UWAGA NA SZKODNIKI RABARBARU

Najwcześniej w okresie wschodów pierwszych liści pojawiają się pchełki i mszyce (fot. 1). Są to przede wszystkim pchełka burakowa i smużkowana, znane szkodniki buraków i kapusty. Ich żerowanie powodowało powstawanie licznych otworków w młodych liściach. Silnie porażone liście miały zahamowany wzrost lub zasychały. W trakcie wyrastania i wydłużania się ogonków liściowych zagrożeniem są gąsienice paciepnicy ziemniaczanej (fot. 2).
Wyrządza ona dotychczas największe szkody na plantacjach, chociaż nie występuje we wszystkich rejonach uprawy tego warzywa. Gąsienice paciepnicy żerują w pędach oraz ogonkach liściowych drążąc wewnątrz nich korytarze. Uszkodzenie jest widoczne wówczas, kiedy gąsienica wygryza otwór wyjściowy, z którego wycieka lepka, galaretowata ciecz. Ogonki liściowe nie mają wówczas wartości handlowej. Gąsienice paciepnicy przepoczwarczają się w glebie. Motyle wylatujące w sierpniu i we wrześniu składają zimujące jaja na dolnych częściach liści rabarbaru lub na chwastach nieusuniętych z plantacji. W czasie ciep­łej jesieni mogą się wylęgać gąsienice drugiego pokolenia, z których część zimuje.

Fot. 1. Żerowanie mszycy burakowej na młodym liściu rabarbaru

Fot. 2. Gąsienice paciepnicy ziemniaczanej

Od czerwca do końca wegetacji rabarbaru obecne są na liściach roślinożerne chrząszcze i motyle. Większe szkody wyrządzają gąsienice różnych gatunków motyli. Wygryzają one dziury w miękiszu liści, a przy liczniejszym występowaniu mogą wyjadać całą blaszkę liściową, pozostawiając jedynie grubsze nerwy. Szkody wyrządzają gąsienice piętnówek, w tym piętnówki kapustnicy i błyszczki jarzynówki (fot. 3) — znanych szkodników warzyw kapustnych. Często występują one gromadnie i wówczas dochodzi do szkieletowania liści. Przez całe lato występują gąsienice sówki agatówki łobodnicy (do 40 mm, czerwonozielone z białymi plamami). Ich roślinami żywicielskimi są także liście drzew owocowych, topoli, wierzby, głogu, czeremchy. Pospolite są gąsienice wieczernicy szczawiówki (do 35 mm, czarnobrązowe, z rudymi włoskami). Żerują one również na innych uprawach, między innymi na burakach i gryce. Nielicznie występują również zwójkówki, tworzące oprzęd w zagłębieniach liścia. Wymienione gatunki wygryzają niewielkie (do 15 mm średnicy) otwory w liściach.

Fot. 3. Gąsienica błyszczki jarzynówki

Spośród chrząszczy na rabarbarze zaobserwowano: kałdunicę zielonkę (do 6 mm, koloru zielonego), kałdunicę rdestową (do 5 mm, pokrywy niebieskie, przedplecze i odnóża czerwone — fot. 4). Mogą one wystąpić masowo wygryzając dziury w liściach. Uszkadzają także winorośl, szczaw, bób i nasturcję. W lecie sporadycznie występują inne chrząszcze uszkadzające liście, między innymi ogrodnica niszczylistka i ryjkowce. Z pluskwiaków różnoskrzydłych występują: wtyk straszyk, plusknia jagodziak i zmieniki. Nakłuwają one tkankę liścia i nerwy. Nie stanowią jednak istotnego zagrożenia dla rabarbaru. Wiosną i w lecie szkody mogą wyrządzać skorki, które wygryzają tkankę z młodych, zwiniętych jeszcze liści. Występują one na terenach nisko położonych, wilgotnych. W takich miejscach mogą też wystąpić ślimaki i larwy leni oraz komarnic.

Fot. 4. Kałdunica rdestowa

Pod koniec sierpnia i we wrześniu zaobserwowano ponowne liczniejsze zasiedlanie liści sercowych przez mszyce, a także pojawianie się gąsienic gatunków wielożernych, między innymi piętnówek, błyszczki i rolnic. Poza wymienionymi gatunkami, w strefie korzeniowej obserwowano drutowce, larwy leni i komarnic oraz krocionogi. Stwierdzono także obecność owadów drapieżnych i pasożytniczych — wrogów naturalnych opisanych szkodników. Były to larwy muchówek z rodziny bzygowatych, larwy i chrząszcze biedronek, larwy złotooków — owady zjadające mszyce. Obserwowano również błonkówki pasożytujące w ciałach gąsienic.

Ochrona

Nie opracowano dotychczas programu ochrony rabarbaru przed szkodnikami w sezonie wegetacyjnym. Nie ma także zarejestrowanych i dopuszczonych do użycia w tym czasie środków ochrony roślin. Dlatego, w okresie wzrostu liści, aż do ostatniego zbioru plonu na plantacjach rabarbaru nie wolno używać środków chemicznych.

Podstawą ochrony pozostają terminowo wykonywane zabiegi agrotechniczne: wiosenne niszczenie chwas­tów, mechaniczne uprawki gleby w międzyrzędziach (obsypywanie roślin, kultywatorowanie) i nawożenie. Czynności te ograniczają rozwój szkodników. Wczesnowiosenne usu­wanie chwas­tów zmniejsza liczebność paciepnicy, ponieważ jesienią jej samice składają jaja na chwastach. Wczesną wiosną należy wysoko obsypywać karpy, przez co utrudnia się do nich dostęp wylęgającym się gąsienicom paciepnicy. Wiosenne uprawki ograniczają również liczebność rolnic i drutowców. Opisane gatunki szkodników, zwłaszcza mszyce, są w lecie skutecznie redukowane przez ich wrogów naturalnych stale obecnych na rabarbarze.

Plantacje nie powinny być zakładane w bezpośrednim sąsiedztwie skupisk krzewów, drzew, także sadów, ponieważ zawsze można się spodziewać większego nasilenia szkodników tych gatunków, których inne rośliny żywicielskie znajdują się w pobliżu plantacji. Inwazję ślimaków hamuje wysypywanie plew jęczmiennych lub popiołu od strony, z której nadchodzą.

Chemiczną ochronę plantacji można prowadzić jedynie w okresie wschodów oraz po ostatnim zbiorze liści — od połowy lipca. Zwalczanie w okresie pozbiorczym jest ważne, ponieważ większość opisanych szkodników w dalszym ciągu żeruje na odrastających liściach i mogłaby nastąpić kompensacja szkodników — w kolejnym sezonie wegetacyjnym nastąpiłby wzrost ich liczebnoś­ci.