AUKSYNY W ROZMNAŻANIU DRZEW I KRZEWÓW OZDOBNYCH PRZEZ SADZONKI (cz. III). INNE SPOSOBY APLIKACJI

Opryskiwanie sadzonek

Taka forma zabiegu jest szybsza i mniej pracochłonna niż zanurzanie podstaw sadzonek w preparatach pudrowych, pastach lub roztworach. Opryskiwanie pozwala ponadto na wielokrotne aplikowanie sadzonkom auksyn i może być wykorzystywane do wspomagania ukorzeniania sadzonek uprzednio już traktowanych w inny sposób. Ponadto u niektórych roślin wielokrotne, nis­kie dawki regulatorów wzrostu bywają skuteczniejsze od jednorazowego zastosowania wysokiej dawki.

Czynniki utrudniające penetrację auksyny. Wnikanie auksyn w głąb liści w znacznej mierze utrudnia pokrywająca je warstwa kutykuli, która na górnej powierzchni liści jest grubsza oraz trudniejsza do przeniknięcia. Umiejscowione na dolnej powierzchni blaszki liściowej aparaty szparkowe ułatwiają natomiast przenikanie auksyn do wnętrza roślin. W kutykuli mogą znajdować się warstwy wosku, który uważany jest za składnik szczególnie trudno przepuszczalny. Dlatego obserwuje się łatwiejsze wnikanie np. NAA do liści młodych niż do starych, na których jest już uformowana gruba kutykula z warstwą wosków. Absorpcję auksyny przez liście utrudnia także zbyt duża twardość wody, z której sporządza się roztwór służący do opryskiwania, a zwłaszcza obecność w niej jonów wapnia (Ca2+).

Tym niekorzystnym czynnikom można skutecznie przeciwdziałać poprzez dodanie do roztworu auksyny tzw. zwilżaczy, które obniżają napięcie powierzchniowe istotnie zwiększając jej absorpcję przez liście. Obniżenie pH roztworu poniżej 5 również wyraźnie zwiększa tempo wnikania auksyny do liści. Na proces ten wpływają także stężenie roztworu oraz czas zwilżenia tym roztworem powierzchni liści. Wysokie stężenia auksyn mogą jednak uszkadzać liście. O efektywności nanoszenia auksyn w formie opryskiwania decyduje też wilgotność powietrza po zabiegu — wysoka wydłuża czas absorpcji auksyny oraz utrzymanie kutykuli w stanie uwodnionym. Ważnym czynnikiem jest również temperatura powietrza, z jej wzros­tem od 5^oC do 25^oC liniowo rośnie szybkość wnikania NAA z powierzchni do wnętrza liści, a przy dalszym podnoszeniu temperatury tempo wnikania gwałtownie się zwiększa. W wodnym roztworze auksyn przeznaczonym do opryskiwania nie powinny się znajdować środki ochrony roślin lub związki mineralne, gdyż redukują one aktywność auksyny.

Miejsce tworzenia korzeni. Dolistne dostarczanie auksyn wpływa wyraźnie na miejsce wyras­tania korzeni przybyszowych na pędzie. Wyso­kie stężenie IBA u podstawy sadzonki hamowało w doświadczeniach rozwój korzeni w najniższej jej częś-ci. Sadzonki nietraktowane (kontrolne) tworzyły korzenie tylko przy podstawie, natomiast te, którym dostarczano auksynę dolistnie, rozwijały silne korzenie na całej długości dolnej części sadzonki. Dolistne podanie auksyn często jest powodem opóźnienia rozwoju młodych pędów w początkowym okresie ukorzeniania sadzonek. Może to być korzystne, gdyż wyrastanie pędów na sadzonkach nieukorzenionych osłabia je.

Zalecane stężenia. Doświadczenia w Kated­rze Roślin Ozdobnych SGGW wykazują, że do dolistnego traktowania sadzonek krzewów liścias­tych można wykorzystać NAA i IBA w stężeniu do 200 mg/dm³ (np. dla krzewuszek — NAA w stężeniu 200 mg/dm³, dla porzeczki alpejskiej 'Schmidt’ — NAA w stężeniu 50 mg/dm³, dla berberysu Thunberga — IBA w stężeniu 200 mg/dm³). W przypadku roślin iglastych można używać NAA i IBA w stężeniu do 250 mg/dm³ (np. dla jałowca skalnego 'Skyrocket’ — NAA w dawce 250 mg/dm³, dla cisa pośredniego 'Hicksii’ — NAA w dawce 100 mg/dm³, dla jałowca skalnego 'Springbank’ — IBA w dawce 200 mg/dm³).

Opryskiwanie roślin matecznych

Metoda ta jest modyfikacją sposobu opisanego powyżej i polega na opryskiwaniu roślin matecznych auksynami przed pobraniem z nich sadzonek. Zabieg ten trzeba przeprowadzać w dni pochmurne lub wieczorem. Badania przeprowadzone w SGGW wykazały, że sadzonki należy pobierać z roślin matecznych po mniej więcej 24 godzinach od ich opryskania. Stężenia roztworów auksyn używanych do tego zabiegu powinny wynosić 50–500 mg/dm³.

Za pomocą wykałaczki

Istnieją także inne, niepozbawione zalet sposoby nanoszenia auksyn. Jeden z nich polega na wbijaniu wysyconych auksyną wykałaczek w przycięty korzeń główny oraz w grubsze korzenie boczne przesadzanych drzew lub krzewów, które dzięki takiemu zabiegowi szybciej się przyjmują na nowym miejscu. Wykałaczki przygotowuje się, mocząc je w roztworze auksyny przez 24 godziny. Skuteczność tego sposobu może wynikać z faktu, że auksyna znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie komórek zaangażowanych w tworzenie korzeni przybyszowych oraz że substancja ta jest sukcesywnie uwalniana przez dłuższy czas.

Technikę tę wykorzystywano np. przy ukorzenianiu sadzonek sosny wejmutki (Pinus strobus), która należy do gatunków trudno się ukorzeniających. Sposób „wykałaczkowy” nie tylko poprawił procent ukorzeniania, ale spowodował także powstawanie większej liczby korzeni niż pozostałe metody nanoszenia auksyn. Przedłużenie pozytywnego oddziaływania auksyny na ukorzenianie wskazuje na ważną rolę powolnego uwalniania się tej substancji oraz wytycza nowy kierunek badań.