PRZECHOWYWANIE OZDOBNEGO MATERIAŁU SZKÓŁKARSKIEGO

Chłodnie

Drzewa i krzewy ozdobne mogą być dołowane, przetrzymywane w szopach, stodołach lub spec­jalnych przechowalniach. Najlepiej jednak wykorzystać chłodnie. Umieszczone w nich rośliny można dłużej utrzymać w stanie spoczynku, dzięki czemu znacznie przedłuża się okres ich przesadzania oraz handlu. Przy sprzyjającej pogodzie rośliny można wykopywać także w zimie i umieszczać w chłodni. Tam można je w wolnym czasie sortować, pakować, itp. Ponadto rośliny w chłodni są całkowicie zabezpieczone przed działaniem zbyt niskiej temperatury i wysychaniem, co jest ważne, zwłaszcza w przypadku gatunków oraz odmian wrażliwych na mróz.

Zasadniczym celem przechowywania materiału szkółkarskiego jest utrzymanie go w stanie spoczynku poprzez spowolnienie procesów metabolicznych. Warunkiem powodzenia jest zabezpieczenie roślin przed utratą wody, ograniczenie rozwoju grzybów chorobotwórczych oraz ograniczenie oddychania do minimum w celu zmniejszenia ubytku materiałów zapasowych w tkankach. Takie efekty osiąga się umieszczając rośliny w możliwie niskiej temperaturze, dopasowanej dla danego gatunku, najczęściej od –1^oC do +1^oC. Równocześnie należy pamiętać o zabezpieczeniu roślin przed wysychaniem przez zapewnienie wysokiej wilgotności względnej powietrza (co najmniej 95%) lub użycie opakowań — worków foliowych czy kartonowych pojemników wyłożonych folią. Straty wody można również ograniczyć przez woskowanie pędów lub opryskiwanie roślin antytranspirantami.

Dla wielu gatunków niebezpieczna jest obecność w atmosferze amoniaku oraz etylenu. Z tego powodu lepiej unikać instalacji chłodniczych zawierających amoniak lub kontrolować zawartość tego gazu w komorach. Te ostatnie należy także zdezynfekować oraz wywietrzyć przed umieszczeniem w nich materiału szkółkarskiego. Ponieważ etylen ogranicza możliwości przechowywania roślin, nie należy przetrzymywać materiału szkółkarskiego razem z owocami (wydzielają dużo etylenu). Z tego samego powodu nie powinno się używać urządzeń spalinowych do załadunku komór.

Chłodnia — przyczepa do przechowywania zrazów oraz sadzonek

Przygotowanie roślin

Materiał szkółkarski przeznaczony do przechowywania wymaga właściwego traktowania także przed załadowaniem do chłodni. Rośliny powinny być w odpowiedniej fazie rozwoju oraz zdrowe. Należy je wykopywać w stanie spoczynku, zwykle od połowy października. Zbyt wcześnie wykopane są wrażliwsze na niską temperaturę i podatniejsze na choroby. Gatunki liściaste muszą być pozbawione liści przed umieszczeniem w chłodni. Części nadziemne roślin powinny być suche. Ważne jest też, aby przywieziony ze szkółki materiał został szybko schłodzony. W razie potrzeby przed przechowywaniem, a także w jego trakcie, można opryskiwać drzewa i krzewy fungicydami. Ze względu na różnorodność przechowywanego materiału szkółkarskiego, którym mogą być siewki, sadzonki (nieukorzenione lub ukorzenione, zielne lub zdrewniałe), zrazy czy gotowe do sprzedaży drzewa lub krzewy, należy w każdym przypadku dopasować warunki przechowywania do wymagań danej grupy.

Drzewa i krzewy

Najczęściej przechowuje się je w chłodni w paletach szkółkarskich, umieszczonych na stelażach, które umożliwiają ustawienie kilku warstw. Przyjmuje się, że temperatura przechowywania drzew i krzewów powinna wynosić od 0^oC do +2^oC, a wilgotność względna powietrza — w przypadku drzew nieopakowanych, z niezabezpieczonymi korzeniami — powyżej 95%. Nie można także dopuścić do przesuszenia korzeni. Dlatego korzenie gatunków, zwłaszcza wrażliwych na wysychanie, obsypuje się wilgotnymi trocinami lub torfem albo pakuje w worki foliowe. Coraz częściej przechowuje się jednak rośliny z odkrytymi korzeniami, w miarę potrzeby spryskując je wodą. W nowocześniejszych chłodniach montuje się automatyczne nawilżacze powietrza, które umożliwiają utrzymanie stałej, wysokiej wilgotności powietrza wewnątrz komory. Należy pamiętać, że gatunki iglaste oraz inne zimozielone są o wiele bardziej narażone na utratę wody, ze względu na dużą powierzchnię parowania. Wymagają więc one szczególnie wysokiej wilgotności lub częstego spryskiwania w trakcie przechowywania. Gdy używa się do pakowania toreb foliowych, trzeba wziąć pod uwagę, że muszą one umożliwiać wymianę gazową, gdyż nadmiar dwutlenku węgla może niekorzystnie wpływać na wzrost korzeni. Dlatego jako osłony lepiej używać folii perforowanej.

