Dalie pochodzą z Meksyku, skąd zostały sprowadzone do Europy pod koniec XVIII wieku. Należały wówczas do ulubionych kwiatów cesarzowej Francji, Józefiny. Cenione są do dziś, przede wszystkim z uwagi na efektowne, a zarazem trwałe kwiatostany. Duża jest przy tym rozmaitość polskich odmian, wśród których przybywa i tych o niskim wzroście, nadających się do uprawy pojemnikowej.
| Polecane odmiany | ||||||||
Do tego typu produkcji przydatne są, między innymi, polskie odmiany 'Krynica’ i 'Syria’, obie wyhodowane przez dr. Wiesława Legutkę, dorastające do 50–60 cm wysokości. 'Krynica’ ma czerwone, dekoracyjne kwiatostany o średnicy 9 cm (fot. 1). Nagrodzona została w 1993 r. dyplomem Srebrnej Dalii na wystawie w Belgii, a w rok później złotym medalem na wystawie w Niemczech. 'Syria’ ma pomarańczowe, kaktusowe kwiatostany o średnicy 13–15 cm (fot. 2), nagrodzona została w 1994 r. złotym medalem w Niemczech.
Od kilku lat cieszą się w Europie dużym zainteresowaniem dalie z serii Bambi (’B. White’, 'B. Yellow’, 'B. Red Orange’, 'B. Purple’ — fot. 3) oraz Bambini (’B. Sunny Yellow’, 'B. Red’, 'B. Light Pink’— fot. 4). Rośliny z obu serii mają półpełne kwiatostany, o średnicy zaledwie 4–5 cm, dorastają do wysokości 50 cm i są dobrze rozkrzewione.
Cenione są również dalie z serii Dahlinova, która obejmuje 10 odmian o dużych (ř 10 cm), pełnych kwiatostanach i wyrównanym wzroście (fot. 5). Do najładniejszych należą: biała 'D. Colorado’, jasnoróżowa 'D. Lisa’, żółta 'D. Virginia’, a także czerwone 'D. Ohio’, 'D. Arizona’, 'D. Utah’ i 'D. Maroen’.
Mocną pozycję na rynku zajmują ponadto niskie (25–30 cm wysokości) dalie z serii Royal Dahlietta i Royal Micronetta. Dalie R. Dahlietta mają pełne kwiatostany o średnicy około 9 cm (fot. 6) i kwitną nieprzerwanie do późnej jesieni. Za najatrakcyjniejsze uważa się odmiany: białą 'Elly’, żółtą 'Margareth’ oraz fioletową 'Betty’. Dalie R. Micronetta (fot. 7) są, w odróżnieniu od poprzednich, bardziej rozkrzewione i obficiej kwitną.
Spośród niskich (25–30 cm) dalii godne uwagi są ponadto odmiany z serii Figaro, o pełnych kwiatostanach w szerokiej skali barw, nawet ciemnofioletowych (’F. Violet Shades’). Na uwagę zasługuje również seria wczesnych odmian Piccolo o pojedynczych kwiatostanach, pojawiających się bardzo licznie. Z kolei dalie z serii Diablo mają czekoladowobrunatne liście i, kontrastujące z nimi, kwiatostany o jaskrawych barwach. | ||||||||
| Rozmnażanie | ||||||||
| Z reguły dalie przeznaczone do sadzenia w pojemnikach rozmnaża się z sadzonek, co — w porównaniu z uprawą z nasion — pozwala skrócić produkcję o mniej więcej 4 tygodnie. Sadzonki powinno się pobierać ze specjalnego matecznika (najczęściej materiał wyjściowy pochodzi ze specjalistycznych firm). Zakłada się go w połowie stycznia, w szklarni, najlepiej na stołach. Zalecanym podłożem do uprawy okazów matecznych jest substrat torfowy, o pH 6,0–6,5, zmieszany z nawozami o spowolnionym działaniu, na przykład Osmocote (14+14+14), w ilości 1 g/dm3. Karpy dalii należy sadzić na stołach płytko i systematycznie podlewać. Zalecana temperatura powietrza w szklarni wynosi 16–18°C. Zbiór sadzonek rozpoczyna się w końcu lutego lub na początku marca. Pierwsze wyrastające z karp pędy trzeba wyrzucić, ponieważ są zbyt cienkie. Dopiero pędy z drugiego i kolejnych zbiorów są pełnowartościowe i nadają się do reprodukcji (fot. 8, 9).
