Barbula klandoa (Caryopteris clandonensis)
Krzew o pochodzeniu mieszańcowym, powstały z krzyżowania barbuli szarej (C. incana) i mongolskiej (C. mongolica). W uprawie spotykane są wyłącznie odmiany, kilka dostępnych w handlu w naszym kraju pochodzi głównie z importu. Rośliny zasługują na uwagę, ponieważ późno kwitną — pod koniec lata i jesienią. Odmiana ’Long wood Blue’ tworzy krzewy dorastające do wysokości 60–70 cm, kwitnące bardzo obficie we wrześniu i w październiku (kwiaty są szafirowoniebieskie — fot. 1). ’Worcester Gold’ osiąga podobną wysokość, ale ma jaśniejsze kwiaty i złotożółte liście (fot. 2). Barbule nie są odporne na mróz i wymagają zabezpieczenia na zimę (w szkółce powinny być zimą przechowywane w chłodni lub przechowalni). W ogrodzie należy uprawiać je tak, jak byliny, zabezpieczając dobrze nasady pędów z pąkami. Krzewy rozmnaża się przez sadzonki zielne w czerwcu, lipcu — ukorzeniają się łatwo i w wysokim procencie, ale wymagają starannej ochrony przed szarą pleśnią.
Fot. 1. Caryopteris clandonensis 'Longwood Blue’
Fot. 2. Caryopteris clandonensis 'Worcester Gold’
Dereń (Cornus amomum)
Naturalnie występuje we wschodniej części USA, gdzie dorasta do wysokości 3 m. Krzewy mają rozłożysty pokrój, ciemnowiśniowe pędy i ciemnozielone liście długości do 10 cm. Główną atrakcją roślin są liczne, ukazujące się pod koniec maja, baldachowate kwiatostany, złożone z drobnych kremowych kwiatów. Owoce mają średnicę około 5–6 mm, dojrzewają we wrześniu, są ciemnoniebieskie i błyszczące (fot. 3). Krzewy nadają się do zadrzewień parkowych, osiedlowych lub przydrożnych. Są odporne na mróz (strefa 5a USDA). W ogrodach przydomowych powinny być przycinane, co ogranicza jednak kwitnienie i owocowanie. Rozmnażanie — jak innych dereni — przez sadzonki zdrewniałe lub zielne.
Fot. 3. Cornus amomum — owoce
Dereń groniasty (Cornus racemosa)
Gatunek ten występuje w warunkach naturalnych w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Osiąga wysokość do 5 m. Nieliczne krzewy spotykane w polskich kolekcjach nie przekraczają wysokości 2 m. Młode pędy są cienkie, jasnobrązowe, starsze — popielate. Liście — długości do 10 cm — mają wąskoeliptyczny kształt. Białe, drobne kwiaty zebrane są w okazałe luźne, wiechy. Kuliste, białe owoce mają średnicę 5–6 mm, są liczne (pędy przewisają pod ich ciężarem). Jesienią, a także podczas kwitnienia uwidacznia się kontrast między czerwonymi szypułkami a białymi kwiatami i owocami (fot. 4). Krzewy są wytrzymałe na mróz (strefa 5a USDA). Rozmnażanie — jak innych dereni.
Fot. 4. Cornus racemosa — owoce
Enkiant dzwonkowaty (Enkianthus campanulatus)
Pochodzi z Japonii, gdzie dorasta do wysokości 3 m i więcej. W Polsce krzewy spotykane w kolekcjach osiągają wysokość 1,5–2 m i mają wzniesiony, szerokokolumnowy pokrój. Liście są eliptyczne, zebrane w okółki, przeważnie na szczytach jasnobrązowych, cienkich pędów. Enkiant jest szczególnie dekoracyjny podczas kwitnienia, w maju i czerwcu. Liczne, dzwonkowate kwiaty, żółtawe z czerwonymi prążkami, zwisają w gronach długości 4–8 cm (fot. 5). Jako roślina z rodziny wrzosowatych, jest cennym i oryginalnym uzupełnieniem wrzosowisk oraz dobrze komponuje się z różanecznikami. Krzewy są dostatecznie odporne na mróz (strefa 6a USDA) i tylko podczas surowych zim uszkodzeniu mogą ulegać najmłodsze pędy. Enkiant znany jest w Polsce głównie z kolekcji dendrologicznych, choć ostatnio pojawiły się w handlu nieliczne krzewy z importu. Rośliny można rozmnażać z nasion, podobnie jak niektóre pierisy czy azalie. Sadzonki sporządzane w maju i czerwcu ukorzeniają się z różnym powodzeniem.
