Do niedawna twierdzono, że w Polsce zawartość selenu w glebach jest dostateczna i stale wzrasta. Jak się okazało, informacja ta dotyczyła południowej Polski, głównie okolic Krakowa i Śląska, gdzie w popiołach opadających na ziemię z kominów hut zawartość selenu mogła wynosić 33 mg Se/kg.
Zużycie węgla na Śląsku znacznie spadło, a kominy hut zaopatrzone są w filtry zatrzymujące ulatniające się pyły. W związku z tym selen przestał „spadać z nieba”. Dębski (1992) podaje, że 77% obszaru Polski jest dotknięte hiposelenozą, czyli niedoborem selenu. Około 25% gleb zawiera tylko 0,1 mg Se/kg lub jeszcze mniej.
Mało jest na naszym rynku nawozów zawierających selen, co spowodowane jest niewielkim zainteresowaniem odbiorców. Pierwiastek ten znajduje się między innymi w nawozach skandynawskiej firmy Kemira (w Finlandii nawozy zawierające mikroelementy muszą także zawierać selen; w wyniku selenowego nawożenia zawartość tego mikroelementu w różnych warzywach wzrosła tam przeszło 5 razy, a w brokułach nawet około 70 razy). Nawozy z dodatkiem selenu można zamówić również u niektórych polskich producentów (między innymi Intermag, Suplo, Ekoplon SA, Inco-Veritas). Należy dodać, że nawozy z dodatkiem selenu są droższe — ich cena może być wyższa nawet o 10% od ceny nawozów bez tego mikroelementu. Selen znajduje się również w popiele z węgla brunatnego z Zagłębia Konińskiego i Adamowa. Popiół ten jest nawozem wapniowo-magnezowym silnie odkwaszającym glebę — jego pH wynosi 13. Zawiera on 18–30% wapnia, 2–7% magnezu, wszystkie mikroelementy (w tym około 1 mg Se/kg) i nie zawiera metali ciężkich ani substancji promieniotwórczych. Nawozem organicznym, zawierającym selen w ilości ponad 10 mg/kg, jest mączka rogowa lub rogowo-skórzana, ale jest ona trudno dostępna.
Niestety, dotąd nie produkuje się u nas warzyw, w których starano by się zwiększyć zawartość selenu poprzez odpowiednie nawożenie. Najłatwiej jest zwiększyć zawartość tego pierwiastka w warzywach kapustnych (kapusta, jarmuż, brokuł, brukselka, kalarepa, kalafior) i w cebulowych (czosnek, cebula, szczypiorek). Zbyt duże stężenie siarki w glebie hamuje pobieranie selenu, a z kolei jego nadmiar zmniejsza pobieranie siarki. Selen jest gorzej pobierany z gleb kwaśnych niż z obojętnych, a tych pierwszych jest w Polsce ponad 50%. Liczne badania wykazały, że łatwo zwiększyć zawartość selenu w liściach roślin, a trudno — w owocach.
Należy podkreślić, że selen nie jest mikroelementem koniecznym dla prawidłowego rozwoju roślin uprawnych. W Chinach stwierdzono jednak wzrost plonu czosnku przy nawożeniu selenem. Podobne wyniki uzyskano w hydroponicznej uprawie kapusty pekińskiej. Wzrost plonu otrzymano przy dodaniu do pożywki 0,5 lub 1 mg Se/dm3. Duży wpływ na pobieranie selenu ma nie tylko gatunek rośliny, ale także jej odmiana — takich badań jednak jeszcze w Polsce nie prowadzono.
W Instytucie Warzywnictwa 15 lat temu przeprowadzano badania z uprawą pomidorów w szklarni w torfie, do którego dodawano różne dawki wspomnianego wcześniej popiołu z węgla brunatnego. Stwierdzono, że nie należy podawać wyższych dawek niż 10 kg popiołu na 1 m3 torfu wysokiego. Większe dawki często bardzo podwyższały pH substratu torfowego — do 7,0 i wyżej — co powodowało osłabienie wzrostu roślin i obniżenie plonów. Jeżeli po nawożeniu popiołem zawartość wapnia była jeszcze zbyt niska (poniżej 2000 mg Ca/dm3 substratu), dodawano 5 kg kredy/m3. W polowej uprawie warzyw (buraka ćwikłowego, kapusty oraz selera) wysiewano raz na 3 lata dawki popiołu wynoszące 10–20 t/ha — w zależności od zakwaszenia i rodzaju gleby. Stwierdzono, że nawożenie popiołem w większym stopniu wpływało na zwiększenie plonu niż nawożenie wapniem.
W doświadczeniach obejmujących nawożenie popiołem z węgla brunatnego lub mączką rogowo-skórzaną zawartość selenu w warzywach podnosiła się nieznacznie. Kiedy opryskiwano kapustę pekińską nawozem dolistnym Ekolist, który zawierał 400 mg Se/dm3 (wyprodukowany dla Instytutu Warzywnictwa w celach badawczych), poziom selenu w roślinach zwiększył się wielokrotnie. Trzykrotne opryskiwania Ekolistem nie wpłynęły na zwiększenie masy główek kapusty pekińskiej — prawdopodobnie przy tak dużym stężeniu selenu mogło dojść do zahamowania ich wzrostu. W jej liściach znajdowało się 3,7 mg Se/kg suchej masy (kapusta pekińska ma około 7% suchej masy) — i zawartość ta była jeszcze bezpieczna dla człowieka. Wyższe stężenia selenu mogą jednak powodować objawy zatrucia — dzienne zapotrzebowanie dorosłych ludzi nie przekracza 0,2 mg Se, a codzienne spożywanie 0,7 mg Se już grozi lekkim zatruciem. W Nowej Zelandii, gdzie także występuje duży niedobór selenu, stwierdzono, iż wystarczy opryskać z samolotu pszenicę, dając tylko 10 g czystego selenu na hektar. Taka dawka wyrównywała niedobór selenu i nie stwarzała groźby zatrucia.
Nawożenie tym pierwiastkiem jest szczególnie ważne w niektórych rejonach kraju — tam, gdzie ziemie są skażone metalami ciężkimi, na przykład w okolicach Pogwizdowa Nowego, gdzie mieściły się kiedyś zakłady „Polam-Rzeszów” produkujące lampy rtęciowe. Szacuje się, że zakład ten w okresie swojej działalności wprowadził do środowiska ponad 3 tony czystej rtęci, którą prawdopodobnie do dzisiaj zatruwają się mieszkańcy tamtej okolicy. Selen wprowadzony do żywności powinien chociaż częściowo przyczynić się do odtruwania organizmów i zmniejszyć skutki działania rtęci.
