Stawki podatku
Produkty szkółkarskie wymienione w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) 01.12 — podobnie, jak i inne produkty rolne — będą do 30 kwietnia 2008 r. opodatkowane stawką VAT w wysokości 3%. 1 maja 2008 r. skończy się derogacja (dopuszczalne odstępstwo) uzyskana od przepisów dyrektyw UE i stawka zostanie podniesiona do 7%.
Przypomnę, że wyżej wymieniona, obecnie 3-procentowa stawka podatku jest naliczana tylko
w przypadku, gdy sprzedaży dokonuje podatnik VAT. Natomiast sprzedaż, której dokonuje rolnik ryczałtowy, jest zwolniona z VAT-u. Podobnie, jak przed 1 maja br., rolnik ryczałtowy jest zwolniony z wystawiania faktur VAT, prowadzenia ewidencji dostaw oraz nabycia towarów i usług. Rolnik ryczałtowy nie musi również składać w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowych ani dokonywać rejestracji, o której jest mowa w następnym rozdziale.
Z dniem 1 maja br. zwiększa się stawka zryczałtowanego zwrotu wypłacanego rolnikowi ryczałtowemu do 5% kwoty należnej z tytułu dostawy produktów rolnych. Dla przypomnienia podam, że zryczałtowany zwrot podatku jest wypłacany rolnikowi ryczałtowemu wówczas, gdy nabywcą jego produktów jest podatnik VAT opodatkowany na zasadach ogólnych. Tym samym od 1 maja inna jest wysokość podatku w przypadku sprzedaży produktów rolnych dokonywanej przez podatnika (3%), a inna zryczałtowanego zwrotu wypłacanego rolnikowi ryczałtowemu (5%).
Przykładowo: rolnik ryczałtowy dostarcza krajowemu pośrednikowi, który jest zarejestrowanym podatnikiem VAT, materiału szkółkarskiego o wartości 1000 zł. Pośrednik wystawia w takim przypadku odpowiednią fakturę VAT RR i wypłaca rolnikowi ryczałtowemu 1000 zł + 50 zł (zryczałtowany zwrot). Wskazany zryczałtowany zwrot (50 zł) przy spełnieniu ustawowych warunków, analogicznych do obowiązujących przed 1 maja, stanowi dla pośrednika VAT naliczony do odliczenia. Pośrednik sprzedając dalej nabyty materiał szkółkarski będzie wystawiał fakturę VAT i opodatkowywał sprzedaż stawką VAT w wysokości 3%. Różnica VAT naliczonego będzie pokrywana przez rozliczenie z urzędem skarbowym.
Import, eksport — nowe znaczenie
Ustawa przewiduje inne reżimy opodatkowania, w zależności od obszaru działania podatnika.
Dotychczas istniejący podział na transakcje krajowe i międzynarodowe (import, eksport) od 1 maja br. poszerzony został o transakcje wewnątrzwspólnotowe. Wśród tych ostatnich wyróżniamy wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (odpowiednik wcześniejszego, tj. sprzed 1 maja, importu z krajów Unii Europejskiej) i wewnątrz-wspólnotową dostawę towarów (odpowiednik wcześniejszego eksportu do UE).
Reżim obecnego opodatkowania transakcji eksportu (sprzedaży poza UE) i importu (sprowadzania spoza UE) nie ulega istotnym zmianom. Główną różnicą w stosunku do sytuacji sprzed 1 maja, dotyczącą dokumentów związanych z tymi transakcjami, jest fakt, że ma je potwierdzać SAD wystawiony przez któreś z państw UE, a nie SAD wystawiony tylko i wyłącznie na granicy Polski. Otóż dokument SAD ma być teraz wystawiany dopiero w momencie przekraczania przez towar granicy celnej Unii. W państwie członkowskim UE, w którym to nastąpi, ma być wydawany dokument SAD, który w Polsce (podobnie, jak w innych krajach Wspólnoty) stanie się podstawą do uznania danej transakcji za eksport lub import. W przypadku naszego eksportu np. na Ukrainę będzie to i tak granica Polski.
Transakcje wewnątrzwspólnotowe
To w zasadzie transakcje dokonywane pomiędzy podatnikami VAT z różnych krajów UE. Powinni oni być zarejestrowani i posiadać odpowiednie numery identyfikacyjne (w Polsce NIP poprzedzony literami PL). Podatnicy, którzy nie zamierzają przeprowadzać transakcji wewnątrzwspólnotowych, nie muszą natomiast składać wniosku o przyznanie tzw. unijnego NIP-u.
