Miejsce pod szkółkę kontenerową, system nawadniania
Wskazane jest, aby zakładać ją na glebie przepuszczalnej. Jeśli nie ma takich możliwości, glebę należy zdrenować. Kontenerownia powinna mieć niewielki spadek, umożliwiający odprowadzanie nadmiaru wody w czasie opadów lub podlewania i mieć wyrównaną powierzchnię. Pozostawienie na terenie szkółki nawet niewielkich zagłębień powoduje, że w miejscach tych dłużej utrzymuje się woda i dochodzi do gnicia korzeni roślin tam stojących (fot. 1). W następstwie spowolniony jest wzrost, rośliny są jasnoszare lub żółtawe i często zamierają. Widać to zwłaszcza w wilgotnych latach, po zimie.
FOT. 1. NADMIAR WODY W POJEMNIKU PROWADZI DO GNICIA KORZENI I WIĘDNIĘCIA ROŚLIN
Bardzo istotne jest także umiejscowienie zbiorników z wodą do podlewania i przygotowania pożywek. Usytuowanie ich poniżej kontenerowni lub w środku szkółki z nachyleniem terenu w ich kierunku powoduje, że wraz z nadmiarem wody spływają do zbiornika wszelkie zanieczyszczenia. Jeśli w szkółce występują rośliny z objawami fytoftorozy, fuzariozy czy werticiliozy, także zarodniki tych patogenów wraz z wodą przedostają się do zbiorników. Podczas kolejnego podlewania rozprzestrzeniane są po całej szkółce. Niektóre choroby, zwłaszcza fytoftoroza (wywoływana przez Phytophthora spp.), z uwagi na niewielką ilość zarodników patogenów w podłożu i długi rozwój procesu chorobowego, ujawniają się dość późno (od infekcji), czasami dopiero u nabywcy materiału. Aby więc nie dopuścić do rozprzestrzeniania się chorób w szkółkach, w których korzysta się z „odzyskanej” wody, niezbędne jest zainstalowanie filtrów piaskowych do jej oczyszczania, także z zarodników grzybów i bakterii.
Materiał do nasadzeń
W minionym dziesięcioleciu import nowych gatunków i odmian roślin spowodował, że wraz z materiałem szkółkarskim zawleczono do kraju niewystępujące u nas wcześniej patogeny: Phytophthora cinnamomi, P. citricola, P. citrophthora, P. cambivora, P. palmivora, a przed trzema laty także P. ramorum. Spowodowały one w niektórych szkółkach znaczne straty, a ich zwalczanie nie jest łatwe, mimo kilkakrotnego stosowania środków chemicznych do opryskiwania czy podlewania. Aby zminimalizować ten problem, konieczne jest nabywanie materiału szkółkarskiego z pewnego źródła. Bardzo istotne są także: zdrowotność roślin matecznych, z których pobiera się sadzonki, nasiona, zrazy oraz wolne od patogenów podłoże i pojemniki.
Do świeżo przygotowanego podłoża należy dodać kompostu z kory drzew liściastych. Liczne badania prowadzone z przekompostowaną korą wskazują, że hamuje ona rozwój patogenów z rodzajów Phytophthora i Fusarium.
Jeśli używa się do produkcji pojemników w kolejnym cyklu uprawowym, konieczne jest ich uprzednie odkażenie w roztworze środka Agrigerm 2000 SL (stężenie 2%) lub Agrosteril 110 SL (5%). Środków tych można z powodzeniem użyć do odkażania mat, na których ustawia się pojemniki.
Aby dodatkowo zabezpieczyć produkowany materiał przed patogenami glebowymi, warto podłoże podlać — po sadzonkowaniu lub wysiewie nasion — mieszaniną preparatów Fongarid 25 WP (0,05%) + Sarfun 500 SC (0,1%) albo Topsin M 500 SC (0,1%). Jeśli po skiełkowaniu nasion część siewek zamiera, rośliny trzeba podlać środkami Previcur 607 SL (0,3%) lub Spinaker 607 SL (0,3%) + Sarfun 500 SC (0,05%), przeznaczając 2 l cieczy na m2 uprawy.