Fot. 5. Enkianthus campanulatus, obok — kwiatostan
Guzikowiec zachodni (Cephalanthus occidentalis)
Krzew ten pochodzi z Ameryki Północnej. Rośnie w USA i Kanadzie na podmokłych, bagiennych glebach torfowych. W Polsce dorasta do wysokości 1,5 mm i tworzy krzewy o kulistym pokroju. Młode pędy guzikowca są cienkie, czerwonawe, z małymi, naprzeciwległymi pąkami. Liście są całobrzegie, jajowate. Najbardziej charakterystyczne u guzikowców główkowate kwiatostany, o średnicy do 3 cm (fot. 6), pojawiają się już w końcu lipca. Składają się z drobnych, kremowobiałych, pachnących, zrosłopłatkowych kwiatów. Krzewy mają oryginalny wygląd i są odporne na mróz (strefa 5b USDA). Wymagają słonecznych stanowisk i wilgotnej gleby. Rozmnażanie roślin jest łatwe — przez dwuwęzłowe sadzonki zielne sporządzane w czerwcu. Przy użyciu ukorzeniaczy i zapewnieniu optymalnych warunków odsetek ukorzenionych sadzonek sięga 80%. Jesienią można też zebrać owocostany i spróbować siewu nasion (do skrzynek lub w inspekcie) bezpośrednio po zbiorze lub wiosną, po półrocznej stratyfikacji.
Fot. 6. Cephalanthus occidentalis
Kielichowiec wonny (Calycanthus floridus)
Pochodzi z południowo-wschodnich rejonów Stanów Zjednoczonych, gdzie dorasta do wysokości 3 m. W Polsce krzewy osiągają wysokość do 2 m. Pędy są cienkie, popielate, a młode — kutnerowato owłosione. Liście nakrzyżległe, duże, eliptyczne, mają długość do 15 cm. Ciemnoczerwone kwiaty (fot. 7) o średnicy 3–5 cm są liczne i pachnące. Kwitnienie — na przełomie czerwca i lipca — trwa około miesiąca. Owoc to nibytorebka typu rzekomego o kształcie eliptycznie wydłużonym. Owocem właściwym jest jednonasienna niełupka. Krzewy są dość dobrze znane z nazwy, ale jednak mało powszechne. Rośliny znoszą mróz (strefa 5b USDA). Można je rozmnażać z nasion, które w Polsce dojrzewają na starszych krzewach, lub przez sadzonki zielne, sporządzane w czerwcu. Procent ukorzenienia przy zachowaniu optymalnych warunków jest zadowalający.
Fot. 7. Calycanthus floridus — kwiaty
Ligustr tępolistny odmiana Regela (Ligustrum obtusifolium var. regelianum)
Pochodzi z Japonii i dorasta do wysokości 1,5 m. Pokrój krzewu jest zwarty, gęsty, a gałęzie ustawione są poziomo. Ciemnozielone liście są jajowate i od spodu owłosione. Kwiaty są białe, drobne, zebrane w małe wiechy (fot. 8). Krzewy, odporne na mróz (strefa 5a USDA), nadają się do sadzenia pojedynczo, a także do tworzenia żywopłotów formowanych i szpalerów. Rośliny należy rozmnażać przez sadzonki zielne w czerwcu.
Fot. 8. Ligustrum obtusifolium var. regelianum — kwiatostan
Obwojnik grecki (Periploca graeca)
Jest to pnącze pochodzące z Grecji i Turcji, gdzie dorasta do wysokości 10 m (w Polsce — 2–4 m). Pędy owijają się wokół podpór. Liście są eliptyczne, naprzeciwległe, ciemnozielone i błyszczące. Pięciopłatkowe kwiaty średnicy 2–2,5 cm są fioletowobrązowe (w pąkach — zielonkawożółte, fot. 9). Kwitnienie przypada głównie na koniec lipca i sierpień. Jest to oryginalne pnącze, przydatne do sadzenia przy pergolach, kratach oraz ogrodzeniach, dostatecznie wytrzymałe na mróz (strefa 6a USDA). Obwojnik można rozmnażać z nasion lub przez odkłady.
Fot. 9. Periploca graeca — kwitnący okaz
Prusznik (Ceanothus delilianus)
Jest to krzew o pochodzeniu mieszańcowym dorastający do wysokości 80 cm. Liście na pędach ułożone są skrętolegle, mają kształt szeroko lancetowaty i są piłkowane. Prusznik uprawia się dla pięknych kwiatostanów o barwie niebieskiej (są też odmiany o kwiatach białych i różowych), tworzących się późno w sezonie i długo się utrzymujących na roślinach (fot. 10). Zasadniczą wadą krzewów jest słaba odporność na mróz (strefa 7a USDA). Najlepsze są więc dla nich zachodnie rejony kraju, ale i tam podczas surowej zimy mogą przemarzać. Odmiana ’Gloirede Versailles’ kwitnie bardzo obficie w sierpniu i wrześniu, kwiaty ma ciemnoniebieskie, zebrane w okazałe wiechy. Pruszniki można łatwo rozmnożyć przez dwuwęzłowe sadzonki zielne sporządzane w czerwcu i lipcu (ukorzeniają się dość szybko). Krzewy — zarówno młode, jak i handlowe — powinny być zimą przetrzymywane w przechowalni lub szklarni.
