Ochrona roślin
Ochronę roślin przed chorobami i szkodnikami nietrudno zmechanizować, ale ponieważ w szkółkach zwykle uprawia się wiele bardzo różnych roślin (np. iglaste, liściaste, wrzosowate, byliny, róże), mechanizacja zabiegów jest zwykle słabo zorganizowana. Nie wszystkie rośliny wymagają bowiem takiej samej liczby zabiegów, ponadto mogą być porażane przez różne szkodniki i choroby, które wymagają zwalczania odmiennymi preparatami, w różnych dawkach i terminach. W większych szkółkach rośliny powinny być zestawiane w kilku- lub kilkunastozagonowe kwatery umożliwiające przejazd ciągnika z opryskiwaczem.
W większych szkółkach polowych (także róż) oraz pojemnikowych wykorzystuje się opryskiwacze zawieszane na ciągniku z rozkładanymi belkami, na których zamontowane są rozpylacze (fot. 1). W produkcji wyższych drzew alejowych przydatne mogą być opryskiwacze doczepiane do ciągnika, wyposażone w dodatkowy strumień powietrza (takie same, jakich używa się w sadownictwie). Natomiast ochrona roślin w szkółkach mniejszych (do 3 ha powierzchni) bazuje najczęściej na różnych opryskiwaczach taczkowych oraz plecakowych.
Fot. 1. Opryskiwacz w szkółce E. Pudełka z belką obejmującą jeden zagon (po lewej stronie ciągnika)
Osłony
- Szklarnie. Nowych obiektów tego typu właściwie się już w szkółkach nie buduje. Wykorzystuje się natomiast stare szklarnie, zbudowane nieraz 20 czy nawet 30 lat temu. Pomieszczenia te służą głównie do ukorzeniania sadzonek.
- Tunele. Obecnie inwestuje się głównie w nowoczesne tunele foliowe — pojedyncze lub zblokowane (fot. 2) — z podwójną folią i poduszką powietrzną, systemem zamgławiania i cieniowania. Są znacznie tańsze niż nowoczesne szklarnie, ale i tak powstają tylko w większych szkółkach. Najpowszechniej wykorzystuje się konstrukcje tuneli tradycyjnych, o standardowym wymiarze 6 x 30 m. Niektórzy szkółkarze używają też konstrukcji niestandardowych, własnego pomysłu (zazwyczaj szerszych i wyższych).
W tunelach ukorzenia się sadzonki, przechowuje zimą ukorzenione sadzonki i „młodzież”, a nawet cenniejsze rośliny handlowe (np. różaneczniki). Wrażliwe rośliny często dodatkowo zabezpiecza się w tunelu agrowłókniną lub cały obiekt okrywa się od zewnątrz folią pęcherzykową. W szkółce Jana Ciepłuchy w Konstantynowie Łódzkim kilka tuneli jest przystosowane do przechowywania i „podpędzania” wczesną wiosną różaneczników. Po bokach wewnątrz tunelu znajdują się dwie ruchome ramy, na których naciągnięta jest folia (fot. 3), opuszczana tuż nad roślinami na sygnał z czujnika temperatury. Gdy temperatura w tunelu wzrośnie, np. podczas słonecznego dnia, foliowe ekrany są podnoszone. Cztery tunele w tej szkółce wyposażono także w system ogrzewania (piec olejowy — fot. 4), który zaczyna działać, gdy temperatura spadnie poniżej krytycznej granicy ustawionej na termostacie (np. podczas bardzo mroźnych nocy). Latem system ten jest nieczynny, a ekrany foliowe są na stałe podniesione. Wszystkie folie stanowią wtedy sporą barierę dla światła, ale — jak twierdzi J. Ciepłucha — różaneczniki korzystnie reagują na takie warunki. - Inspekty. W nowoczesnych gospodarstwach już się ich nie buduje, ale w starszych do dziś z powodzeniem wykorzystuje się takie obiekty, wybudowane przed laty (fot. 5). Służą one do ukorzenienia sadzonek zielnych i zdrewniałych oraz do wysiewu nasion cenniejszych gatunków roślin.
Fot. 2. Wnętrze nowoczesnego tunelu zblokowanego
Fot. 3. Ramy z naciągniętą folią automatycznie podnoszone lub opuszczane
Fot. 4. Piec olejowy do ogrzewania tuneli
Fot. 5. Inspekty wykorzystuje się w produkcji siewek i ukorzenianiu sadzonek
Przechowywanie roślin
- Chłodnie. Spotyka się je w większych szkółkach bądź w gospodarstwach specjalistycznych, zajmujących się np. produkcją roślin szczepionych lub siewek. Takie obiekty służą wtedy do przechowywania zrazów i podkładek, szczepów roślin liściastych (z zimowego szczepienia w ręku) lub stratyfikowanych nasion.
- Przechowalnie. Powstają coraz częściej i pozwalają ograniczyć zimowe straty roślin wrażliwych na niską temperaturę — materiał szkółkarski sprzedaje się obecnie głównie wiosną i większość roślin musi być przetrzymywana przez zimę w szkółce. W przypadku takich gatunków, jak budleje, żarnowce, ogniki, ostrokrzewy, kaliny, laurowiśnie, wielkolistne hortensje czy żywotniki wschodnie, straty w materiale handlowym uprawianym w pojemnikach mogą być w niektórych częściach kraju bardzo duże. Do tego dochodzi coraz większa ilość materiału importowanego, nieraz gatunków egzotycznych. Dlatego w szkółkach adaptuje się na przechowalnie różne budynki lub inwestuje w nowe obiekty.
W dużych gospodarstwach rośliny z reguły układa się w skrzyniopaletach („młodzież” i mniejsze rośliny — w głębokich skrzynkach), które następnie ustawia się piętrowo w pomieszczeniu (ponadto hale takie wykorzystuje się np. do sortowania, pakowania, spedycji towaru czy balotowania brył korzeniowych). W mniejszych szkółkach w zaadaptowanych przechowalniach rośliny na czas zimy ustawia się w piętrowych zagonach.
