Leszczyna pospolita (Corylus avellana L.) jest mało znana jako gatunek ozdobny. Kojarzy się ją głównie z odmianami owocowymi, natomiast te o walorach wyłącznie dekoracyjnych są rzadko spotykane w produkcji. Tymczasem, w przeciwieństwie do wielu innych, produkowanych w Polsce roślin, wszystkie odmiany leszczyny pospolitej są odporne na mróz (uszkodzeniom mogą ulegać jedynie kwiaty) i nadają się do uprawy w całym kraju, a zatem warto je popularyzować.
| CHARAKTERYSTYKA ODMIAN OZDOBNYCH | ||||||
A u r e a – ma żółte liście, kolor ten nie jest jednak trwały – latem liście stają się jasnozielone (fot. 1). Krzew rośnie silnie – osiąga około 5-6 m wysokości. Odmiana, choć cenna, w krajowych szkółkach jest jednak nieosiągalna i rzadka w kolekcjach.
C o n t o r t a – odmiana o pogiętych pędach, bardzo dekoracyjna, a zarazem oryginalna (fot. 2). Rzadko jednak rozmnażana i oferowana do sprzedaży. Rośnie wolniej i osiąga mniejsze rozmiary niż gatunek, który dorasta do 5-7 m.
F u s c o r u b r a – ma liście intensywnie czerwonobrązowe wiosną (fot. 3), latem zielone z wierzchu, a spodem czerwonawe. Najmłodsze liście na końcach pędów są czerwone. Krzewy rosną silnie. Odmiana ta jest wypierana przez Corylus maxima 'Purpurea’ oraz często z nią mylona.
H e t e r o p h y l l a – stara, oryginalna odmiana, o postrzępionych, głęboko powcinanych liściach (fot. 4), spotykana czasem pod synonimem Laciniata. W Polsce jest rzadko rozmnażana i uprawiana.
P e n d u l a – jedna z piękniejszych odmian, zwłaszcza w młodym wieku. Wszystkie pędy przewieszają się łukowato w różne strony (fot. 5). W Polsce wyjątkowo rzadka.
| ||||||
| ROZMNAŻANIE | ||||||
| – Siew nasion. Odmiany o barwnych i powcinanych liściach, jak 'Aurea’, 'Fuscorubra’ i 'Heterophylla’ można rozmnażać przez wysiew nasion; około jednej trzeciej siewek dość dobrze powtarza cechy odmianowe. Pozostałe mogą posłużyć jako podkładki do szczepienia odmian pokrojowych, jak 'Contorta’ i 'Pendula’. Zwykle nasiona wysiewa się do skrzyń inspektowych lub bezpośrednio do gruntu. Nasiona należy chronić przed gryzoniami. Pierwsze siewki ukazują się w maju, przy czym siew zaraz po zbiorze nasion gwarantuje około 70-procentową zdolność kiełkowania. Dobrze i równomiernie kiełkują nasiona zebrane na krótko przed osiągnięciem dojrzałości. Te wysiane późno, przesuszone lub zbyt długo przechowywane, przelegują do następnej wiosny i kiełkują w mniejszym procencie. – Odkłady. Tym sposobem można rozmnażać wszystkie odmiany. Krzewy mateczne sadzi się w rozstawie 3-3,5 m (międzyrzędzia) x 1,5-2 m (w rzędzie). Wydajność krzewów matecznych początkowo jest mała, ale kilkunastoletnie mateczniki, właściwie pielęgnowane i dobrze nawożone, mogą dawać nawet po kilkadziesiąt odkładów z rośliny. Odmiany barwnolistne, ze względu na większą siłę wzrostu, są wydajniejsze od odmian pokrojowych. – Szczepienie. Tą metodą można rozmnażać odmiany pokrojowe (’Contorta’, 'Pendula’). Jako podkładek używa się jednorocznych bądź dwuletnich siewek leszczyny pospolitej lub tureckiej (Corylus colurna). Dużą zaletą tego drugiego gatunku jest to, że nie daje odrostów korzeniowych. Szczepienie wykonuje się zimą (luty, marzec) wykorzystując dwa sposoby – przez stosowanie lub w klin. Podczas szczepienia trzeba uważać, by system korzeniowy podkładek nie uległ przesuszeniu, na co leszczyna pospolita jest dość wrażliwa. Może to opóźniać zrastanie się szczepów oraz kalusowanie i, w efekcie, zmniejszać procent przyjęć. Zaraz po zabiegu szczepy można sadzić do pojemników, a następnie ustawiać w chłodnej szklarni lub tunelu (jeżeli zapewni się podgrzewane podłoże, procent przyjęć będzie znacznie większy). Innym sposobem jest przechowywanie szczepów w skrzynkach z wilgotnymi trocinami. Terminem sadzenia do pojemników jest wtedy kwiecień, kiedy to rośliny powinno się ustawić w cieniowanym tunelu foliowym. Rezultaty zimowego szczepienia nie są najlepsze – np. u odmiany Contorta uzyskuje się 30-50% przyjęć. Natomiast metoda termicznego kalusowania, polegająca na ogrzewaniu miejsca szczepienia przez 2-3 tygodnie (temperatura 24-27°C – patrz „Szkółkarstwo” 1/94, 3/94, 2/96) w przypadku tej samej odmiany daje 70-80% przyjęć. | ||||||
| UPRAWA I ZASTOSOWANIE | ||||||
| Krzewy leszczyny wymagają gleb żyznych, próchnicznych, a stanowisk słonecznych lub półcienistych. Dobrze znoszą cień, ale odmiany barwnolistne szybciej tracą kolor przy niedoborze światła. Leszczyna pospolita oraz odmiany Aurea i Fuscorubra mogą mieć szerokie zastosowanie w nasadzeniach parkowych i osiedlowych. Dodatkową zaletą tych krzewów jest to, że ich pyłek jest wczesnym, a zarazem bardzo cennym, pożytkiem dla pszczół oraz innych owadów. Odmiany Contorta, Pendula i Heterophylla powinny być rozpowszechniane w ogrodach przydomowych, a także reprezentacyjnych. | ||||||
