze na ten cel pochodzą z funduszów strukturalnych, które stanowią kontynuację programu przedakcesyjnego SAPARD. Po przystąpieniu Polski do UE nasi ogrodnicy będą mogli również korzystać z tych funduszów.
Fundusze strukturalne mają charakter tak zwanych środków towarzyszących Wspólnej Polityce Rolnej, którą mają uzupełniać. Przedsięwzięcia z nich wspierane zdefiniowano w rozporządzeniu Rady 1257/99. W zamyśle ustawodawcy, instrumenty te mają zapewnić harmonijny rozwój obszarów wiejskich i odwrócić niekorzystne trendy społeczne i ekonomiczne. W ramach działań towarzyszących uwzględniono również instrumenty specyficzne — wynegocjowane przez Polskę (między innymi wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych, wsparcie na rzecz osiągania standardów UE). Te ostatnie propozycje są o tyle atrakcyjne, że ogrodnik nie musi angażować środków własnych.
Pomoc będzie udzielana w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego oraz Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich, pod warunkiem współfinansowania w wysokości 20% z polskiego budżetu. Poniżej przedstawione są wybrane cele, w których realizacji można się będzie ubiegać o pomoc. Będzie ona świadczona za pośrednictwem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Obecnie transfery odpowiednich funduszów przewidziano na lata 2004–2006.
Sektorowy Program Operacyjny
- Inwestycje w gospodarstwach rolnych
Mankamentem polskich gospodarstw sadowniczych są spore braki w infrastrukturze (szczególnie w wyposażeniu w chłodnie z KA i ULO oraz w nowoczesne opryskiwacze). Konieczna jest także stała restrukturyzacja nasadzeń. Wymaga to inwestowania, częstokroć na dużą skalę, co przy powszechnych brakach kapitałowych jest trudne do zrealizowania. Omawiana pomoc finansowa (do 160 000 zł na beneficjenta) może stanowić istotne ułatwienie. Współfinansowaniu podlegają, między innymi:
— budowa lub remont budynków (budowli) służących produkcji rolniczej;
— zakup lub instalacja maszyn
i urządzeń lub narzędzi do produkcji rolnej, przechowalnictwa, magazynowania oraz przygotowania produktów rolnych do sprzedaży;
— zakup gruntów rolnych wraz
z nasadzeniami i naniesieniami (koszt nieruchomości nie może przekraczać 50% łącznych kosztów kwalifikowanych planowanej inwestycji);
— zakładanie plantacji wieloletnich (wyłącznie z materiału kwalifikowanego) oraz koszty ich grodzenia;
— budowa, zakup i instalacja urządzeń do nawadniania upraw, łącznie z ujęciami wody;
— tak zwane koszty ogólne (na przykład przygotowanie dokumentacji technicznej i ekonomicznej inwestycji).
O pomoc mogą się ubiegać osoby fizyczne i prawne — właściciele lub dzierżawcy gospodarstw rolnych. Osoby fizyczne powinny mieć średnie lub wyższe wykształcenie rolnicze lub 3–7-letni staż pracy w gospodarstwie (gdy mają wykształcenie rolnicze na poziomie zasadniczym zawodowym, względnie odmienne co do kierunku). Z pomocy wyłączeni są emeryci i renciści. Warunkiem uzyskania pomocy przez osobę prawną jest zatrudnianie przez nią do prowadzenia gospodarstwa fachowca ze średnim lub wyższym wykształceniem rolniczym. Warunek ten obowiązuje w dniu złożenia wniosku o pomoc i do 5 lat po tej dacie. Maksymalny poziom pomocy to 50% kwalifikowanych kosztów inwestycji. Jeśli gospodarstwo leży na terenach o niekorzystnych warunkach gospodarowania — 60%. Dla młodych rolników odpowiednio 55% i 65%. Nie mogą być wspomagane inwestycje, które spowodują wzrost produkcji, chyba że zostanie przedstawiony plan sprzedaży lub umowa z odbiorcą na zbyt całości produkcji wytworzonej na skutek realizacji wspomaganej
inwestycji.
- Ułatwianie startu młodym rolnikom
Moment przejmowania gospodarstwa przez młodego rolnika, zwłaszcza gdy jest zdecydowany na modernizację, jest trudny pod względem finansowym. Pomoc jest wtedy szczególnie potrzebna i w ramach omawianego działania udziela się jej na wyjątkowych warunkach. Młodzi rolnicy mogą otrzymać ją w wysokości 100% (80% z funduszy UE i 20% z budżetu państwa członkowskiego) kosztów kwalifikowanych. Obejmuje ona nie tylko inwestycje wymienione powyżej, ale również związane z rozpoczynaniem produkcji i może wynosić do 60 000 zł na gospodarstwo. Za młodego rolnika uważa się właściciela lub dzierżawcę (gospodarstwa należącego do zasobu skarbu państwa), który jest pełnoletni i nie ukończył 40. roku życia oraz podjął się prowadzenia gospodarstwa nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed złożeniem wniosku. Młody rolnik musi się zobowiązać do prowadzenia gospodarstwa minimum przez 5 lat od dnia wypłacenia pomocy finansowej.
- Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych
Wpływ kondycji przetwórstwa rolno-spożywczego na rynek pracy jest nie tylko bezpośredni. Pośrednio generuje ono miejsca pracy również w gospodarstwach. Ma także wpływ na poziom dochodów. Pomoc (do 3,5 mln zł na jeden zakład) może być udzielana osobom fizycznym (w tym rolnikom) i prawnym, między innymi zajmującym się skupem i przetwórstwem owoców oraz warzyw. Ma ona na celu zwłaszcza wykorzystanie istniejących nisz rynkowych, tworzenie nowych kanałów zbytu, unowocześnianie produkcji czy poprawę jej konkurencyjności. Udzielana jest w wysokości do 50% łącznych kosztów kwalifikowanych. Subwencjonowane mogą być, między innymi:
— budowa lub remont budynków produkcyjnych, magazynowych i soc-jalnych;
— zakup oraz instalacja maszyn
i urządzeń do przetwarzania, magazynowania i przygotowania produktów do sprzedaży;
— zakup aparatury pomiarowej
i kontrolnej;
— zakup specjalistycznych środków transportu;
— koszty ogólne, między innymi opłaty za usługi architektoniczne i inżynierskie oraz zakup patentów i licencji.
Budynki i urządzenia budowlane, objęte subwencją, w ciągu pięciu lat od zakończenia budowy nie mogą być sprzedane lub wynajęte dla innych celów (dla maszyn i wyposażenia technicznego okres ten wynosi 3 lata). Wspierane inwestycje mogą dotyczyć jedynie przetwórstwa z surowców krajowych. Przetwórca zobowiązuje się, że przez 5 lat 40% przerabianych owoców i warzyw będzie pozyskiwane na podstawie umów kontraktacyjnych zawartych z krajowymi producentami. Mogą być subwencjonowane tylko te inwestycje, które nie pociągną za sobą nadmiernego zwiększenia mocy produkcyjnych.
Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich
W ramach tego planu wyróżnia się zarówno działania zmierzające do wyłączenia z produkcji gruntów najsłabszych (np. wsparcie zalesiania gruntów rolnych), działania specyficzne (dopłaty w ramach programów rolno-środowiskowych), jak i takie, których celem jest intensyfikacja funkcjonowania niektórych gospodarstw (wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych).
- Zalesianie gruntów rolnych
Do zalesiania przeznacza się przede wszystkim grunty V i VI klasy (grunty klas wyższych mogą stanowić najwyżej 15%), stanowiące własność prywatną. Działka do zalesienia musi mieć szerokość przynajmniej 20 m i powierzchnię nie mniejszą niż 0,5 ha. Jeżeli wniosek składa kilku rolników, minimalna powierzchnia wzrasta do 5 ha. Wysokość dopłat:
— założenie uprawy — jednorazowo 3400–6200 zł/ha;
— pielęgnacja — co rok przez
5 lat 400–520 zł/ha;
— premia zalesieniowa — co rok przez 20 lat 600 zł/ha.
Materiał nasadzeniowy musi mieć udokumentowane pochodzenie (uznana baza nasienna). Do zalesiania mogą być używane jedynie gatunki rodzime. Z subwencjonowania wyłączone są plantacje choinek świątecznych oraz drzew szybko rosnących.
- Renty strukturalne
Mają zapewnić rolnikom godziwe źródło utrzymania i stanowić zachętę do przekazania gospodarstwa osobom młodszym. O rentę strukturalną może wystąpić osoba, która ukończy 55. rok życia (jednak tylko do ukończenia 60. roku życia — kobieta i 65. — mężczyzna) i przekaże gospodarstwo osobie prawnej (aktem notarialnym) lub osobie fizycznej (aktem notarialnym lub na podstawie umowy dzierżawnej nie krótszej niż na 10 lat). Minimalna powierzchnia gospodarstwa wynosi 3 ha użytków rolnych. Musi ono stanowić główne źródło utrzymania rolnika przynajmniej przez 10 ubiegłych lat. Renta strukturalna wyniesie 210–374% najniższej emerytury i będzie wypłacana przez 10 lat.
- Wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych
Przeznaczone jest dla małych gospodarstw, które mają szanse poprawić swoją towarowość. Rolnik (właściciel gospodarstwa lub dzierżawca) musi przedstawić dokument, który
zaświadcza jego prawo do nieruchomości oraz plan rozwoju gospodarstwa (np. dzierżawa dodatkowych gruntów, przebudowa pomieszczeń gospodarczych, rozwinięcie produkcji, na którą jest popyt na rynku). Wymagane jest, aby prowadził gospodarstwo przez ostatnie 5 lat. Młody rolnik, który czynił to krócej, musi posiadać odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Pomoc (do 5000 zł rocznie na gospodarstwo) będzie wypłacana przez 3 lata, z możliwością przedłużenia na następne 2, jeśli plan został chociaż częściowo zrealizowany. Pomoc jest bezzwrotna.
- Dopłaty w ramach programów rolno-środowiskowych
W programie „rolnictwo zrównoważone” dopłatami (170 zł/ha rocznie) mogą być objęte w zasadzie jedynie gospodarstwa warzywnicze. Wynika to z wymogu mówiącego, że dany
gatunek nie może być uprawiany na jednym polu dłużej niż przez 2 lata. Inne wymogi dotyczą głównie przestrzegania zasad zmianowania i ograniczenia nawożenia azotem. W programie „rolnictwo ekologiczne”, pod warunkiem przestrzegania zasad zawartych w ustawie o rolnictwie ekologicznym, dopłaty mogą otrzymywać gospodarstwa warzywnicze oraz sadownicze. Dla upraw warzywniczych w okresie przestawiania na gospodarowanie ekologiczne przewiduje się dopłaty w wysokości 1000 zł/ha rocznie, zaś po uzyskaniu certyfikatu — 800 zł/ha. Dla upraw sadowniczych (w tym jagodowych) dopłaty wyniosą odpowiednio 1500 zł/ha
i 1100 zł/ha rocznie.