Ustawa, poza koniecznością ww. rejestracji unijnej podatników VAT, przewiduje możliwość zweryfikowania potencjalnego kontrahenta z innego kraju UE u właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub w biurze wymiany informacji o podatku VAT (w Polsce instytucja nowo utworzona — adres: Ministerstwo Finansów, Ośrodek Zamiejscowy Biura Wymiany Informacji o VAT, ul. Poznańska 46, 62-510 Konin, tel. 063 243 83 94 w. 150, fax 063 243 82 04, e-mail: numery. vat@mofnet.gov.pl). Innymi słowy podatnik będzie mógł tam uzyskiwać pewne informacje o swoim kontrahencie, z którym zamierza przeprowadzić transakcję wewnątrzwspólnotową: kontrahent zagraniczny będzie taką informację uzyskiwał na temat podatnika polskiego, polski podatnik — odnośnie podatnika z innego kraju Unii Europejskiej. Informacje te dotyczą jednak tylko podstawowych danych identyfikacyjnych podatnika. Zapytanie na temat tych danych będzie kierowane do właściwego urzędu skarbowego
w kraju pytającego (czyli np. Holender, który chce dokonać transakcji wewnątrzwspólnotowej będzie mógł kierować zapytanie dotyczące swojego kontrahenta np. z Polski do holenderskich służb podatkowych). Szczegóły na temat wspomnianego zapytania zostały określone w rozporządzeniu ministra finansów z 7.04.2004 r. i opublikowane w Dz. U. nr 58, poz. 559 z 8.04.2004 r. Ustawa z 11.03.04 mówi natomiast, że stosowny wniosek do jednej z dwóch wymienionych instytucji może być złożony w formie pisemnej bezpośrednio w biurze czy urzędzie, faksem, pocztą elektroniczną albo telefonicznie.
Transakcja zawarta przez kontrahentów (podatników VAT), z których choćby jeden nie dopełnił warunków rejestracji, będzie się wiązała z koniecznością dwukrotnego opodatkowania transakcji — zastosowania stawki krajowej zarówno przy dokonaniu dostawy, jak i nabycia.
Rolnik ryczałtowy, a więc podmiot niebędący podatnikiem VAT, ma prawo dokonywania transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów od kontrahenta z innego kraju UE bez rejestrowania się (o ile roczna wartość takiego nabycia towarów nie przekroczy kwoty 10 000 euro — szczegóły w dalszej części artykułu).
Dostawa. Wewnatrzwspólnotowe dostawy towarów (dokonywane przez polskich podatników VAT do podatników VAT w Unii Europejskiej) opodatkowywane są, tak jak wcześniej eksport do UE, stawką 0% (podatek opłaca natomiast nabywca). Wymagane jest jednak spełnienie określonych warunków, aby wewnątrzwspólnotową dostawę towarów opodatkować taką stawką (niespełnienie tych warunków nie ma przy tym wpływu na opodatkowanie nabycia). Oto podstawowe z tych warunków:
odpowiednia rejestracja VAT UE obu stron transakcji i umieszczenie europejskich numerów NIP na fakturze,
wywóz towarów poza granicę Polski do jednego z państw Wspólnoty,
posiadanie przez podatnika w momencie rozliczenia podatku właściwych dowodów potwierdzających wywóz (art. 42 ustawy).
Opisane wyżej dokumenty są jedynie dokumentami prywatnymi wystawionymi przez strony transakcji i, ewentualnie, spedytora (przewoźnika). Ma jednak z nich jednoznacznie wynikać, że towary dostarczono do kraju UE. Urząd skarbowy w razie wątpliwości będzie miał prawo zażądać dodatkowych dokumentów, np. korespondencji handlowej z kontrahentem, czy potwierdzenia przelewu (chyba że była inna forma zapłaty).
Niespełnienie któregokolwiek z ww. warunków przy dokonaniu wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów będzie skutkowało koniecznością opodatkowania takiej transakcji stawką właściwą dla sprzedaży krajowej (kraju dostawy). Trzeba przy tym podkreślić, że stawkę taką trzeba będzie już policzyć za miesiąc, w którym dostawa została dokonana, nie ma natomiast możliwości niewykazania tej transakcji w ewidencji danego miesiąca lub miesiąca następnego. Taka możliwość „czekania” z opodatkowaniem na skompletowanie dokumentów istnieje w odniesieniu do eksportu (sprzedaży poza UE). Czynności dokonywane w ramach Wspólnoty nakładają natomiast obowiązek naliczenia VAT od razu za okres, w którym wewnątrzwspólnotowa dostawa została dokonana.
