W drugim dniu obrad 59. Ogólnopolskiej Konferencji Ochrony Roślin Sadowniczych, która w tym roku odbyła się w Ożarowie Mazowieckim, mówiono głównie o szkodnikach i chorobach oraz problemach w ochronie upraw truskawki i krzewów owocowych. Poniżej krótkie wnioski z wybranych wystąpień.
Pierwszy wykład wygłosił dr Piotr Baryła z UP w Lublinie i KSPCP, a dotyczył on opłacalności produkcji w związku ze stanem i zdrowotnością plantacji porzeczek czarnych w Polsce. Na stan zdrowotność plantacji wpływają opłacalność produkcji (generowane m.in. ceną), wielkość / struktura gospodarstwa oraz poziom zabiegów agrotechnicznych. W gospodarstwach gdzie plantacje są zakładane po tzw. górkach cenowych są problemy ze zdrowotnością roślin roślin– uszkodzenia w wyniku obecności na roślinach pryszczarka pędowego i nadmierne zachwaszczenie. W 2015 r. największe problemy plantatorzy mieli ze zwalczaniem wielkopąkowca porzeczkowego (przenoszony z zasiedlonym materiałem nasadzeniowym). Mszyce, zwójki stanowiły zagrożenie w niektórych rejonach kraju. Problemy z przeziernikiem porzeczkowcem i pryszczarkami (kwiatowym, liściowym, pędowym) występowały głównie tam, gdzie nie ma prawidłowo prowadzonego monitoringu i termin zabiegów ochrony jest nietrafiony.
Niemały problem w 2015 r. stanowił przędziorek chmielowiec – są opinie plantatorów, że wynika to ze złej techniki prowadzenia zabiegów ochrony krzewów lub lokalnie z możliwości pojawienia się form odpornych szkodnika na substancje aktywne akarycydów, które były nadużywane w przeszłości do ochrony plantacji
Dr Piotr Baryła (UP Lublin)
Aby poprawić sytuację producentów czarnych porzeczek należy ograniczyć powierzchnię uprawy porzeczki czarnej w Polsce (nowe plantacje zakładać tylko na miejsce starych, likwidowanych nasadzeń), korzystać przy zakładaniu plantacji tylko z materiału szkółkarskiego o wysokiej zdrowotności. Nie bez znaczenia jest korzystanie z systemów wspomagania takich jak profesjonalne doradztwo, systemy monitoringu szkodników i zagrożenia ze strony patogenów chorobotwórczych, sygnalizacji zagrożeń, korzystanie ze szkoleń, konferencji w których udział jest konieczny.
Jak informował dr hab. Stanisław Pluta, hodowla nowych odmian porzeczki czarnej jest obecnie prowadzona w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach w Zakładzie Hodowli Roślin Ogrodniczych. Celem hodowli nowych odmian porzeczki jest odporność na wielkopąkowca porzeczkowego i na rewersję porzeczki czarnej. Ważne jest także poszukiwanie odmian, które byłyby na plantacjach odporne, tolerancyjne lub o małej podatności na podstawowe choroby grzybowe (amerykańskiego mączniaka agrestu, antraknozę i rdzę wejmutkowo-porzeczkową). Ponieważ owoce porzeczki czarnej są surowcem dla przemysłu przetwórczego, ważną cechą jest także przydatność odmian do zbioru mechanicznego.
Dr hab. Stanisław Pluta (IO)
W doborze odmian porzeczki czarnej na plantacje towarowe są już odmiany odporne genetycznie na wielkopąkowca porzeczkowego, a także mało podatne na amerykańskiego mączniaka agrestu – ‘Ceres’ i ‘Polares’. W 2014 r. do badań rejestrowych COBORU zostały zgłoszone dwie najnowsze odmiany hodowli IO: ‘Polonus’, ‘Polben’.
