SZKODNIKI MATECZNIKÓW I SZKÓŁEK ROŚLIN JAGODOWYCH (CZ. II). PORZECZKA

Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) powoduje podobne uszkodzenia, jak na truskawce, czyli przebarwienia, żółknięcie i zasychanie liści. Silnie opanowane liście przedwcześnie opadają. Krzewy są osłabione i gorzej rosną, stają się podatne na przemarzanie.

Jeśli w mateczniku lub szkółce ślady żerowania przędziorka stwierdzono na więcej niż 5% roślin, plantacja jest dyskwalifikowana.

Zwalczanie wykonuje się po zauważeniu szkodnika, przy użyciu akarycydów specyficznych: Apollo Plus 060 OF (tylko wczesną wiosną), Magus 200 SC, Nissorun 050 EC, Omite 30 WP lub Omite 570 EW, Ortus 05 SC, Pennstyl 25 WP lub Pennstyl 600 SC. Skutecznośc akarycydów Omite i Pennstyl jest wyższa w temperaturze 20–23^oC.

Wielkopąkowiec porzeczkowy (Cecidophyopsis ribis) to szpeciel długości około 0,25 mm. Jego ciało jest walcowate, robakowate, z 2 parami nóg w przedniej części. Szpeciele żerują w pąkach porzeczki czarnej. Wraz ze śliną wprowadzają do rośliny enzymy, które powodują rozrastanie się tkanek i nadmierne powiększanie się pąków (fot. 1). Uszkodzone przez szpeciele pąki zasychają, pędy się ogołacają, a krzewy coraz gorzej owocują, zaś w zimie mogą przemarzać. Ponadto wielkopąkowiec porzeczkowy jest wektorem rewersji — bardzo groźnej choroby wirusowej porzeczki. Szpeciele zimują w pąkach. Wiosną uaktywniają się, żerują i wydają kolejne pokolenia. Po rozchyleniu się pąków wychodzą z nich (zwykle w czasie kwitnienia oraz wkrótce po kwitnieniu porzeczek owocujących) i tylko wtedy mogą być zwalczone, gdyż przebywają na powierzchni rośliny.

Fot. 1. Pąki uszkodzone przez wielkopąkowca porzeczkowego są powiększone,
ale się nie rozwijają

Wielkopąkowiec wraz z sadzonkami pobranymi z opanowanych roślin matecznych trafia do szkółek i dalej na nowo zakładane plantacje. Jest to szkodnik bardzo trudny do zniszczenia.

Plantacje mateczne i szkółki, w których stwierdzi się wielkopąkowca, są dyskwalifikowane.

Zwalczanie. Konieczne są profilaktyczne zabiegi — na plantacjach matecznych i w szkółkach zaleca się Marshal 250 CS lub Mitac 200 EC (do wyczerpania zapasów). Powinno się opryskiwać rośliny co mniej więcej 2 tygodnie w maju, czerwcu i lipcu, do czasu zakończenia wzrostu pędów.

Przeziernik porzeczkowiec (Synanthedon tipuliformis) to motyl o przezroczys­tych skrzydłach rozpiętości 17–21 cm. Jego ciało ma długość około 12 mm. Na odwłoku samicy widoczne są 3, a u samca 4 żółte, poprzeczne pasy. Gąsienice są białoróżowe z brązową głową. Lot motyli w ostatnich latach trwa od trzeciej dekady maja do co najmniej początku sierpnia (wykres 1). Szkody gospodarcze powodowane są przez gąsienice, które żerują w rdzeniu najmłodszych, głównie jednorocznych, pędów (fot. 2).
Zasiedlone pędy są osłabione, często więdną, zasychają i wyłamują się. Zmniejsza się więc liczba pędów nadających się na sadzonki. W przypadku młodych roślin uszkadzany jest zwykle pęd główny, przez co zamiera cały krzew. Gąsienice przebywają w pędach od czerwca, lipca do wiosny następnego roku, kiedy to przepoczwarczają się w pędzie, przed wylotem motyli.

Fot. 2. Gąsienica przeziernika porzeczkowca w uszkodzonym pędzie

Wykres 1. Dynamika lotu motyli przeziernika porzeczkowca na podstawie pułapek feromonowych

Przy porażeniu do 5% pędów w mateczniku — pędy te są dyskwalifikowane, zaś przy wyższym porażeniu — plantacja jest dyskwalifikowana w danym roku. W szkółce dopuszcza się 3% uszkodzonych roślin, wyższe porażenie jest przyczyną dyskwalifikacji materiału.

Zwalczanie przeziernika jest konieczne zarówno w matecznikach, jak i szkółkach. Terminy zabiegów najlepiej ustalić odławiając motyle w pułapki feromonowe, które zawiesza się na krzewach w połowie maja. Rośliny opryskuje się w okresie intensywnego lotu motyli. Zaleca się środki działające kontaktowo i wgłębnie, np. Sumithion Super 1000 EC, Owadofos 540 EC, Nurelle D 550 EC.

