Powodujące je agrofagi mogą rozwijać się na kapuście także po zbiorze, co skutkuje nasileniem pojawienia się objawów chorobowych w okresie późniejszym. Zapewnienie prawidłowych warunków do wzrostu roślin, w trakcie uprawy kapusty pekińskiej, pozwala uzyskać odpowiedniej jakości główki. Istotne znaczenie dla trwałości przechowywanej kapusty ma zwłaszcza zdrowotność roślin w końcowym okresie wegetacji oraz dojrzałość fizjologiczna warzyw w momencie zbioru.
Bakteriozy nadal groźne
Najgroźniejszymi chorobami kapusty pekińskiej są bakteriozy, gdyż nadal brakuje skutecznych środkow zwalczających te patogeny, dlatego najważniejsza pozostaje profilaktyka. Mokra zgnilizna powodowana przez bakterię Pectobacterium carotovorum ssp. carotovorum syn. Erwinia carotovora ssp. carotovora pojawia się już w trakcie wegetacji. Sprawca łatwo infekuje uszkodzone liście zewnętrzne kapusty, szybko doprowadzając do gnicia porażonej tkanki. Pozostawione w polu główki ulegają całkowitej zgniliźnie, przekształcając się w bezkształtną masę. Niestety chorobę można również wnieść do przechowalni – z zainfekowanymi bezobjawowo główkami lub z glebą, w której są obecne bakterie. W niskiej temperaturze rozwój agrofaga jest spowolniony, ale po umieszczeniu kapusty w cieplejszym pomieszczeniu (np. sklepie) rozwój zgnilizny od zewnętrznych liści w głąb główki ulega przyspieszeniu. Brak oznak etiologicznych w postaci nalotu grzybni i zarodników konidialnych przy wysokiej wilgotności w polu, jak i w przechowalni, pozwala stwierdzić, że sprawcami choroby są bakterie, a nie grzyby. Staranna selekcja główek kapusty przeznaczonych do przechowywania, unikanie uszkodzeń warzyw podczas zbioru i transportu, dokładne oczyszczenie z resztek ziemi, pozwalają zmniejszyć zagrożenie tą bakteriozą. Niezbędne jest odkażenie komór przechowalniczych i skrzyń 3% roztworem podchlorynu sodu lub gotowym preparatem odkażającym. W trakcie przechowywania należy jak najszybciej usuwać zauważone ognisko zgnilizny, celem ograniczenia rozprzestrzenienia się choroby.
Czarna zgnilizna uśpiona w przechowalni
Coraz większym zagrożeniem dla zdrowotności kapusty głowiastej, kalafiora, a także kapusty pekińskiej ma czarna zgnilizna kapustnych powodowana przez bakterię Xanthomonas campestris pv. campestris. Rola tego agrofaga wzrasta, gdyż coraz więcej plantacji jest całkowicie opanowanych przez patogena, co skutkuje likwidacją nasadzeń kapusty. Duże znaczenie w rozprzestrzenieniu się sprawcy, zwłaszcza w minionym sezonie wegetacyjnym, miały liczne deszcze, gdyż bakterie wnikają biernie wraz z wodą w miejscach uszkodzeń roślin oraz przez aparaty wodne (hydatody) na liściach. Czynnikiem dodatkowo sprzyjającym infekcjom jest wysoka temperatura (powyżej 25ºC). W okresie wegetacji pierwsze symptomy choroby można obserwować na obrzeżach liści, w postaci żółknących plam w kształcie litery V. Nerwy liści w obrębie plam stopniowo ciemnieją, ulegają zgorzeli. Brzegi liści zasychają. W tej fazie często wydaje się, że rozwój objawów chorobowych uległ zahamowaniu, ale jest to pozorne ustąpienie sprawcy choroby. Zgnilizna rozwija się dalej, ale w nerwach i wiązkach przewodzących. Niestety jest to zauważalne dopiero po rozkrojeniu główki, a zwłaszcza na przecięciu poprzecznym głąba, czernienie wiązek przewodzących przybiera postać czarnego, koncentrycznego pierścienia. Jeżeli taką kapustę pekińską przeznaczy się do przechowywania, zgnilizna wewnątrz główki nadal będzie się rozwijała, wyraźnie widoczna po rozcięciu główki. Rozwój patogenu w okresie przechowywania zwykle doprowadza do utraty wartości handlowej całej partii kapusty. Porażone czarną zgnilizną kapustnych główki kapusty głowiastej nie nadają się także do kwaszenia. Źródłem bakteriozy mogą być resztki pożniwne pozostawione w glebie, a także porażone nasiona. Bardzo dużą rolę w rozprzestrzenianiu tej choroby mają chwasty z rodziny kapustowatych, na rzykład rzodkiew świrzepa, tasznik pospolity, gorczyca czarna, gdyż bakterie mogą na nich przezimować.
Ustrzec rośliny przed porażeniem
Podstawowe znaczenie w ochronie przed bakteriozami ma profilaktyka, gdyż nie ma możliwości zwalczenia bakterii, gdy już się pojawią na plantacji. Należy zachować co najmniej 3-, 4-letnią przerwę w uprawie roślin kapustowatych na tym samym stanowisku. Nie powinno się także deszczować roślin w części pola, gdzie pojawiły się objawy choroby, gdyż rozprzestrzenia się w ten sposób patogeny na większą powierzchnię plantacji. Rozprzestrzenienie się choroby może też ograniczyć zwalczanie szkodników będących wektorami bakterii. Porażone resztki pożniwne należy jak najszybciej zebrać i głęboko zakopać (nie kompostować). Jako środek profilaktyczny, zapobiegający infekcjom bakteryjnym wykorzystywano preparat biotechniczny Grevit 200 SL. Niestety obecnie nie ma go w sprzedaży, ale w handlu pojawił się preparat oparty też na wyciągu z grejpfruta, stymulujący odporność roślin – Biosept Active, zalecany w stężeniu 0,05-0,1%.
