Nowe możliwości biologicznego zwalczania mączlików i wciornastków

Amblyseius swirskii jest drapieżnym roztoczem z rodziny dobroczynkowatych (Phytoseiidae). Gatunek ten, opisywany również pod nazwą Typhlodromips swirskii, ma coraz większe znaczenie w zwalczaniu szkodników w uprawach pod osłonami, zwłaszcza mączlików i wciornastków. W porównaniu z innymi entomofagami wykorzystywanymi w biologicznej ochronie roślin pod osłonami, A. swirskii odznacza się bardzo szybkim tempem wzrostu populacji, całoroczną aktywnością (nie zapada w diapauzę), zdolnością przeżywania i namnażania się w przypadku braku szkodników w uprawie oraz małą wrażliwością na wysoką temperaturę.

 

Biologia

A. swirskii wyglądem przypomina inne drapieżne roztocze z rodzaju Amblyseius, które są używane do biologicznego zwalczania szkodników, takie jak: dobroczynek kalifornijski (A. californicus), dobroczynek wielożerny, syn. wciornastkowy (A. cucumeris), A. barkeri, A. andersonii. Różnice morfologiczne między wymienionymi gatunkami można dostrzec jedynie pod mikroskopem. Zabarwienie ciała u A. swirskii jest zmienne i zależy głównie od spożywanego pokarmu, choć najczęściej jest białobeżowe (fot. 1). Może ono również przybierać barwę od jasnożółtej czy jasnopomarańczowej, gdy roztocz ten żeruje na wciornastkach lub mączlikach, do ciemnoróżowej, gdy pokarmem są wyłącznie przędziorki. Ciało drapieżcy jest owalne, rozszerzające się w części tylnej. Roztocz ten ma krótkie odnóża. Jego jaja są podłużne, przezroczyste, białe.


Fot. 1. Drapieżny roztocz Amblyseius swirskii

W cyklu rozwojowym drapieżcy wyróżnić można pięć stadiów rozwojowych, są nimi: jajo, larwa, protonimfa, deutonimfa oraz osobnik dorosły. Tempo rozwoju populacji drapieżnego roztocza zależy od rodzaju spożywanego pokarmu, temperatury i wilgotności względnej powietrza. Całkowity rozwój od jaja do osobnika dorosłego trwa w temperaturze 26°C od 5 do 6 dni. W populacji drapieżcy dominują samice, ich liczbowy stosunek do samców wynosi 1,7–2,2:1. Samica składa dziennie średnio 2 jaja, na spodniej stronie liścia, w pobliżu nerwów, bardzo często na włoskach pokrywających powierzchnię liścia.

A. swirskii w naturze występuje w rejonie Morza Śródziemnego, m.in. w Grecji, Turcji, Izraelu, Egipcie, we Włoszech, na Cyprze. Napotkać go można w uprawach warzyw, bawełny oraz w sadach jabłoniowych, a w Izraelu również na cytrusach. Jest gatunkiem wyjątkowo ciepłolubnym. Temperatura optymalna dla tego roztocza wynosi 25–28°C. Badania prowadzone w Hiszpanii w uprawie papryki wykazały, że gatunek ten znacznie lepiej toleruje wysoką temperaturę (większa przeżywalność i aktywność drapieżcy) niż A. cucumeris i jest aktywny nawet w temperaturze dochodzącej do 40°C. Roztocz ten żeruje oraz składa jaja także w niższej temperaturze, jednak nie powinna ona spaść poniżej 20°C.

W temperaturze poniżej 15°C A. swirskiiwykazuje słabą aktywność. Gatunek ten jest jednak wrażliwy na okresowe spadki temperatury. W badaniach prowadzonych w Katedrze Metod Ochrony Roślin Akademii Rolniczej w Poznaniu stwierdzono wysoką przeżywalność roztocza po kilkudniowym spadku temperatury powietrza do 6°C. Drapieżca przejawia również aktywność w okresie krótkiego dnia, trwającego mniej niż 12 godzin. Krytyczna wilgotność względna powietrza dla tego gatunku wynosi 70%, długotrwały jej spadek poniżej tej wartości prowadzi do zasychania jaj, a w konsekwencji do zmniejszenia liczby wylęgających się larw. Stwierdzono, na przykład, że przy wilgotności powietrza wynoszącej 75% wylęgało się z jaj aż 84% larw, gdy wynosiła ona 69%, zaobserwowano ich już tylko 45%, natomiast przy spadku wilgotności do 50,5% pojawiało się jedynie 3% larw.