Uprawa roślin
Przy nawożeniu roślin bardzo istotny jest odpowiedni stosunek N : P : K. Nadmiar azotu sprawia bowiem, że rośliny rosną bardzo szybko, ale są znacznie wrażliwsze na choroby. Przykładem może być masowe występowanie szarej pleśni (Botrytis cinerea) na wierzchołkach szybko rosnących pędów cyprysika groszkowego (Chamaecyparis pisifera) 'Boulevard’ (fot. 2), świerka czy jodły.
FOT. 2. SZARA PLEŚŃ NA WIERZCHOŁKOWYM PĘDZIE CYPRYSIKA GROSZKOWEGO 'BOULEVARD’
Z dotychczasowych obserwacji wynika, że podatność gatunków i odmian roślin w szkółce na choroby jest bardzo różna. Cyprysik Lawsona (Chamaecyparis lawsoniana) jest bardzo wrażliwy na Phytophthora cinnamomi i P. citricola (fot. 3), podczas gdy patogeny te nie powodują żadnych strat w nasadzeniach cyprysika groszkowego i różnych gatunków jałowców. Te dane warto wykorzystać planując zmianowanie roślin w kontenerowni. Na kwaterach, w których stwierdzono fytoftorozę, można w kolejnym cyklu produkcyjnym ustawić rośliny odporne na tę chorobę.
FOT. 3. ZAMIERANIE PĘDU BOCZNEGO CYPRYSIKA LAWSONA PORAŻONEGO PRZEZ PHYTOPHTHORA CITRICOLA
Środki ochrony roślin
Często od zainfekowania roślin przez określony patogen mija kilka miesięcy, zanim pojawią się objawy chorobowe. Aby więc zabezpieczyć rośliny przed określonymi patogenami lub zniszczyć potencjalnego sprawcę choroby, powinno się rośliny opryskiwać. W profilaktyce polecane są biopreparaty, bezpieczne dla ludzi i środowiska. Na przykład, stosowany już często w naszych szkółkach Biosept 33 SL czy zarejestrowany niedawno Biochikol 020 PC. Dobre efekty uzyskano też w doświadczeniach szkółkarskich po użyciu środków Contans (zawiera mikroorganizm Coniothyrium minitans) i Polyversum (zawiera oospory Pythium oligandrum), ale biopreparaty te nie są zarejestrowane do stosowania w szkółkach roślin ozdobnych. Biosept 33 SL zabezpiecza rośliny przed fytoftorozą, fuzariozą, mączniakiem prawdziwym i rdzą oraz chroni również nasadzenia przed plamistościami liści (powodowanymi przez grzyby z rodzajów: Colletotrichum, Cercospora, Phoma, Septoria). W minionym roku bardzo dobre wyniki uzyskiwali szkółkarze przy łącznym stosowaniu tego biopreparatu z fungicydem Rovral Flo 255 SC do ochrony roślin przed szarą pleśnią. Biosept 33 SL używany przemiennie ze środkami chemicznymi pozwala zmniejszyć częstotliwość ich stosowania oraz zapobiega uodparnianiu się czynników chorobotwórczych na substancje aktywne zawarte w poszczególnych środkach chemicznych. Z kolei Biochikol 020 PC (zawierający chitozan) chroni rośliny poprzez indukowanie ich odporności na niektóre patogeny.
Program ochrony winien być uzależniony od przebiegu pogody. W ciepłych latach z niewielką ilością opadów można ograniczyć liczbę opryskiwań środkami chroniącymi przed patogenami liści pod warunkiem, że po deszczowaniu rośliny zdążą wyschnąć przed nocą. Podczas ciepłej i bezdeszczowej pogody zwiększa się jednak ryzyko wystąpienia fytoftorozy i werticiliozy, stąd konieczność podlewania czy opryskiwania zagrożonych gatunków i odmian środkami: Acrobat MZ 69 WP, Aliette 80 WP albo Sandofan Manco 64 WP — wszystkie w stężeniu 0,2% (do ochrony przed fytoftorozą), Sarfun 500 SC (0,1%) albo Topsin M 500 SC (0,1%) — chronią przed werticiliozą.
W latach dżdżystych i chłodnych powszechnie rozwijają się szara pleśń i niektóre plamistości liści. W celu zabezpieczenia roślin przed tymi chorobami trzeba używać środków trudno spłukiwanych, np. fungicydów: Amistar 250 SC, Bravo 500 SC czy Gwarant 500 SC, Discus 500 WG. Można je stosować przemiennie z biopreparatami Biosept 33 SL albo Biochikol 020 PC.