[NEW_PAGE]Szara pleśń
Pod koniec wegetacji i w trakcie przechowywania kapusty pekińskiej istnieje możliwość rozwinięcia się na roślinach objawów szarej pleśni. Sprawca choroby jest polifagiem, poraża przede wszystkim organy spichrzowe wielu warzyw i innych roślin uprawnych. Rozwija się w szerokim zakresie temperatur, przede wszystkim na przejrzałych, zbyt długo przechowywanych główkach. Patogen powoduje szybsze starzenie się kapusty, gdyż stymuluje wydzielanie się etylenu. Infekcjom zarodnikami grzyba sprzyjają uszkodzenia mechaniczne liści. Zwykle na zewnętrznych liściach pojawiają się pierwsze oznaki w postaci wodnistych plam. Następnie może rozwinąć się szybko postępująca zgnilizna porażonych tkanek, na których w warunkach wysokiej wilgotności powietrza pojawia się szary nalot trzonków i zarodników konidialnych patogenu. Ta oznaka etiologiczna sprawcy trafnie określa nazwę choroby – szara pleśń. Źródłem agrofaga mogą być resztki roślinne w glebie lub przechowalni oraz porażone nasiona. Groźnym, gdyż bardzo trwałym źródłem patogenu są skleroty zawleczone do przechowalni z glebą lub główkami kapusty. Rozwój Botrytis cinerea w niskich temperaturach w przechowalni jest powolny, jednak wysoka wilgotność powietrza stymuluje rozprzestrzenianie się sprawcy na sąsiednie rośliny. Należy przeprowadzić staranną selekcję materiału roślinnego przed złożeniem go do przechowalni, zdezynfekować pojemniki i komory, podobnie jak postępuje się w celu uniknięcia wystąpienia bakterioz.
Szara plesń kapusty pekińskiej, fot. J. Nawrocki
W celu ochrony główek kapusty można 2-3-krotne opryskać je, co 7-10 dni, jednym z fungicydów wgłębnych lub systemicznych: Amistar 250 SC (strobiluryna) w dawce 0,8 l/ha; Rovral Flo 255 SC (dikarboksyimid)1,5 l/ha – oba 14 dni karencji oraz Teldor 500 SC (hydroksyanilid) 1,5 l/ha, 3 dni karencji. Ostatni zabieg powinno się przeprowadzić tuż przed zbiorami kapusty przeznaczonej do przechowywania, pamiętając o okresach karencji.
Czerń krzyżowych
W trakcie wegetacji oraz podczas przechowywania kapusty pekińskiej może wystąpić również inna choroba grzybowa – czerń krzyżowych. Sprawcami są grzyby rodzaju Alternaria. Podobnie jak przy szarej pleśni, najszybciej porażane są rośliny uszkodzone i osłabione, zwłaszcza w warunkach dużej wilgotności powietrza i deszczowej pogody. Najgroźniejsze porażenie kapusty pekińskiej następuje w okresie tworzenia i dojrzewania główek, gdyż złożone do przechowywania nie wykazują początkowo widocznych zmian chorobowych. Patogeny najczęściej atakują najstarsze liście kapusty, na których pojawiają się różnej wielkości, koncentryczne, ciemno zabarwione plamy, zwykle otoczone żółtawą obwódką. Powierzchnię plam, gdy panuje wysoka wilgotność powietrza, pokrywa warstwa aksamitnego, ciemnobrązowego nalotu zarodników konidialnych. Silnie porażone liście żółkną i zasychają. Najczęstszymi źródłami patogenów są resztki pożniwne w glebie oraz porażone chwasty z rodziny kapustowatych. Patogeny obecne na nasionach stanowią źródło pierwotnej infekcji kapusty i mogą powodować zgorzele siewek.
Czerń krzyżowych kapusty pekińskiej, fot. J. Nawrocki
W celu ograniczenia szkodliwości choroby w okresie przechowywania, pod koniec wegetacji, po zauważeniu pierwszych objawów choroby, wykonuje się 2-3 zabiegi ochronne co 7 dni, podobnymi preparatami, jak przy ochronie przed szarą pleśnią. Fungicydy strobilurynowe: Amistar 250 SC w dawce 0,8 l/ha i Zato 50 WG – dawka 0,25 kg/ha oraz dikarboksyimidowy: Rovral Flo 255 SC – dawka 1,5 l/ha. Ostatni zabieg powinno się przeprowadzić przed zbiorami, pamiętając o 14-dniowym okresie karencji wymienionych preparatów. W Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie i Instytucie Fizjologii Roślin PAN są prowadzone badania nad przedłużaniem okresu przechowywania kapusty pekińskiej w komorach chłodniczych, z wykorzystywaniem różnych czasów ekspozycji ozonem w celu modyfikacji atmosfery podczas składowania główek. Nie zaobserwowano istotnego wpływu ozonu na ograniczenie porażenia przez opisane wcześniej grzyby patogeniczne.