A. swirskii jest gatunkiem polifagicznym, odżywiającym się różnymi gatunkami szkodników, a także pyłkiem kwiatowym. Należy zaznaczyć, że gatunek ten jest w stanie przeżyć żywiąc się wyłącznie pyłkiem kwiatowym, co ma ogromne znaczenie w przypadku braku szkodników na terenie uprawy. Rozwój populacji drapieżcy jest jednak znacznie szybszy, gdy ma on dostęp do pokarmu zwierzęcego, co wykazano w badaniach przeprowadzonych w Holandii w uprawie ogórków, na których występowały wciornastki. W ciągu trzech tygodni prowadzonych obserwacji liczebność drapieżcy na pojedynczej roślinie wzrosła z 10 do 600 osobników.

Preferencje pokarmowe

Przez wiele lat w Egipcie i Izraelu prowadzono badania nad wykorzystaniem w ochronie roślin drapieżcy A. swirskii, dotyczyły one zwalczania przędziorków i szpecieli na różnych uprawach.
W 1983 r. roztocz ten został sprowadzony do Stanów Zjednoczonych i włączony do programu zwalczania szkodników żerujących na cytrusach. Stosunkowo niedawno rozpoczęto w Holandii badania nad przydatnością tego drapieżcy do zwalczania szkodników w uprawach pod osłonami. Zaowocowały one wdrożeniem go jako czynnika biologicznego do zwalczania szkodników, głównie mączlika szklarniowego (Trialeurodes vaporariorum) i ostroskrzydłego, zwanego też poinsecjowym (Bemisia tabaci), a także wciornastków, zwłaszcza wciornastka kalifornijskiego, znanego również pod nazwą wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis w uprawie warzyw pod osłonami (ogórków, papryki i oberżyny) oraz roślin ozdobnych — gerbery i róży. Gatunek ten nie jest natomiast polecany do zwalczania szkodników występujących na pomidorach.

A. swirskii żywi się głównie jajami i wczesnymi stadiami larwalnymi mączlików. Dorosły osobnik może zjeść dziennie do 19 jaj i 15 młodych larw tych szkodników. Roztocz ten może również odżywiać się pierwszym stadium larwalnym wciornastków. Dorosły osobnik zjada dziennie do 5 larw wciornastków, podobnie jak A. cucumeris.

W badaniach przeprowadzonych w Holandii w uprawie ogórków stwierdzono w ciągu trzech tygodni prowadzonych obserwacji aż siedmiokrotnie szybszy wzrost populacji roztocza A. swirskii niż A. cucumeris (oba odżywiały się wciornastkami). A. swirskii zjada również młodsze stadia rozwojowe przędziorków, na szkodnikach tych żeruje jednak stosunkowo niechętnie, a główną przeszkodą jest produkowana przez nie pajęczyna pokrywająca rośliny.
W związku z powyższym nie poleca się stosowania wyłącznie drapieżcy A. swirskii do zwalczania przędziorków. Gatunek ten odżywia się także innymi roztoczami, np. z rodziny różnopazurkowców, do których należy m.in. roztocz cyklamenowiec, i może być pomocny w ich zwalczaniu, obok takich drapieżców, jak: A. californicus, A. cucumeris i A. barkeri. A. swirskiijest zazwyczaj bardziej skuteczny w zwalczaniu szkodników wówczas, gdy ma do dyspozycji urozmaicony pokarm, który wpływa na zwiększenie dynamiki rozwoju drapieżcy. Stwierdzono, na przykład, większą skuteczność drapieżcy w zwalczaniu mączlika szklarniowego w przypadku, gdy dostępny był jednocześnie pyłek kwiatowy, w porównaniu z uprawami, gdzie jedynym pokarmem dla roztocza był szkodnik. Zaobserwowano również większą efektywność drapieżcy w zwalczaniu mączlika szklarniowego, gdy w uprawie w tym samym czasie występowały wciornastki. Co ciekawe, obecność mączlika szklarniowego nie miała wpływu na efektywność zwalczania wciornastków.

Rozmieszczenie A. swirskii na uprawie zależy od gatunku rośliny. W uprawie papryki i oberżyny roztocza tego obserwuje się głównie na górnych liściach, natomiast na ogórku występuje on równomiernie na całej roślinie. Roztocz ten unika miejsc pokrytych rosą miodową wydzielaną przez mączliki. Gdy liczebność drapieżcy jest bardzo duża, przy jednoczesnym niedoborze pokarmu, przenosi się on na inne rośliny w poszukiwaniu nowych źródeł pożywienia oraz miejsc składania jaj. Przemieszcza się w uprawie głównie wzdłuż rzędów stykających się ze sobą roślin. Rozprzestrzenia się stosunkowo szybko, np. w uprawie papryki w ciągu trzech tygodni przemieścił się wzdłuż rzędu roślin na odległość 3 metrów.

