Ochrona chemiczna jabłek w okresie przedzbiorczym

W ostatniej fazie dojrzewania jabłek wykonywane są zabiegi ochrony przed chorobami przechowalniczymi: gorzką zgnilizną jabłek, szarą pleśnią i parchem przechowalniczym. Stosowanie fungicydów w tym okresie wymaga rozwagi ze względu na ograniczoną skuteczność niektórych z nich (istnienie form odpornych), konieczność przestrzegania karencji, co wiąże się z ograniczaniem ryzyka pozostałości wybranych środków chemicznych w owocach.

Właściwy termin i sposób zbioru
Dla dobrego przechowywania się jabłek poszczególnych odmian istotne są:

  • właściwie wyznaczony termin zbioru owoców i jego sprawna organizacja,
  • kierowanie do przechowywania wyłącznie jabłek zdrowych, nieuszkodzonych i nieobitych (mogą powodować powstanie niewidocznych mikrouszkodzeń skórki, fot. 1) oraz
  • odpowiednie odżywienie owoców w okresie wegetacji (właściwy stosunek potasu do wapnia, fot. 2).

Fot. 2. Objawy gorzkiej plamistości podskórnej na jabłkach świadczące o niewłaściwym stosunku potasu do wapnia w owocach

Ten ostatni czynnik decyduje o dynamice dojrzewania jabłek i czasie osiągnięcia przez nie dojrzałości konsumpcyjnej, a jednocześnie o terminie pojawienia się pierwszych objawów gorzkiej zgnilizny jabłek. W chłodniach KA i ULO powinny być umieszczane tylko jabłka najwyższej jakości ze względu na wysokie koszty ich przechowywania. Konieczna jest zatem odpowiednia selekcja owoców w trakcie zbioru lub wstępnego sortowania. Przy zachowaniu wymaganych standardów podczas zbioru owoców, zmniejsza się ryzyko pojawienia innych chorób przechowalniczych, np. mokrej i brunatnej zgnilizny owoców (fot. 3).

Fot. 3. Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych może ujawniać się w sadzie w okresie osiągania przez jabłka dojrzałości zbiorczej


Prawidłowo przeprowadzone zabiegi ochrony w okresie przedzbiorczym są gwarancją, że owoce będą się nie tylko dobrze przechowywały, ale również poziom pozostałości (NDP najwyższy dopuszczalny poziom) będzie niższy od obowiązującego w UE. W przypadku eksportu do Federacji Rosyjskiej (FR), owoce powinny spełniać bardziej rygorystyczne wymogi tego państwa (dla niektórych pestycydów wartości NDP są niższe niż w krajach UE).

Nie ma schematów
Ochrona chemiczna przed zbiorem owoców nie może być schematyczna. Zawsze powinna wynikać z obserwacji jabłek w chłodni w poprzednim sezonie (fot. 4), co po uwzględnieniu potencjalnego zagrożenia (w sadzie) i warunków pogodowych w okresie dojrzewania jabłek, pozwoli na ewentualne zmodyfikowanie jej w bieżącym sezonie. Racjonalna i precyzyjna będzie wówczas, gdy zostanie dopasowana do terminu dojrzewania i zbioru każdej z odmian (nie powinna być prowadzona jednolicie w całym sadzie lub kwaterze).

Fot. 4. Strategia ochrony chemicznej przed zbiorami powinna wynikać z obserwacji jabłek w chłodni w poprzednim sezonie

[NEW_PAGE]Gorzka zgnilizna jabłek
Ta choroba przechowalnicza przyczynia się do największych strat w chłodniach (nawet do 50%). Według dr Hanny Bryk stanowi ona 80% wszystkich chorób stwierdzanych po zakończeniu sezonu przechowalniczego. O bardzo dużej presji można mówić, jeżeli podczas przechowywania w poprzednim sezonie gorzką zgnilizną jabłek porażonych zostało 10–20% lub więcej tych owoców. Odmiany ‘Gala’, ‘Pinova’, ‘Šampion’, ‘Rubin’, ‘Elstar’, ‘Ligol’ i ‘Golden Delicious’ są podatne na tę chorobę. Odpornych na nią nie ma, są jedynie mniej podatne, do których zaliczają się ‘Jonagold’, ‘Gloster’ czy ‘Idared’.

