SZKÓŁKARSTWO ROŚLIN OZDOBNYCH W POLSCE (CZ. III). WARTOŚĆ PRODUKCJI

Ceny zbytu

Do obliczenia wartości produkcji szkółkarskiej niezbędne było ustalenie średnich cen zbytu produkowanego materiału, które w Polsce nie są nigdzie rejestrowane. W tym celu wykorzystałem 80 ofert handlowych firm szkółkarskich z różnych części kraju. Oszacowanie średnich cen ważonych nie było możliwe przy dużej ich zmienności związanej z metodami uprawy (pojemniki, grunt), ogromną różnorodnością gatunkową w danej grupie roślin, sposobami rozmnażania (z siewu, sadzonek, przez szczepienie, mikrorozmnażanie), wielkością pojemników (najczęściej używane są te o pojemności 0,6–7,5 dm³), wiekiem materiału oferowanego do sprzedaży, a także lokalizacją szkółki. Ponadto nie dysponowałem szczegółowymi danymi dotyczącymi liczby roślin sprzedawanych po danej cenie. Średnie ceny są średnimi arytmetycznymi, a ustalałem je dla każdej grupy roślin osobno, wyodrębniając wśród nich 5 rodzajów najczęściej stosowanych kontenerów.

Dodatkowo drzewa i krzewy iglaste, liściaste oraz byliny podzieliłem na trzy kategorie. Pierwszą z nich stanowiły produkty najpopularniejsze w danej grupie (łatwe w rozmnażaniu i produkcji, których w szkółkach uprawia się najwięcej), drugą — nowości odmianowe, formy karłowe i tzw. soliterowe, trzecią — formy szczepione lub rośliny szczególnie cenne (zazwyczaj trudne w rozmnażaniu, przez co rzadkie na rynku). Dzięki temu różnice pomiędzy ceną minimalną a maksymalną danej rośliny produkowanej w takim samym pojemniku były znacznie mniejsze i wynosiły od kilku do kilkunastu złotych. Do obliczenia wartości produkcji roślin iglastych, liściastych i bylin przyjąłem średnie ceny roślin pierwszej klasy jakości w pojemnikach o objętości 3 l dla krzewów i drzew oraz 0,6 l — dla bylin (tab. 1). W podobny sposób ustalałem średnie ceny roślin uprawianych w gruncie (nie zachodziła tu konieczność podziału roślin iglastych i liściastych na kategorie).

Tabela 1. Średnie hurtowe ceny roślin ozdobnych uprawianych w pojemnikach i w gruncie w 2000 r., przyjęte do obliczania wartości

Źródło danych: badania własne

Szacowanie łącznej wartości

W celu oszacowania wartości produkcji całkowitą jej wielkość w danej grupie roślin (tab. 2 i 4) pomnożyłem przez obliczoną w powyższy sposób średnią ich cenę. Wartość produkcji ozdobnego materiału szkółkarskiego w 2000 r. w Polsce oszacowałem tym sposobem na około 700 mln złotych (tab. 2). Ten wynik może być obarczony błędem, choć trudno określić jego skalę. Nie można go też porównać z wynikami uzyskanymi przez innych autorów, gdyż do tej pory nie podejmowano prób takich obliczeń.

Tabela 2. Szacunkowa wartość produkcji szkółkarskiego materiału ozdobnego w Polsce w 2000 roku

Źródło danych: szacunki własne

W literaturze napotkałem tylko jeden przypadek, w którym autor dokonał szacunków na podstawie analogii ze szkółkarstwem niemieckim, a także na podstawie analizy importu oraz eksportu. Oszacował on całkowitą wartość produkcji szkółkarskiej w Polsce na 450–500 mln złotych, czyli na kwotę o 200–250 mln mniejszą niż ja. Różnica jest znaczna, ale szacowanie dokonane przez wspomnianego autora ma charakter przybliżony, gdyż nie zagłębiał się on w szczegóły i nie podawał wielkości produkcji w pojemnikach oraz w gruncie, co mogłoby umożliwić dokładniejsze porównanie oraz zweryfikowanie obu szacunków. Ponadto, wydaje się, że nie uwzględniał on młodych roślin do dalszej produkcji, które — choć nie trafiają na rynek końcowy — dla wielu szkółek stanowią produkt finalny. Autor ten nie podawał też, w jaki sposób porównywał szkółkarstwo polskie i niemieckie, oraz, jak odnosił wartość importu i eksportu do oszacowanej wartości produkcji.

