Przed rozpoczęciem przygotowywania rozsady warto zastanowić się, jakie patogeny wystąpiły w poprzednim sezonie. O powodzeniu produkcji decyduje przede wszystkim stan materiału siewnego. Należy upewnić się, jaką nasiona mają zdolność kiełkowania i czy są dostatecznie zabezpieczone (zaprawione) odpowiednimi środkami ochrony roślin. Ważnym zagadnieniem jest miejsce do produkcji rozsady, które powinno być odkażone i należy w nim utrzymywać odpowiednią temperaturę, wilgotność powietrza oraz dobre doświetlenie, szczególnie dla rozsady produkowanej najwcześniej.
Sposoby zabezpieczania nasion i rozsady
W Polsce aktualnie do zaprawiania wielu gatunków roślin warzywnych zarejestrowana jest Zaprawa nasienna T 75 DS/WS, zawierająca tiuram – substancję czynną, skutecznie zwalczającą większość patogenów. Zaprawa ta jest dopuszczona w uprawie: brokułu, buraka ćwikłowego, cebuli, cukinii, cykorii liściowej, jarmużu, kalafiora, kalarepy, kapusty brukselskiej, kapusty głowiastej białej, kapusty głowiastej czerwonej, kapusty pekińskiej, kapusty włoskiej, kawona, marchwi, melona, ogórków, papryki, pietruszki, pomidorów, pora, rzodkiewki, sałaty, selera, szalotki oraz szpinaku. Zabieg tym środkiem należy wykonywać na sucho w zaprawiarkach, czas zaprawiania powinien wynosić od 5 do 10 minut.
Jeśli wysiewane nasiona nie były wystarczająco zabezpieczone przed patogenami poleca się dodatkowe podlewanie rozsady. Jednym ze środków zarejestrowanych do tego celu jest środek biologiczny Polyversum WP dopuszczony w uprawie następujących warzyw: pomidor, papryka, ogórek, sałata. Środek chroni przed patogenami odglebowymi będące sprawcami fytoftorozy (Phytophthora spp.), zgorzeli podstawy łodygi (Didymella spp.), fuzariozy (Fusarium spp.) i zgnilizny twardzikowej (Sclerotinia sclerotiorum). Należy podlewać rośliny w fazie produkcji rozsady (dwukrotnie w odstępie 10-dniowym). Pierwszy zabieg należy wykonać po wschodach siewek. Dla jednorazowego zastosowania poleca się stężenie 0,05% (5 g w 10 l wody). Polyversum WP można również stosować po posadzeniu roślin na miejsce stałe (100 ml cieczy roboczej na roślinę).
Nasiona kapusty – z lewej strony zaprawione, bez objawów chorobowych, z prawej niezaprawione, porażone przez patogeny
Najgroźniejsza zgorzel siewek
W produkcji rozsady bardzo ważna jest ochrona kiełkujących nasion przed zgorzelą siewek. Jest to choroba powodowana przez patogeny występujące w glebie oraz przenoszone przez nasiona. Najczęściej sprawcami zgorzeli siewek są grzyby z rodzaju: Ascochyta, Fusarium, Alternaria, Aspergillus, Botrytis, Mucor, Rhizoctonia, Sclerotinia oraz organizmy grzybopodobne z rodzaju: Pythium oraz Phytophthora. Oprócz patogenicznych grzybów nasiona zagrożone są także przez różne gatunki bakterii.
Zgorzel siewek może pojawić się na nasionach przed wschodami lub na młodych roślinach, tuż po wschodach. Zgorzel przedwschodowa jest trudna do wykrycia, ponieważ nasiona w glebie po skiełkowaniu ulegają porażeniu przez patogeny, co prowadzi do braku wschodów siewek. W takich przypadkach nie wiadomo czy nasiona nie wzeszły ze względu na niską zdolność kiełkowania, uległy fitotoksyczności np. wskutek nadmiernej koncentracji nawozów w podłożu, czy z powodu pozostałości lub zastosowania nieodpowiedniej dawki środka ochrony roślin. Przyczyną braku wschodów siewek może być także zalanie wodą stanowiska produkcji rozsady.