Pędy o długości 5–6 cm ścina się z tak zwaną piętką — takie sadzonki szybciej się ukorzeniają. Sadzonki umieszcza się następnie w paletach-wielodoniczkach wypełnionych mieszaniną torfu i piasku lub torfu i perlitu, w proporcji 3 : 1, obficie zrasza i przykrywa folią, a temperaturę powietrza utrzymuje na takim samym poziomie, jak w mateczniku. Sadzonki w trakcie ukorzeniania zaleca się doświetlać światłem o natężeniu 70–100 luksów, zwłaszcza do końca marca, przedłużając dzień do 14 godzin albo przerywając noc na 1–3 godzin. Zabieg ten, szczególnie zimą, wyraźnie przyspiesza ukorzenianie sadzonek i skraca produkcję — do 4, 5 tygodni. | ||||||||
| Zarys uprawy | ||||||||
| Ukorzenione sadzonki należy jak najszybciej sadzić do doniczek, ponieważ długotrwałe ich przetrzymywanie wpływa niekorzystnie na jakość roślin. Najczęściej używa się d o n i c z e k o średnicy 10 cm, a jako p o d ł o ż a — substratu torfowego o pH 6,0–6,5, z dodatkiem nawozów o spowolnionym działaniu (np. Osmocote 14+14+14 3–4-miesięczny dla roślin rabatowych lub Osmocote Exact Standard 15+9+9, w ilości 1 g/dm3). Dalie po tygodniu od posadzenia do doniczek można p r z y c i ą ć w celu rozkrzewienia. Nie jest to jednak konieczne, tym bardziej że zabieg ten wydłuża okres produkcji o 1, 2 tygodnie. T e m p e r a t u r a powietrza zalecana w uprawie dalii wynosi w dzień około 18°C, a w nocy 16°C. Jedynie na dwa tygodnie przed sprzedażą roślin, tuż po zainicjowaniu pąków kwiatostanowych, temperaturę obniża się do 14°C w celu poprawienia pokroju dalii i lepszego wybarwienia kwiatów. Rośliny powinny być p o d l e w a n e równomiernie — trzeba unikać zalewania systemu korzeniowego — i z a s i l a n e roztworami nawozów wieloskładnikowych (0,1–0,15%) o zwiększonej zawartości fosforu oraz potasu. Pożądany pokrój i zdrowy wygląd liści zapewnia odpowiednia rozstawa, 25–30 doniczek na 1 m2. Rośliny należy traktować r e t a r d a n t a m i, które zapewnią zwarty pokrój. Opryskiwanie wykonuje się po tygodniu od przycięcia, a w uprawie bez uszczykiwania — po tygodniu od posadzenia dalii do doniczek. Najczęściej stosuje się Alar (B-Nine 85 SP) — Cycocel może uszkadzać liście. Zwykle wystarczające jest jednokrotne opryskiwanie roślin roztworem Alaru o stężeniu 0,2–0,4%. Dalie z serii Bambi, Bambini oraz Piccolo nie wymagają przycinania i traktowania retardantami, a więc są tanie w uprawie, a przez to atrakcyjne dla producenta. Dalie w doniczkach pochodzą z uprawy przyspieszonej, dzięki czemu mogą być sprzedawane od końca kwietnia do końca maja, w okresie zbytu „rabatówki”. Są gotowe do sprzedaży po 8, 9 tygodniach uprawy, zależnie od siły wzrostu i wczesności odmiany. Rośliny te sprzedaje się w stadium pękania pąków kwiatostanowych. Dalie opryskane przed ekspedycją roztworem Chrysalu AVB nieźle znoszą transport, lecz znacznie gorzej przechowują się w chłodnych i ciemnych pomieszczeniach. Sprawne przewożenie roślin do miejsca sprzedaży ma więc decydujący wpływ na ich wysoką jakość. Dalie w doniczkach kwitną przez kilka tygodni. Mogą być atrakcyjnym, wiosennym produktem. Nadają się do skrzynek balkonowych, pojemników ulicznych czy tarasowych. Rośliny po kwitnieniu można posadzić w ogrodzie, gdzie ponownie zakwitają i zdobią go do pierwszych przymrozków. | ||||||||
| Ochrona roślin | ||||||||
| Dalie są podatne przede wszystkim na c h o r o b y grzybowe. W warunkach nadmiernej wilgotności poraża rośliny szara pleśń (Botrytis cinerea). Z kolei grzyb Enthyloma dahliae objawia się na blaszkach liściowych w formie małych, żółtych cętek, które z czasem przekształcają się w szarobrunatne plamy, a uszkodzone liście więdną i zasychają. Dalie silnie porażone przez choroby grzybowe należy natychmiast usunąć, a słabiej zainfekowane opryskiwać co 14 dni, na przykład preparatem Dithane M-45 80 WP, aż do widocznego zahamowania dalszego rozwoju grzybów. Spośród s z k o d n i k ó w w uprawie dalii najczęstsze są przędziorki i mszyce. Przędziorki zwalcza się preparatami Talstar 100 EC lub Vertimec 018 EC, a do ochrony przed mszycami służą Hostaquick 500 EC lub Mospilan 20 SP. Dr J. Przymęska pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu | ||||||||
