W programie działania resortu przyjętym w grudniu ubiegłego roku jednym z najważniejszych punktów jest sprawa stabilizacji na rynkach rolnych i działań jakie rząd może w tym zakresie podejmować. Celem programu jest wypracowanie, klarownej dla uczestników rynku, koncepcji długofalowego działania mającej zapewnić realizację zidentyfikowanych celów umożliwiających rozwój krajowego sektora rolno-żywnościowego. Zadaniem programu będzie także usystematyzowanie oraz zebranie informacji o obecnie podejmowanych inicjatywach oraz kierunkach działań umożliwiających rozwój rynków rolnych w Polsce.
Dziewięć rynków rolnych, na których koncentruje się program to rynki: zbóż, rzepaku, wieprzowiny, wołowiny, drobiu, mleka i przetworów mlecznych, cukru, owoców i warzyw oraz tytoniu.
– W związku z kryzysem na rynku mięsa i mleka przez ostatnie pół roku prowadziliśmy intensywne prace na forum Unii Europejskiej, ponieważ instrumenty dotyczące regulacji rynków rolnych w perspektywie finansowej 2014-2020 zawarte są w rozporządzeniu unijnym z 2013 r. Po negocjacjach Komisja Europejska postanowiła przeznaczyć dodatkowe środki z budżetu unijnego, w kwocie 500 mln euro na poprawę sytuacji na tych rynkach – powiedział 4 sierpnia podczas konferencji prasowej minister Krzysztof Jurgiel i poinformował, że w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi został przygotowany projekt Programu rozwoju głównych rynków rolnych w Polsce.
Dokument ten ma przedstawiać uczestnikom rynku informacje z jakich instrumentów można korzystać w celu stabilizacji rynków i zwiększania opłacalności produkcji. – Program kierujemy do wszystkich uczestników rynku w celu konsultacji naszych propozycji. Chcemy, aby podczas dalszych prac uwzględnione zostały wnioski i uwagi środowiska rolniczego, tak aby program był dostosowany do potrzeb jego odbiorców i przez nich akceptowany – podkreślił szef resortu rolnictwa.
– Program ten jest wynikiem prac jakie były prowadzone przez PiS wcześniej, w czasie rządów poprzedniej koalicji, a także doświadczeń związanych z trudną sytuacją na rynkach, z jaką musieliśmy się zmierzyć po przejęciu władzy – powiedział sekretarz stanu Jacek Bogucki.
– Chcemy, aby przygotowywany program był dla rolników i stworzony we współpracy z rolnikami, a także ze środowiskiem naukowym – zaznaczył Jacek Bogucki i dodał, że dokument ten będzie uwzględniał wszystkie możliwe do wykorzystania środki, programy i fundusze. Będzie to program mobilny i dynamiczny. Po jego przyjęciu będzie okresowo analizowany i modyfikowany, tak aby był dostosowany do zmieniającej się sytuacji w rolnictwie w kraju i na świecie. – Zasadniczym celem programu będzie doprowadzenie do sytuacji, w której Polska będzie silnym rolniczo producentem na wszystkich dziewięciu wymienionych w programie rynkach, a rolnicy będą mogli uzyskiwać wystarczające dochody, aby tę produkcję prowadzić, być konkurencyjnymi i sprzedawać swoje produkty po dobrych cenach zarówno na rynku krajowym, jak i rynkach zagranicznych – podkreślił sekretarz stanu.
Minister Krzysztof Jurgiel zaprosił partie opozycyjne do współpracy przy opracowywaniu Programu rozwoju rynków rolnych, w ramach rozpoczynających się dziś konsultacji i przedstawiania konkretnych propozycji.
W Polsce istnieje duży potencjał rozwoju rolnictwa. Aktualna sytuacja w poszczególnych sektorach rolnych jest różna jeśli chodzi o dynamikę zmian poziomu produkcji, tendencje w handlu zagranicznym, stopień zorganizowania producentów i ogólną kondycję sektora. Niezależnie od tego, w każdym z sektorów istnieją wyzwania i szanse rozwoju.
Rolnictwo polskie charakteryzuje się znacznym rozdrobnieniem. Średnia powierzchnia użytków rolnych (UR) przypadająca na 1 gospodarstwo zwiększa się jednak stopniowo i w 2014 r. wyniosła 10,3 ha użytków rolnych (w 2011 r. – 9,1 ha, a w 2002 r. – 5,8 ha). Mimo pewnego przyspieszenia wzrostu powierzchni nieco ponad połowa gospodarstw w Polsce (51%) użytkuje nie więcej niż 5 ha UR. W gospodarstwach tych znajduje się 12,7 proc. UR. Prawie 75% gospodarstw użytkuje mniej niż 10 ha UR, a ich łączny udział w użytkach rolnych wynosi 27,7 proc. Gospodarstwa te z reguły prowadzą produkcję metodami tradycyjnymi, przy niskim nawożeniu mineralnym i zużyciu chemicznych środków ochrony roślin, a także pasz przemysłowych w żywieniu zwierząt gospodarskich.
Prawie 31 proc. użytków rolnych znajduje się w gospodarstwach o powierzchni 10-30 hektarów. Ponad 72 tys. gospodarstw (5,2 proc. ogólnej zbiorowości) charakteryzuje się powierzchnią ponad 30 ha UR i posiada nieco ponad 6 mln ha UR, tj. 41,3 proc. użytków rolnych. Widoczne stopniowe zmiany w strukturze gospodarstw rolnych powodują zwiększenie liczby gospodarstw większych obszarowo. Mają one także coraz większy udział w użytkowaniu ziemi rolniczej.