Trudno mówić o dobrze prowadzonej ochronie, gdy opłacalność produkcji jest tak niska – warto zastanowić się nad możliwością zakładania plantacji z nowych odmian, które są odporne na choroby liści i pędów oraz niektóre szkodniki – mówiła dr Agata Broniarek-Niemiec. Dwie główne choroby, które wymagają zwalczania na plantacjach porzeczki czarnej to amerykański mączniak agrestu oraz biała plamistość liści. Zwalczanie należy prowadzić przed kwitnieniem oraz po kwitnieniu (2-3 razy), a do tego celu można w 2016 r. użyć takie fungicydy jak: Zato, Signum, Switch, Penncozeb, Vondozeb. W tym roku nie można już stosować produktu Score ani żadnych jego odpowiedników (Skower, Tores).
Rdza wejmutkowo porzeczkowa występuje na niektórych odmianach, niektóre są już na nią odporne. Lokalnie na plantacjach pojawia się także rdza porzeczkowo-turzycowa. Rdza powinna być zwalczana przed kwitnieniem lub niedługo po kwitnieniu (przy okazji zwalczania innych chorób).
Szara pleśń poraża nie tylko kwiaty, ale także pędy (do jej zwalczania można wykorzystać produkty Polyversum, Switch). Rewersja porzeczki czarnej występuje dość powszechnie. Nie ma chemicznej metody zwalczania choroby, jedynie można próbować zwalczać wektora rewersji – wielkopąkowca porzeczkowego. Ograniczenie to także upraw odmian odpornych lub mało podatnych na wielkopąkowca porzeczkowego.
Dr Agata Broniarek-Niemiec
Dr hab. Barbara Łabanowska stwierdziła, że zwalczanie przędziorków na plantacjach porzeczek w 2015 r. było dość trudne. Obecnie do tego celu zarejestrowane są w porzeczce Ortus i Envidor, a do ochrony maliny wybór środków jest większy – dodatkowo można użyć Acaramik i Safran. Dobrą alternatywą są także środki o działaniu mechanicznym na szkodniki: Siltac, Emulpar i Afik. Na malinie duże problemy stwarza szpeciel – przebarwiacz malinowy i wirus przez niego przenoszony. Największa szkodliwość to rozsypujące się owoce z zasiedlonych plantacji.
Na jeżynie występuje natomiast przebarwiacz jeżynowy. Jego obecność na plantacji można poznać po mozaikowych przebarwieniach liści oraz tym, że owoce nie dojrzewają. Kistnik i kwieciak malinowiec to sztandarowe szkodniki maliny owocującej na pędach dwuletnich. Do zwalczania są dostępne preparaty z grupy neonikotynoidów: Calypso, Mospilan, Stonkat. W sezonie 2015 liczne gatunki szkodników – m.in. pchełki obserwowano na plantacjach jagody kamczackiej, dotychczas gatunku uważanego za wolny od szkodników.
Dr hab. Barabara Łabanowska (IO)
[NEW_PAGE]
Dr Małgorzata Tartanus zwróciła uwagę na duże zagrożenie borówki wysokiej misecznikami. Do zwalczania/ ograniczania populacji tych szkodników można stosować środki wspomagające o działaniu mechanicznych: Afik, Siltac i Empulpar (karencja: nie dotyczy). W badaniach IO skuteczność tych środków była na dość wysokim poziomie.
Mgr Wojciech Piotrowski omówił dotychczasowe doświadczenia z gatunkiem nowym dla Polski –
Drosophila suzukii (gatunek pokrewny do
D. melanogaster). Muchy uszkadzają owoce zdrowe, w przeciwieństwie do much
D. melanogaster, która jaja składa w owoce fermentujące (jest przyciągana zapachem psujących się owoców). Tempo rozwoju szkodnika jest szybkie, w Polsce prawdopodobnie będzie występowało 3-7 pokoleń.