Uwzględniając podatność odmiany, warunki pogodowe w okresie przedzbiorczym oraz wielkość źródła infekcji w sadzie należy zaplanować 2 lub 3, a w niektórych sadach nawet 4 zabiegi ochrony. Pierwszy powinien być zaplanowany na miesiąc przed spodziewanym terminem zbioru, następne – na 2 lub 3 tygodnie i 7 dni przed zbiorem (uwzględniając karencję wybranych fungicydów w stosunku do terminu zbioru owoców konkretnej odmiany, a nie kwatery). Jeśli sadownik zaplanuje na niektórych kwaterach dwa zabiegi to, jak wykazały doświadczenia prowadzone w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach, lepiej je wykonać na 4 i 2 tygodnie przed zbiorem niż odpowiednio na 2 i 1 tydzień (przy stosowaniu tego samego preparatu).

W przypadku dwuetapowego zbioru bardzo wrażliwej na gorzką zgniliznę jabłek odmiany ‘Pinova’, po pierwszym – niektórzy sadownicy wykonują kolejny zabieg zabezpieczający owoce pozostałe jeszcze w koronie – wykorzystując wówczas fungicyd o najkrótszej 7-dniowej karencji. Owoców z drugiego zbioru nie należy długo przechowywać i przez cały ten okres systematycznie je kontrolować.

Do ochrony jabłek przed gorzką zgnilizną zarejestrowanych jest 5 fungicydów (Bellis 38 WG, Switch 62,5 WG, Captan 80 WG, Topsin M 500 SC i Zato 50 WG) co umożliwia jeszcze konieczną rotację substancji czynnych i uwzględnienie zaleceń strategii antyodpornościowej. Najkrótszą, karencję, mają preparaty Switch 62,5 WG (3 dni) i Bellis 38 WG (7 dni), dłuższą 14-dniową – Topsin M 500 SC i Zato 50 WG, a dla Captanu 80 WG wynosi ona obecnie 28 dni, (przed zmianą etykiety rejestracyjnej – 7 dni). Przed zbiorem jabłek granulowana forma preparatu (Captan 80 WG) jest lepsza od proszkowej, ponieważ nie pozostawia na owocach osadu nawet po kilku zabiegach i przy braku opadów. Przy dużym zagrożeniu chorobą kaptan powinien być stosowany nawet 3-krotnie, ale lepiej stosować go w rotacji z innymi substancjami. Captan 80 WG działa także przeciwko parchowi przechowalniczemu jabłoni, hamuje też rozwój grzybów Pezicula spp, występujących na pędach.

Topsin M 500 SC jest bardzo efektywnym preparatem w ochronie przed gorzką zgnilizną jabłek, ale może być stosowany tylko w tych sadach (kwaterach), w których nie występują formy odporne (na tiofanat metylu – substancję czynną tego środka) grzybów ją powodujących. W przypadku ich wystąpienia (aby to stwierdzić konieczne są badania) należy pamiętać, że zarodniki grzybów przenoszone są z kroplami deszczu, a ich zasięg jest ograniczony. Odporność na Topsin M 500 SC jest typu trwałego, co oznacza, że zaprzestanie stosowania tego środka na kilka lat nie spowoduje eliminacji form odpornych grzybów w koronach drzew. Odporności nie stwierdza się z całą pewnością w młodych, kilkuletnich sadach, w których wcześniej nie stosowano benzimidazoli. Tam Topsin M 500 SC powinien dobrze działać przez kilka pierwszych lat, dopóki nie pojawią się formy odporne lub dopóki grzyby te nie przeniosą się stopniowo z okolicznych sadów (przy zachowaniu wymogów strategii antyodpornościowej można ten okres wydłużyć). Preparat ten nie został jednak zamieszczony w zaleceniach dla producentów jabłek na rynek rosyjski. Związek ten, ulega w owocach podczas ich przechowywania rozkładowi do karbendazymu. Stwierdzenie tej substancji przez odbiorcę rosyjskiego może skutkować zwrotem towaru do producenta.