Pryszczarek porzeczkowiec pędowy (Resseliella ribis) jest muchówką, długoś­ci około 2 mm. W roku rozwijają się 2, 3 pokolenia tego szkodnika. Lot muchówek i składanie jaj trwa od trzeciej dekady maja do sierpnia włącznie (wykres 2). Jaja — małe, wydłużone, około 0,3-milimetrowe, przezroczyste — składane są po kilka lub kilkanaście w jedno miejsce, w zranienia lub spękania na jednorocznych pędach. Wylęgłe z nich larwy — beznogie, przezroczyste, później mlecznobiałe, a wyrośnięte pomarańczowe, długości do 4 mm — żerują pod skórką pędu, niszcząc go. Zasiedlony pęd więdnie, zasycha (fot. 3) i wyłamuje się. Pryszczarek na plantacjach matecznych ogranicza liczbę pędów nadających się na sadzonki, a w szkółkach — niszczy krzewy.

Wykres 2. Dynamika składania jaj przez samice pryszczarka porzeczkowca pędowego

Fot. 3. Pęd uszkodzony przez larwy pryszczarka porzeczkowca pędowego zasycha

Przy porażeniu do 5% pędów — dyskwalifikuje się zasiedlone rośliny, zaś przy wyższym porażeniu — dyskwalifikuje się plantację.

Zwalczanie pryszczarka jest konieczne, gdyż istnieje możliwość przeniesienia larw (np. pod skórką pędów) na nowo zakładane plantacje. Muchówki zwalcza się w okresie intensywnego lotu, zanim złożą jaja. Pierwszy zabieg należy wykonać w ostatniej dekadzie maja, kolejny — około 2 tygodni później, następne — w lipcu. Zwykle zwalcza się jednocześnie pryszczarka porzeczkowca pędowego i przeziernika porzeczkowca.

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy (Dasineura tetensi) jest maleńką muchówką, której larwy (beznogie, białokremowe, długości do 2,4 mm — fot. 4) żerują na najmłodszych liś­ciach porzeczki czarnej. Powodują deformacje i skręcanie się liści (fot. 5), zahamowanie wzrostu pędów, a nawet są przyczyną zamierania wierzchołków i nadmiernego krzewienia się pędów. W zasiedlonym przez tego szkodnika mateczniku uzyskuje się mniej sadzonek, natomiast w szkółce opanowane krzewy są osłabione i mogą nie osiągnąć wymaganych rozmiarów. Pryszczarek liściowy najliczniej występuje na odmianach porzeczki z grupy Ben. W roku rozwijają się 3, 4 pokolenia tego szkodnika.

Fot. 4. Larwy pryszczarka porzeczkowiaka liściowego

Fot. 5. Liście wierzchołkowe uszkodzone przez larwy pryszczarka porzeczkowiaka liściowego

Jeśli w szkółce stwierdzono uszkodzenia więcej niż 10% roślin, ulega ona dyskwalifikacji.

Zwalczanie pryszczarka ma miejsce przy okazji zabiegów przeciwko przeziernikowi porzeczkowcowi i pryszczarkowi porzeczkowcowi pędowemu.

Mszyca agrestowa (Aphis grossulariae) ma ciało długości 1,5–2 mm, ciemnozielone lub szarozielone, pokryte nalotem woskowym. Żeruje w koloniach na wierzchołkach pędów i na najmłodszych liściach, wysysając soki roślinne. Na zaatakowanych pędach powstają zwarte rozety liści, zahamowany jest wzrost pędów, ponadto mszyca ta jest wektorem chorób wirusowych.

Mszyca porzeczkowa (Aphis schnei­deri) ma długość około 2 mm, barwę granatowozieloną. Żeruje w koloniach na wierzchołkach pędów i na dolnej stronie liści, wywołując ich deformacje, zahamowanie wzrostu pędów. Jest także wektorem chorób wirusowych.

Mszyca porzeczkowo-czyściecowa (Cryptomyzus ribis) jest jasnokremowa lub bladożółta, długości około 2 mm. Żeruje na dolnej stronie liścia, w czego wyniku na górnej jego stronie powstają charakterystyczne wybrzuszenia i przebarwienia (fot. 6). Mszyca ta żeruje głównie wczesną wiosną, ale uszkodzenia są widoczne do jesieni.

Fot. 6. Liść uszkodzony przez mszycę porzeczkowo-czyś­ciecową

Zwalczanie mszyc jest konieczne zaraz po zauważeniu ich na plantacji. Zaleca się następujące środki: Pirimor 500 WG, Aztec 140 EW, Pirimix 100 PC, Bi-58 Nowy.

Misecznik śliwowy (Parthenolecanium corni) i inne czerwce. Na krzewach żerują samice i larwy, wysysając soki roślinne z pędów oraz liści. Krzewy są osłabione, a silnie uszkodzone pędy lub całe rośliny mogą zamierać.

W matecznikach dopuszczalne są pojedyncze osobniki szkodnika na pędach, ale nie może być żadnych żywych larw na liściach.

Zwalczanie. Jeśli jest konieczne, można zastosować np. Bi-58 Nowy. Czerwce niszczone są przy okazji zwalczania przeziernika.