Przy znacznym rozdrobnieniu gospodarstw oraz gorszej, w porównaniu z innymi krajami członkowskimi, jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, Polska jest znaczącym w świecie i w Europie producentem produktów rolno-spożywczych, dysponując znacznymi zasobami siły roboczej.
Obecnie gospodarstwa rolne wytwarzają w Polsce produkcję, której wartość globalna (w cenach bieżących) plasuje polskie rolnictwo na 7. miejscu w Unii Europejskiej za Francją, Niemcami, Włochami, Hiszpanią, Wielką Brytanią i Holandią. W strukturze towarowej produkcji rolniczej w Polsce w 2014 r. największy udział miały: mleko krowie (18,6 proc.), żywiec wieprzowy (13,9 proc.), żywiec drobiowy (13,5 proc.), zboża (13,3 proc.), warzywa (9,1 proc.), rośliny przemysłowe (7,3 proc.), żywiec wołowy i cielęcy (6,3 proc.), jaja kurze (5,7 proc.) i owoce (5,1 proc.).
Polska ma także znaczący udział w unijnej produkcji. W 2014 r. była największym producentem jabłek (26,4 proc. w UE-28), mięsa drobiowego (15,1 proc.), marchewki (16 proc.), kapusty białej (31,4 proc.), pszenżyta (39 proc.), czarnej porzeczki (75 proc.), pieczarek (27,6 proc.), drugim producentem żyta, owsa (18,6 proc.), truskawek (18,8 proc.), a trzecim producentem zbóż ogółem (9,3 proc.), buraków cukrowych (9 proc.), rzepaku (12,8 proc.), cebuli (10 proc.), ziemniaków (11,4 proc.). Polska zajmuje także znaczące miejsce w produkcji: mleka, serów, masła, pomidorów i tytoniu.
Przygotowany dokument składa się z trzech rozdziałów:
– Analiza rynków rolnych, ze szczególnym uwzględnieniem produkcji oraz struktury gospodarstw i sektora przetwórstwa na tle głównych producentów w UE;
– Formy wsparcia rynków rolnych przewidziane w przepisach unii europejskiej oraz krajowych;
– Cele i wyzwania rozwoju oraz działania służące rozwojowi rynków rolnych.
W rozdziale I projekt programu zawarto analizę poszczególnych sektorów, w tym dane na temat ich struktury, poziomu produkcji, handlu zagranicznego, rysując tym samym obraz uwarunkowań rozwoju poszczególnych rynków. Umieszczono w nim także analizę SWOT każdego z dziewięciu sektorów.
Z analizy struktury i funkcjonowania poszczególnych rynków rolnych w Polsce wynika, że głównymi celami realizowanych działań na rynkach rolnych powinny być:
– Rozwój poszczególnych sektorów w celu lepszego wykorzystania istniejących zasobów i zaspokojenia potrzeb odbiorców i konsumentów;
– Zwiększenie konkurencyjności krajowego sektora rolnego na rynku Unii Europejskiej i światowym;
– Poprawa i stabilizacja sytuacji dochodowej krajowego sektora.
Cele te zostały rozwinięte w programie w odniesieniu do każdego rynku, co pozwala uwzględnić specyfikę każdego z nich.
W rozdziale III programu sformułowano również główne wyzwania, które pojawiają się przy podejmowaniu próby realizacji wyznaczonych celów. Część wyzwań jest wspólna i powtarza się dla wszystkich rynków, inne natomiast są specyficzne dla niektórych z nich. Wspólne wyzwania dla rynków rolnych to:
– Poprawa współpracy w ramach łańcucha marketingowego;
– Dostosowanie skali, struktury i efektywności produkcji do potrzeb i wymogów rynku;
– Kreowanie właściwego przekazu dotyczącego oferowanych produktów kierowanego do odbiorców i konsumentów;
– Właściwe wdrażanie instrumentów wspólnej organizacji rynków rolnych;
– Wykorzystywanie możliwości stabilizowania dochodów.
– Wykorzystywanie możliwości stabilizowania dochodów.
Formułując cele i wyzwania uwzględniono możliwości wykorzystania istniejących w kraju zasobów, ale także znaczenie dopasowania oferty do potrzeb odbiorcy i konsumenta. Rozwój produkcji w poszczególnych sektorach musi bowiem uwzględniać konieczność znalezienia zbytu na wytworzone produkty.
W oparciu o założone cele i wyzwania przygotowano główne kierunki działań umożliwiające rozwój rynków rolnych w Polsce, jak:
– Wdrożenie i egzekwowanie obowiązku zawierania umów na dostawy;
– Eliminowanie nieuczciwych praktyk w handlu rolno-spożywczym;
– Upowszechnianie zbywania przez rolników, produktów rolnych poprzez zorganizowane przez nich struktury jakimi są grupy producentów i organizacje producentów oraz ich związki i zrzeszenia;
– Poprawa funkcjonowania funduszy promocji i lepsze ukierunkowanie promocji;
– Stworzenie Polskiego Narodowego Holdingu Spożywczego;
– Odtworzenie i wsparcie rozwoju lokalnych rynków rolnych;
– Uruchomienie platformy żywnościowej;
– Stworzenie Funduszu Ochrony Przychodów Rolniczych.
Rozpatrując możliwości wspierania rozwoju rynków rolnych oraz poprawy ich funkcjonowania należy mieć na uwadze, iż obecna perspektywa finansowa w ramach wspólnej polityki rolnej UE już trwa, system dopłat bezpośrednich oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 jest przyjęty, a możliwości zmian w tych obszarach są ograniczone.
Aktualnie prace nad programem na poziomie Ministerstwa zostały sfinalizowane. Opracowany program stanowi materiał wyjściowy do dalszych prac. Projekt programu został przekazany uczestnikom rynku celem konsultacji i wypracowania wspólnego podejścia.
za: 