Skutecznym fungicydem przeciwko gorzkiej zgniliźnie jabłek jest także Zato 50 WG (zawierający strobilurynę), ale ma on również ograniczenia w stosowaniu ze względu na strategię antyodpornościową (coraz powszechniejsze występowanie w sadach form Venturia inae-qualis odpornych na tę grupę środków). Nie można wykonywać nim więcej niż 2 zabiegów w sezonie. Jeżeli preparatu strobilurynowego użyto tylko raz, można sięgnąć po Zato 50 WG jeszcze przed zbiorem owoców, tym bardziej że nie stwierdzono jeszcze odporności grzybów Pezicula spp. na strobiluryny. W sadach, w których nie występuje odporność parcha na strobiluryny, preparat ten zabezpieczy owoce równocześnie przed gorzką zgnilizną jabłek i parchem przechowalniczym.

Bellis 38 WG i Switch 62,5 WG to fungicydy zarejestrowane niedawno. Oba są mieszaninami dwóch związków chemicznych. Bellis 38 WG to mieszanina boskalidu, działającego systemicznie i piraklostrobiny o działaniu quasisystemicznym. Preparat ten skutecznie zabezpiecza jabłka zarówno przy średnim, jak i wysokim zagrożeniu gorzką zgnilizną jabłek. Efektywność preparatu Bellis 38 WG w doświadczeniach IO w Skierniewicach wynosiła 86–98%. Fungicyd ten skutecznie zwalcza także grzyby z rodzaju Glomerella (jednego ze sprawców gorzkiej zgnilizny jabłek), którego wzmożone występowanie notowane jest od kilku lat. Switch 62,5 WG to mieszanina cyprodynilu i fludioksonilu. Preparat, choć jest zarejestrowany również przeciwko szarej pleśni nie może być używany do ochrony w czasie kwitnienia, gdy następują infekcje kwiatów grzybem Botrytis cinerea. Można go używać tylko w okresie przedzbiorczym. Jego użycie zmniejsza także nasilenie mokrej zgnilizny jabłek. Szczególnie celowe jest stosowanie tego fungicydu w przypadku odmian ‘Ligol’ i ‘Šampion’, które są wrażliwe na gorzką zgniliznę i szarą pleśń. Bellis 38 WG i Switch 62,5 WG jako mieszaniny dwóch związków chemicznych, doskonale wpisują się w strategię antyodpornościową. Ponadto są skuteczne przeciwko grzybom Pezicula spp. i Glomerella spp., ten ostatni jest jednak bardziej wrażliwy na oba najnowsze fungicydy niż na pozostałe.

Od połowy 2011 r. MRiRW i PIORiN zaproponowały sadownikom przystąpienie do nowego systemu integrowanej produkcji, uwzględniającego wymogi prawodawstwa FR. Opracowano „Program ochrony jabłoni dla produkujących owoce na rynek Federacji Rosyjskiej”, który w stosunku do krajowego jest nieco zmodyfikowany. Dotyczy to zaleceń do stosowania preparatów, których można używać na 4–5 tygodni przed zbiorem (Captan 80 WG, Switch 62,5 WG i Zato 50 WG) i na 2–3 tygodnie (Bellis 38 WG). Niezalecane jest używanie preparatu Topsin M 500 SC.

[NEW_PAGE]Preparaty biologiczne
Są cenne w produkcji ekologicznej lub stanowią uzupełnienie metody chemicznej w integrowanej uprawie i mogą być wykorzystywane do ostatnich zabiegów tuż przed zbiorem ze względu na brak karencji. Ich największą wadą jest (jak wykazują badania prowadzone przez dr H. Bryk w IO) zbyt mała efektywność w stosunku do gorzkiej zgnilizny jabłek. Dobrze sprawdzają się w przypadku infekcji owoców przez patogeny przyranne, w wyniku uszkodzenia skórki jabłek (Penicillium spp., Mucor spp., Rhizopus), dobrze działają także na sprawcę brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych (Monilinia fructigena), który również zakaża owoce w miejscu ich zranienia. Dwa najbardziej popularne produkty biologiczne zawierające antagonistyczne mikroorganizmy dla patogenów chorobotwórczych, to Boni Protect Forte (zawierający Aureobasidium pullulans) i Polyversum WP (zawierający niepatogeniczny gatunek grzyba Phytium oligandrum). Sposób ich działania polega na zapobieganiu infekcji poprzez konkurencję o pokarm i przestrzeń do życia pomiędzy pożytecznymi mikroorganizmami i patogenami chorobotwórczymi. Preparaty biologiczne można stosować tuż przed zbiorem jabłek oraz w jego trakcie, ale kilka dni po ostatnim zabiegu fungicydem, koniecznie bardzo dokładnie umytym opryskiwaczem.