Monitoring szkodnika w IO jest prowadzony od 2012 r. za pomocą pułapek rożnych typów z płynem wabiącym (początkowo na bazie wina czerwonego i octu jabłkowego, później także komercyjnie dostępnym płynem). Najważniejszą metodą ograniczenia zagrożenia ze strony D. suzukii jest zachowanie wysokiej higieny na uprawie. W krajach, w których szkodnik stanowi duże zagrożenie zbierane są wszystkie owoce, nawet uszkodzone, aby szkodnik nie rozwijał kolejnego pokolenia. Ponadto bardzo istotne jest sprawdzanie na obecność szkodnika owoców przeznaczanych do sprzedaży. Można tego dokonać albo przez zamrażanie owoców albo zanurzenie owoców w wodzie z solą. Do zwalczania szkodnika obecnie zarejestrowane są trzy preparaty: Patriot, Calypso, SpinTor. Ponadto dobra metodą stosowaną w innych krajach gdzie mucha występuje jest przykrywanie plantacji gęstą siatką albo prowadzenie masowych odłowów szkodnika za pomocą pułapek z płynem wabiącym.
Mgr Wojciech Piotrowski (IO) Jak informowała Urszula Sobieska, w ofercie firmy Bayer do ograniczania szarej pleśni są sprawdzony fungicyd Teldor oraz wprowadzony w ub.r. – Luna sensation (połączenie dwóch substancji aktywnych: fluopyram + trifloksystrobina). Uzupełnieniem ochrony może także w tym sezonie być biologiczny środek Serenade ASO (składnikiem aktywnym tego biofungicydu jest szczep QST 713 bakterii B. subtilis) – środek kontaktowy, skuteczny w zabiegach zapobiegawczych, pomocny w strategiach odpornościowych. Obecna etykieta Serenade ASO obowiązująca w Polsce obejmuje ochronę upraw warzywnych oraz truskawki przed patogenami powodującymi takie powszechne choroby, jak: szara pleśń, mączniaki prawdziwe, zgnilizna twardzikowa, alternarioza oraz choroby bakteryjne. W najbliższym czasie planowane jest rozszerzenie etykiety o większość upraw ogrodniczych. W uprawie truskawki pod osłonami rejestracja obejmuje obecnie zwalczanie grzyba Botrytis cinerea, sprawcę szarej pleśni, a dawka do jednorazowego stosowania to 8 l/ha.
Urszula Sobieska (Bayer) Dr Paweł Krawiec z UP w Lublinie przedstawił referat o praktycznych aspektach ochrony maliny przed chorobami i szkodnikami. Największe problem ograniczające produkcję malin i plonowanie to szara pleśń i roztocze, w tym przędziorki. Duże znaczenie w rozwoju grzybów sprawców chorób ma agrotechnika – warto pamiętać o ilości pędów na m.b. szpaleru zakładając plantację. Kolejny problem na wielu plantacjach to rdza maliny – rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza, a także temp. 18-21°C. Termin zabiegu zwalczającego to od połowy do końca maja, gdy objawy są widoczne na 2-3 dolnych liściach. W późniejszym terminie ochrona jest już nieskuteczna.
Dr Paweł Krawiec (UP Lublin)
Dużym problemem na plantacjach maliny jest Phytophthora (objawy: górna część pędów zawinięta jak pastorał). Zapobieganie chorobie polega na odpowiednim przygotowaniu stanowiska pod plantację. Wirusy są i będą czynnikiem ograniczającym produkcję malin w Polsce. W przypadku chorób wirusowych jedynym rozwiązaniem jest używanie do zakładania nowych plantacji materiału nasadzeniowego wolnego od patogenów, a także utrzymanie nasadzeń do 5-6 lat. Szkodniki glebowe stanowią także duży problem, a rozwiązać jest go bardzo trudni na istniejącej plantacji. Warto zadbać o stanowisko przed posadzeniem roślin.
Tekst i zdjęcia: Dorota Łabanowska-Bury