Dostawa do innego kraju UE dokonywana przez rolnika ryczałtowego (sprzedaż nieprzetworzonych płodów rolnych, np. materiału szkółkarskiego) nie wiąże się — tak jak przed 1 maja br. — z koniecznością naliczania i odprowadzania podatku VAT. W przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów stosuje się bowiem stawkę VAT właściwą dla sprzedaży krajowej, a rolnik ryczałtowy jest zwolniony w kraju z podatku odnośnie sprzedaży nieprzetworzonych płodów rolnych. Dokumentacja takich dostaw przez rolnika ryczałtowego pozostaje taka sama, jak przed wejściem Polski do UE (potwierdzenia transakcji inne niż faktura VAT, najlepiej rachunek wystawiony zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie Ordynacji podatkowej).
Nabycie. Warunkiem decydującym o tym, że dana transakcja może być uznana za wewnątrzwspólnotowe nabycie jest fakt dokonania jej przez podatnika VAT (patrz też przypadek rolnika ryczałtowego). Dla kontrastu, transakcja, w której nabywca nie jest podatnikiem VAT, jest opodatkowywana jedynie w kraju dokonującego dostawy (z wyjątkiem nowych środków transportu).
I tak, w przypadku, gdy zakup towarów dokonany we Wspólnocie będzie miał charakter wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów rolnych (np. zakup w Holandii materiału szkółkarskiego przez polskiego podatnika VAT), podatek VAT zostanie zapłacony w Polsce według stawki u nas obowiązującej — 3%. Natomiast, gdy zakup będzie dokonywany przez niepodatnika lub np. rolnika ryczałtowego (do kwoty zwolnienia niżej opisanej), towar ten będzie obłożony VAT-em w kraju wysyłki, według tam obowiązującej stawki (np. w Holandii jest to 6% od materiału szkółkarskiego — red.).
W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów obowiązki i prawa podatnika można przyrównać do opodatkowania importu usług sprzed 1 maja br. Dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia jest bowiem zobowiązany do wystawienia faktury wewnętrznej, sumującej wszystkie czynności nabycia z danego okresu i obliczenia od takiej wartości podatku należnego. Tak obliczony podatek należny będzie jednak stanowił podatek naliczony do odliczenia na ogólnych zasadach i to w miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy w wewnątrzwspólnotowym nabyciu. Ekonomicznie ciężar podatkowy będzie wynosił „zero” (przy założeniu związku ze sprzedażą opodatkowaną). W transakcjach wewnątrzwspólnotowych nie mogą być natomiast wystawiane faktury VAT RR, które dotyczą tylko nabycia krajowego.
Gdy towary są nabywane przez rolnika ryczałtowego dla prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (np. produkcji szkółkarskiej), nie mamy do czynienia z wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów (z zastrzeżeniem, o którym mowa poniżej). W takim przypadku rolnik ryczałtowy dokonujący nabycia towarów z krajów wspólnotowych nie jest zobowiązany do odprowadzania podatku VAT (jest to zatem sytuacja odrębna od tej sprzed 1 maja br., w której rolnik nabywając produkty z krajów tzw. trzecich płacił VAT importowy). Jak już wspomniałem, taka transakcja zostaje jednak opodatkowana w kraju wysyłki stawką właściwą dla danego towaru w tym kraju, skąd towar jest przywożony. Wyłączenie powyższe nie jest jednak nieograniczone. Rolnik ryczałtowy nie ma obowiązku rejestracji wewnątrzwspólnotowej i odprowadzania VAT-u z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia, jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju (Polski) nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty stanowiącej równowartość 10 000 euro. Jeżeli rolnik ryczałtowy przy dokonywaniu nabycia towarów z innych krajów UE przekroczy w danym roku wskazaną kwotę, uważa się, że wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów ma miejsce od momentu przekroczenia tej kwoty. Przekroczenie tej kwoty powoduje konieczność zarejestrowania się dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych i obowiązek odprowadzenia, wynikającego z tych czynności, podatku. Należy jednak podkreślić, że po pierwsze, zarejestrowanie się dla potrzeb wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów nie oznacza, że rolnik ryczałtowy przestaje korzystać ze zwolnienia VAT (jest to zupełnie niezależna kwestia) oraz po drugie, że jego dostawca z kraju unijnego, po spełnieniu pewnych wymogów, nie będzie opodatkowywał tej sprzedaży stawką należną dla kraju wysyłki.
Rolnik ryczałtowy, zobowiązany do zarejestrowania się dla potrzeb wewnątrzwspólnotowego nabycia, powinien złożyć druk VAT-R oraz VAT-R/UE.
W zgłoszeniu VAT-R rolnik ryczałtowy, poza danymi osobowymi, w części C.1 zakreśla kwadrat 5: podatnik korzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy.
W informacji VAT-R/EU rolnik ryczałtowy w części B zakreśla kwadrat 3: podatnik niepodlegający obowiązkowi rejestracji jako podatnik VAT czynny będzie dokonywał wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