Zgorzel powschodowa objawia się zamieraniem siewek. Oznaką tego jest najczęściej przewężenie siewki tuż przy powierzchni podłoża, w rezultacie czego roślina więdnie i zamiera. Niestety i w tym przypadku trudno czasem odróżnić objawy zgorzeli powschodowej od zamierania spowodowanego czynnikami nieinfekcyjnymi.
Zamieranie siewek roślin, zwłaszcza z rodziny kapustowatych, najczęściej występuje na przełomie lutego i marca. Wielu plantatorów błędnie diagnozuje te objawy jako zgorzel siewek i niepotrzebnie stosuje zabiegi fungicydami. Jeśli nie ma się pewności czy zamieranie roślin spowodowane jest przez grzyby, bakterie czy czynniki nieinfekcyjne, warto wykonać prosty test na zasolenie podłoża. W tym celu należy wyjąć kilka zahamowanych we wzroście roślin z wielodoniczek i przesadzić je do doniczek np. o średnicy 12 cm, wypełnionych dobrej jakości podłożem. Jeśli po kilku dniach rośliny wznowią wzrost i będą się normalnie rozwijać, można sądzić, że nie były porażone przez czynniki chorobotwórcze. Istnieje jednak wiele przypadków w czasie produkcji rozsady, w których rośliny są porażane przez patogeny wywołujące zgorzel siewek. Najskuteczniejszą metodą chroniącą rośliny przed tą chorobą jest zaprawianie nasion.
Zaburzenia nieinfekcyjne na rozsadzie warzyw kapustnych
[NEW_PAGE]Odkażanie podłoża i podlewanie siewek
Podłoże do produkcji rozsady powinno być wolne od patogenów zagrażających zdrowotności roślin. W przypadku podłoża pochodzącego z niewiadomego źródła należy je odkazić. Preparatem zarejestrowanym do odkażania podłoży jest m.in. Nemasol 510 SL – środek grzybobójczy, dopuszczony do stosowania m.in. w uprawie pomidorów pod osłonami, ogórków, papryki i oberżyny. Preparat ten może być stosowany tylko przez specjalistyczne firmy. Należy pamiętać, że po upływie 5–7 dni od zastosowania preparatu Nemasol 510 SL należy rozpocząć wietrzenie obiektu.
Do odkażania podłoża i podlewania siewek dopuszczony jest środek Previcur Energy 840 SL, w ochronie pomidora, papryki i ogórka. Stosuje się go przeciwko: zgniliźnie pierścieniowej, zgorzeli siewek, zgorzeli podstawy łodyg czy zgniliźnie korzeni powodowanych przez patogeny z rodziny Pythium spp. oraz Phytophtora spp.
Previcur Energy 840 SL można stosować do odkażania ziemi kompostowej i innych substratów używanych do produkcji rozsady. W przypadku podlewania siewek lub rozsady, zalecane stężenie wynosi 0,15% (150 ml środka w 100 litrach wody). Warto pamiętać, aby ilość cieczy roboczej dostosować do wielkości roślin. Przy podlewaniu roślin po posadzeniu na miejsce stałe zalecane stężenie wynosi 0,10–0,15% stosując 1 l roztworu na 4–5 roślin. Także w uprawie na podłożu z wełny mineralnej można stosować środek w formie podlewania. Rośliny podlewa się 1 lub 2 razy w odstępach, dwu-, trzytygodniowych (zalecane stężenie 0,015–0,03%). Ponadto roztwór można dozować przez system nawadniania kroplowego. Natomiast w produkcji rozsady kapusty do ochrony przed zgorzelą siewek oraz fytoftorozą zaleca się odkażanie podłoża preparatem Previcur Energy 840 SL, w dawce 250 ml środka + 20 l wody na 1000 litrów podłoża. Pryzmę podłoża należy dokładnie polać cieczą roboczą i starannie wymieszać. Odkażanie podłoża należy wykonać na 2–3 dni przed użyciem go do siewu lub pikowania roślin. Przy podlewaniu siewek lub rozsady zalecane stężenie wynosi 0,10–0,15%.
Zgorzel rozsady pomidora
Dr Jan Sobolewski
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
Fot. J. Sobolewski