Szara pleśń
To kolejna choroba przechowalnicza, druga pod względem wielkości powodowanych strat w trakcie przechowywania (duże gniazda gnilne w opakowaniach z owocami). Czynnikami sprzyjającymi jej rozwojowi, podobnie jak rozwojowi parcha przechowalniczego, są długo utrzymująca się rosa, deszczowa pogoda przed zbiorem (w efekcie zbiór mokrych owoców) oraz niska temperatura powietrza i opóźnione schładzanie jabłek po zbiorze. Odmianami podatnymi na szarą pleśń (fot. 5) są ‘Gloster’, ‘Elstar’, ‘Gala’, ‘Cortland’ i ‘Ligol’. Jeżeli szarą pleśń zwalczano corocznie na danej kwaterze to prawdopodobieństwo obecności grzyba jest niewielkie. Jednak zaniechanie ochrony powoduje szybkie odbudowanie się jego populacji. Przeciwko szarej pleśni do stosowania przed zbiorem jabłek zarejestrowany jest jedynie Switch 62,5 WG. Inne preparaty np. Captan 80 WG, Mythos 300 SC stosowane do zwalczania gorzkiej zgnilizny i parcha jabłoni ograniczają występowanie szarej pleśni (pewne właściwości ograniczające chorobę ma także Folpan 80 WG, stosowany w sezonie przeciwko parchowi).

Fot. 5. Objawy szarej pleśni z infekcji w okresie kwitnienia

Parch przechowalniczy
Zabiegi zapobiegawcze przed wtórnymi infekcjami parchem jabłoni w okresie letnim są już standardem, niezależnie od tego czy ochrona w okresie infekcji pierwotnych zakończyła się sukcesem. Wykonywane są one zazwyczaj w odstępach 2-tygodniowych, z większą częstotliwością, gdy pojawiają się długotrwałe opady. Infekcje wtórne dotyczą liści (fot. 6) i owoców (fot. 7), na których podczas zbioru lub dopiero w okresie przechowywania ujawniają się objawy parcha przechowalniczego.

Fot. 6. Objawy infekcji wtórnych parcha jabłoni w pełni sezonu na liściach…

Fot. 7. … i na owocach

Zabiegi przeciwko gorzkiej zgniliźnie jabłek, ograniczają także parcha przechowalniczego. Preparatami działającymi na obie choroby są Captan 80 WG (i inne oparte na kaptanie: Kaptan zawiesinowy 50 WP, Captan 50 WP, Merpan 50 WP, Merpan 80 WG) oraz Zato 50 WG. Przy użyciu Mythosu 300 SC (14 dni karencji) ogranicza się w jednym zabiegu parcha przechowalniczego, gorzką zgniliznę i szarą pleśń. Jednak jeśli został on w sezonie wykorzystany już dwukrotnie, to przed zbiorem jabłek nie może być ponownie użyty.

Do zwalczania parcha przechowalniczego polecane są także fungicydy oparte na tiuramie: Pomarsol Forte 80 WG, Thiram Granuflo 80 WG (w obu przypadkach 35 dni karencji) i Sadoplon 75 WP o 7-dniowej karencji (te 3 preparaty sprawdzą się również na kwaterach, gdzie problemem może być brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych).

Poprawa przyczepności a karencja
Wykorzystując do ochrony fungicydy kontaktowe, należy pamiętać o możliwości ich zmycia przez deszcz. Niektórzy sadownicy sięgają po Protector, który chroni preparaty przed zmyciem, zmniejsza napięcie powierzchniowe na liściu (jest naturalnym „przylepcem”). Przy użyciu dawki 250–300 ml/ha powłoka Protectora ulega biodegradacji w okresie 7–10 dni. Jego zastosowanie wydłuża jednak o 5 dni karencję użytych preparatów. Nie można go więc wykorzystywać do zabiegów chemicznych wykonywanych na mniej niż 10 dni przez zbiorem.

Mgr inż. Barbara Błaszczyńska, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Oddział w Zarzeczewie
fot. 1–6 B. Błaszczyńska
fot. 7 A. Łukawska

Related Posts

None found

Poprzedni artykułZapowiedź pomocy dla rolników
Następny artykułUkraina zbierze 9 mln ton warzyw

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz swoje imię

ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.