Stosunkowo często przechowuje się w chłodniach krzewy róż, przeważnie od jesieni do wios­ny, często przez 4–5 miesięcy. Najlepsze warunki przechowywania dla tych roślin to temperatura od –0,5^oC do +2^oC i wilgotność względna powietrza 85–95%. Najczęściej przechowuje się krzewy róż z odkrytymi korzeniami dbając, aby te ostatnie pozostawały stale wilgotne, lub umieszczając rośliny w papierowych opakowania wyłożonych folią. Należy pamiętać, że krzewy róż są wrażliwe na etylen.

Zrazy i sadzonki

Zrazy drzew owocowych, a także ozdobnych (jabłoni, grusz, wiśni, śliw), przechowuje się w temperaturze od 0^oC do +2^oC przy wysokiej wilgotności powietrza, uzyskiwanej zwykle dzięki opakowaniom z folii. Według danych amerykańs­kich, pędy róż mogą być przechowywane nawet przez 24 miesiące w temperaturze od –2^oC do –0,5^oC, zabezpieczone przed wyschnięciem folią. Dla zrazów i sadzonek wielu gatunków również niebezpieczna jest obecność etylenu, który może powodować — np. u zrazów jabłoni czy gruszy — przerost przetchlinek oraz pęcznienie i pękanie kory na wierzchołkach pędów.

Za temperaturę odpowiednią do przechowywania sadzonek nieukorzenionych przyjmuje się ogólnie zakres od –2^oC do +2^oC. Zwykle przetrzymuje się je w opakowaniach foliowych, przygotowane do sadzonkowania. W takich warunkach sadzonki wielu gatunków roślin, w tym iglastych, mogą być przechowywane nawet przez kilka miesięcy. Długość okresu przechowywania, zwłaszcza w przypadku roślin iglastych, w dużym stopniu zależy jednak od gatunku, a nawet odmiany. Do 4 miesięcy można przechowywać sadzonki odmian, które łatwo się ukorzeniają (np. Chamaecyparis pisifera, Thuja occidentalis, Taxus baccata). Znacznie krócej (około 2 miesięcy) można przechowywać np. sadzonki niektórych odmian Taxus x media i Juniperus chinensis, a wyjątkowo krótko (tylko około 5 tygodni) — Chamaecyparis lawsoniana ’Kelleris Gold’. Zbyt długie przechowywanie może pogorszyć ukorzenianie się sadzonek po wyjęciu z chłodni.

Mniej odporne na niską temperaturę są sadzonki ukorzenione, u których — w zależności od gatunku — temperatura poniżej 0^oC może spowodować uszkodzenia korzeni. Bezpieczniejsze jest więc przechowywanie ich w temperaturze od 0^oC do +2^oC. Ukorzenione sadzonki wielu gatunków drzew i krzewów ozdobnych, w tym zimozielonych, mogą być przechowywane w tej temperaturze, z odkrytymi korzeniami, zapakowane w torby foliowe, nawet przez 5–6 miesięcy. Czasami zachodzi konieczność zahartowania ukorzenionych sadzonek przed przechowywaniem. W tym celu obniża się temperaturę w szklarni lub tunelu, ogranicza podlewanie oraz umieszcza sadzonki (przed właściwym przechowywaniem w niskiej temperaturze) na kilka dni (np. cztery) w komorze o temperaturze +4^oC.

Siewki

Siewki wielu gatunków drzew i krzewów, także iglastych, mogą być przechowywane bez strat przez 3–6 miesięcy w temperaturze od 0^oC do +2^oC przy wilgotności względnej powietrza 90–95%. Siewki przechowuje się w pęczkach, zapakowanych w torby foliowe, z odkrytymi korzeniami lub obsypane torfem bądź wilgotnym mchem. Dla bardziej odpornych na niską temperaturę siewek roślin iglastych możliwe jest też obniżenie temperatury przechowywania poniżej 0^oC.