Asortyment

Przy prawie 3,5-krotnej przewadze wielkości produkcji w pojemnikach nad produkcją w gruncie wartość tej pierwszej była 3,7 razy wyższa, co związane jest z cenami poszczególnych grup roś­lin. Wysokość cen określa znaczenie tych grup roślin z ekonomicznego punktu widzenia. Przykładem są drzewa alejowe, które stanowiły tylko 0,9% wyprodukowanych roślin, ale w łącznej wartości produkcji ich udział wyniósł 8,8%, co stawia je na trzeciej pozycji (tab. 2). Znacznie mniejsza była natomiast ekonomiczna rola róż i bylin, gdyż przy udziale ilościowym, odpowiednio, 10,6% i 16,6%, ich udział w wartości wyniósł, odpowiednio, 2,6% i 3,6%. Dominującą rolę zachowały natomiast rośliny iglaste. Wartość ich produkcji w 2000 roku wynosiła dla upraw pojemnikowych 287,5 mln zł, dla gruntowych — 78,2 mln zł, co stanowi — odpowiednio — 53,1% i 50% wartości produkcji w każdej z tych grup. Na drugim miejscu, choć już ze znacznie mniejszym udziałem w całej wartości produkcji, bo wynoszącym tylko 13,2%, znajdują się drzewa i krzewy liściaste.

Na tle polskiej produkcji roślinnej

Oszacowana wartość produkcji szkółkarskiego materiału ozdobnego umożliwia ocenę roli tego działu w polskim rolnictwie i ogrodnictwie. Z analizy wartości towarowej polskiej produkcji roślinnej wynika, że udział w niej produkcji szkółkarskiej wyniósł tylko 5,6%, ale ta ostatnia przewyższyła aż o 475,5 mln zł wartość produkcji towarowej jęczmienia, a o 271,2 mln — żyta i jest tylko 2-krotnie mniejsza niż wartość towarowej produkcji ziemniaków (tab. 3), 3,2 razy mniejsza niż warzyw oraz 2,6 razy mniejsza niż owoców. Szkółkarstwo ozdobne ma więc istotne gospodarcze znaczenie w produkcji rolnej, zwłaszcza że te 5,6% towarowej produkcji roślinnej jest wytwarzane na 0,03–0,04% areału gruntów ornych (tab. 3), podczas gdy jęczmień zajmuje 9,5%, żyto — 19,9%, ziemniaki — 12,1%, warzywa — 2,4%, a owoce — 2,1% powierzchni gruntów ornych.

Tabela 3. Produkcja towarowa i powierzchnia upraw wybranych roślin rolniczych w Polsce w 2000 roku

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS (Rocznik Statystyczny 2001) i szacunków własnych;
* powierzchnia według Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r.

Gdy przyjmie się założenie, iż produkcja szkółkarska może być o 1/3 wyższa niż oszacowałem (tak, jak powierzchnia tych upraw podawana w wynikach Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. — patrz „Szkółkarstwo” 3/2004), należy się spodziewać analogicznie wyższej wartości. Wyniosłaby ona około 900 mln zł, jeszcze bardziej zwiększając znaczenie szkółkarstwa roślin ozdobnych w towarowej produkcji roślinnej.

Na tle krajów UE

Różnice w strukturze produkcji polskiej i w wybranych krajach UE mają także odzwierciedlenie w całkowitej wartości produkcji, ale nie tłumaczą do końca jej absolutnego poziomu przedstawionego w tabeli 4. Wpływa na niego bowiem także ogólny poziom cen w danym kraju, a w przypadku Polski również kurs euro. Stąd też w mierniku pieniężnym nasza produkcja szkółkarska była w 2000 roku 3 razy mniejsza niż holenderska, 1,9 razy mniejsza niż brytyjska i aż 5,7 razy mniejsza niż niemiecka.

Tabela 4. Wartość produkcji szkółkarskiej w Polsce i wybranych innych krajach UE

*szacowana wartość produkcji w złotych,
przeliczona na euro według kursu NBP z 26.01.2001 r.