Wprowadzanie entomofagów

A. swirskii oferowany jest w postaci nimf i osobników dorosłych, umieszczonych w opakowaniach na nośniku zawierającym otręby pszenne (fot. 2) lub wermikulit. W jednym opakowaniu może znajdować się 12 500 lub 25 000 sztuk drapieżcy. Amblyseius swirskii może być również rozprowadzany w postaci minihodowli o wydłużonym czasie działania. Są to papierowe saszetki zawierające 250 sztuk drapieżcy i dodatkowo jego pokarm w postaci rozkruszków zmieszanych z otrębami pszennymi (fot. 3). Wykorzystanie minihodowli zapewnia stopniowe uwalnianie drapieżcy przez mniej więcej 6 tygodni. Produkty z drapieżnym roztoczem A. swirskiimożna przechowywać maksymalnie 1–2 dni, w temperaturze 10–15°C.


Fot. 2. Pojemnik zawierający A. swirskii…


Fot. 3. … i saszetka z jego minihodowlą

Gatunek ten nie zapada w diapauzę, może być więc stosowany do zwalczania mączlików i wciornastków pod osłonami przez cały rok, również zimą. W uprawach papryki i oberżyny, których kwiaty zawierają dużą ilość pyłku, będącego dodatkowym pokarmem dla drapieżcy, od początku kwitnienia zaleca się użycie profilaktyczne roztocza, w dawce 20 osobników na 1 m2 uprawy. Po stwierdzeniu na uprawie pojedynczych szkodników, drapieżcę stosuje się interwencyjnie w dawce 50 osobników na 1 m2. Przy dużym nasileniu szkodników zalecaną dawkę zwiększa się do 100 sztuk na 1 m2, przy jednoczesnym wprowadzeniu na uprawiane rośliny innych gatunków entomofagów. W przypadku minihodowli zalecana dawka drapieżnego roztocza wynosi 4000 saszetek na 1 ha chronionej uprawy.

Zwykle wystarcza jednorazowa kolonizacja drapieżcy. Ważne jest, aby preparat zawierający drapieżcę dokładnie rozsypywać na powierzchni liści, w różnych miejscach uprawy, zwłaszcza w ogniskach występowania szkodników oraz w pobliżu pąków kwiatowych i kwiatów (źródło pyłku). Można go również wykładać do pudełek dozujących (fot. 4), które następnie zawiesza się na roślinach. Saszetki z minihodowlami powinny być zawieszone w miejscach zacienionych, stosunkowo blisko podłoża, co pozwala utrzymać w hodowli wysoką wilgotność względną powietrza i nie dopuścić do zamierania jaj drapieżcy (zasychania).


Fot. 4. Pudełko dozujące do uwalniania drapieżcy

W literaturze jest niewiele informacji na temat toksyczności chemicznych środków ochrony roślin wobec tego drapieżcy. Wiadomo jednak, że powszechnie używane do zwalczania mączlików insektycydy z grupy pochodnych neonikotynoidów (np. Mospilan 20 SP) nie są dla niego szkodliwe.

A. swirskii może być skutecznym uzupełnieniem polecanych dotychczas entomofagów. Wykorzystywane powszechnie do zwalczania mączlika szklarniowego parazytoidy Encarsia formosa (dobrotnica szklarniowa) i Eretmocerus eremicus (osiec mączlikowy) oraz — w walce z mączlikiem ostroskrzydłym — Eretmocerus mundus) namnażają się jedynie przy obecności szkodnika na uprawie. Natomiast A. swirskii może być użyty profilaktycznie w okresie kwitnienia roślin. Odżywianie się drapieżcy wyłącznie pyłkiem kwiatowym nie wpływa bowiem negatywnie na wzrost jego populacji.

Polecany do zwalczania wciornastków dobroczynek wielożerny (A. cucumeris) jest mało efektywny latem, z powodu wysokiej temperatury i jednocześnie niskiej wilgotności względnej powietrza. Znacznie lepiej w takich warunkach rozwija się populacja A. swirskii, który niewątpliwie będzie skuteczniejszy w zwalczaniu wciornastków niż A. cucumeris.

W Katedrze Metod Ochrony Roślin Akademii Rolniczej w Poznaniu rozpoczęto badania nad przydatnością drapieżnego roztocza A. swirskii w zwalczaniu mączlika szklarniowego w uprawie gerbery. Ze wstępnych obserwacji wynika, że gatunek ten może mieć duże znaczenie w biologicznym zwalczaniu mączlika szklarniowego występującego na roślinach ozdobnych.

Related Posts

None found

Poprzedni artykułW południowym Tyrolu (cz. I)
Następny artykułOPTYMISTOM JEST ŁATWIEJ

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz swoje imię

ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.