Fot. 10. Ceanothus delilianus
Przywarka hortensjowata (Schizophragma hydrangeoides)
Pnącze pochodzące z Japonii. W ojczyźnie dorasta do wysokości 10 m, w Polsce jest zwykle o połowę niższe. Rośliny są często mylone z hortensją pnącą (Hydrangea anomala subsp. petiolaris), od której różnią się obfitszym kwitnieniem. Tworzą też więcej płonnych kwiatów na obrzeżach kwiatostanów. Przywarka spotykana jest u nas rzadko w kolekcjach i sporadycznie w handlu (napiszemy o niej więcej w jednym z kolejnych numerów — red.). Jest wystarczająco odporna na mróz (strefa 6a USDA). Rozmnażanie roślin jest dość łatwe — przez sadzonki zielne sporządzane pod koniec maja i w czerwcu (ukorzeniają się nawet do 70%).
Suchodrzew skrytoowocowy odmiana Ledeboura (Lonicera involucrata var. ledebourii)
Krzew pochodzi z zachodnich i południowych rejonów Ameryki Północnej. Dorasta do wysokości 2–3 m. Liście są eliptyczne lub lancetowate, z wierzchu ciemnozielone, od spodu — jaśniejsze i owłosione. Żółte lub pomarańczowe kwiaty pojawiają się od maja do lipca. Czarne, kuliste i błyszczące owoce otoczone są czerwonymi, rozrośniętymi podsadkami i podkwiatkami (fot. 11). Krzewy wyglądają szczególnie oryginalnie w czasie kwitnienia i owocowania. Długo utrzymują też zielone liście jesienią. Są dostatecznie odporne na mróz (strefa 4 USDA), choć w surowe zimy mogą podmarzać najmłodsze pędy. Rozmnażanie roślin jest dość łatwe — jak innych suchodrzewów — przez sadzonki zielne sporządzane w końcu maja i czerwcu.
Fot. 11. Lonicera involucrata var. ledebourii — owoce
Suchodrzew pęcherzykowaty (Lonicera vesicaria)
Ten gatunek suchodrzewu znany jest tylko z nielicznych kolekcji dendrologicznych. Pochodzi z Korei. Osiąga wysokość 2–2,5 m i podobną szerokość. Liście są szerokolancetowate, długości do 10 cm, od spodu owłosione. Żółtopomarańczowe kwiaty (fot. 12) pojawiają się dość licznie i niezbyt przyjemnie pachną. Owoce mają czerwony kolor. Rośliny są szczególnie dekoracyjne zimą i wczesną wios-ną, gdy — na starszych okazach — widać popielatoszare, długie pasy kory odchodzącej od pędów (fot. 13). Krzewy są wystarczająco odporne na mróz (strefa 5 USDA). Należy je rozmnażać przez sadzonki zielne, sporządzane pod koniec maja.
Fot. 12. Lonicera vesicaria — kwiaty
Fot. 13. Lonicera vesicaria — kora na starszym krzewie
Trzmielina niska odmiana turkiestańska (Euonymus nanus var. turkestanicus)
Ten zimozielony gatunek trzmieliny występuje w naturze od zachodniej Ukrainy po Tybet.
W Polsce do niedawna znany był tylko z kolekcji, obecnie jest sporadycznie oferowany przez niektóre szkółki. Rośliny osiągają wysokość do 20 cm, tworzą długie, pokładające się pędy. Euonymus nanus nie jest zbyt dekoracyjna, gdyż tworzy luźne kobierce, łatwo zarastające chwastami i tworzy niewiele owoców. Odmiana turkiestańska osiąga natomiast wysokość do 50 cm, tworzy więcej różowych owoców (fot. 14), większych niż u gatunku. Jest wytrzymała na mróz (strefa 3 USDA). Rośliny można łatwo rozmnażać przez sadzonki pędowe, sporządzane w sierpniu.
Fot. 14. Euonymus nanus var. turkestanicus — owocujące krzewy
Zadrzewnia bezogonkowa (Diervilla sessilifolia)
W ojczyźnie (południowo-wschodnie rejony USA) krzewy dorastają do wysokości 1,5 m. Pędy są cienkie, szare, a liście — bezogonkowe i lancetowate, młode barwy brązowej, starsze ciemnozielonej i pod spodem błyszczące. Kwiaty żółte, rurkowate, zebrane są w szczytowe wiechy (fot. 15). W Polsce oferowana jest także zadrzewnia okazała (D. splendens) — mieszaniec bezogonkowej i kanadyjskiej (D. lonicera).
Cechy tego mieszańca są podobne do cech opisanego gatunku. Jedynie liście D. splendens są wiosną ciemniejsze (czerwonobrązowe), a latem — brązowozielone. Rośliny dobrze znoszą mróz (strefa 4 USDA) i suszę, nadają się do nasadzeń przy drogach, na osiedlach oraz w parkach. Zadrzewnię można rozmnażać przez sadzonki zielne i odrosty.
Fot. 15. Diervilla sessilifolia
