Odkażanie podłoży i substratów
W uprawach tradycyjnych w glebie lub substratach ogrodniczych zakażone podłoże stanowi źródło groźnych chorób grzybowych wywoływanych przez różne patogeny, na przykład: Phytophthora spp., Aphanomyces spp., Pythium spp. Fusarium spp., Rhizoctonia spp., Pyrenochaeta lycopersici, Plasmodiophora brassicae, Verticillium spp. Dużym zagrożeniem w uprawach pod osłonami mogą być także nicienie, skoczogonki, ziemiórki, rozkruszki i inne szkodniki.
Wymienione patogeny oraz nicienie są uciążliwe i bardzo trudne, a często niemożliwe do zwalczenia metodami konwencjonalnymi, takimi jak podlewanie lub opryskiwanie roślin odpowiednimi środkami.
Zwalczanie tych agrofagów powinno być regułą, zwłaszcza w gospodarstwach produkujących rozsadę różnych gatunków roślin. Należy do niego przystąpić w okresie co najmniej 2–3 tygodni przed rozpoczęciem uprawy.
Można prowadzić dezynfekcję termiczną — przez co najmniej 20–30 minut parą wodną o temperaturze minimum 90°C — lub przy użyciu środków chemicznych — fumigantów (Basamid 97 GR, Nemazin 97 XX, Nemasol 510 SC), które wyniszczają sprawców chorób glebowych, szkodniki, a także kiełkujące nasiona chwastów.
Oprócz tego chemiczna dezynfekcja gleby tymi środkami zwalcza wektory wirusów. Należy pamiętać, że nawet najlepiej wykonany zabieg dezynfekcji chemicznej nie zapewni całkowitego wyniszczenia niektórych organizmów patogenicznych w danej glebie czy podłożu organicznym.
Im gleba jest silniej zasiedlona przez patogeniczne organizmy, tym mniejsza może być skuteczność zabiegu, nawet przy stosowaniu podwyższonych dawek wymienionych środków chemicznych. Z tej przyczyny dezynfekcję chemiczną należy traktować jako zabieg profilaktyczny, a nie interwencyjny, i prowadzić ją co najmniej raz na 2 lata. Stałe, cykliczne odkażanie gleby i substratów organicznych powinno mieć miejsce w uprawach monokulturowych oraz w gospodarstwach specjalizujących się w produkcji rozsady. Należy pamiętać, że nawet gotowe substraty torfowe, które powinny gwarantować całkowitą zdrowotność, mogą być zakażone niektórymi organizmami patogenicznymi, na przykład Plasmodiophora brassicae (sprawca kiły kapusty). Mamy niestety wiele przykładów zawleczenia poprzez zakażony substrat torfowy tej groźnej choroby roślin kapustowatych do gospodarstw warzywniczych, z bardzo poważnymi konsekwencjami gospodarczymi i epidemiologicznymi. Radzimy więc producentom rozsad warzyw kapustnych, aby nabywali tylko z dobrych źródeł substraty torfowe, zdrowe, o dobrej jakości i ewentualnie takie, które uzyskały pozytywną opinię Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach.
Dezynfekcja pomieszczeń do uprawy
Oprócz patogenów i szkodników pochodzenia glebowego poważnym siedliskiem szkodników i źródłem pierwotnych infekcji grzybami, bakteriami, wirusami są wszelkie elementy konstrukcji szklarniowych, stoły uprawowe, sprzęt do produkcji, skrzynki wysiewne, palety skrzyniowe, folia, doniczki i inne materiały. Do najgroźniejszych patogenów mogących przetrwać w takich warunkach i w tych miejscach są sprawcy raka bakteryjnego pomidora, bakteryjnej cętkowatości pomidora oraz wielu chorób wirusowych, a także grzybowych, między innymi Botrytis cinerea, Alternaria spp., Fusarium oxysporum i inne.
Do niedawna jednym ze sposobów dezynfekcji pomieszczeń i szklarni było stosowanie formaliny — zabieg ten jest obecnie zakazany prawnie. Wycofywana jest również siarka, której używano do spalania w odkażanych obiektach.
W ostatnich latach zaczęto wprowadzać wiele nowych, bezpieczniejszych dla ludzi i środowiska środków higienicznych, stosowanych dotychczas w weterynarii, medycynie lub przemyśle przetwórczym. W ogrodnictwie zalecamy do dezynfekcji szklarni i pomieszczeń preparaty zarejestrowane jako środki ochrony roślin i zbadane w naszym instytucie. Należą do nich: Agrosteril 110 SL, Agrigerm 2000 SL, Mycetox 04 SL, Trisep 210 SL, a także środki dezynfekujące dopuszczone do obrotu przez Państwowy Zakład Higieny (mające atest PZH), na przykład Kat (podchloryn sodu). Do tego celu będzie można stosować także niektóre już przebadane środki naturalne, na przykład ekstrakt z grejpfruta, zwłaszcza w technologiach produkcji ekologicznej.
Wymienione środki dezynfekujące należy stosować zgodnie z etykietą i zaleceniami „Programu ochrony warzyw” (ukazał się w styczniu bieżącego roku nakładem Wydawnictwa Plantpress). Mycetox 04 SL i Kat należy stosować w stężeniu 10%, Agrigerm 2000 SL i Trisep 210 SL w stężeniu 1–2%, Agrosteril 110 SL w stężeniu 2,5–5%.
Środkami tymi w wymienionych stężeniach można opryskiwać powierzchnię lub zanurzać w nich dezynfekowane przedmioty na okres 15–30 minut w temperaturze 15–25°C. Po użyciu środków zawierających chlor odkażane powierzchnie i przedmioty należy dokładnie spłukać wodą.
