Na zanieczyszczenie powietrza mają wpływ nie tylko substancje lotne wytwarzane na zewnątrz, ale przede wszystkim gazy wydzielane przez różne materiały w gospodarstwach domowych oraz biurach, m.in. elementy prefabrykowane, środki czystości, odświeżacze powietrza, wykładziny, farby, tapety, kleje, sprzęt grający, komputery.
Jako pierwsi na jakość powietrza zwrócili uwagę naukowcy z Amerykańskiej Agencji Kosmicznej NASA, którzy badali sposoby oczyszczania i uzdatniania powietrza w szczelnie zamkniętych wnętrzach. Do badań wytypowali 50 gatunków roślin doniczkowych, uwzględniając ich skuteczność usuwania substancji chemicznych z powietrza, intensywność transpiracji oraz łatwość pielęgnacji. Spośród ujętych w doświadczeniu roślin wytypowali oni 12, które poprawiają właściwości fizyko-chemiczne we wnętrzach, nawilżają powietrze, oczyszczają je z różnych substancji lotnych i kurzu. Od tamtego czasu ukazało się jednak wiele innych publikacji udowadniających skuteczność wybranych gatunków roślin doniczkowych w oczyszczaniu powietrza z zanieczyszczeń.
Dowiedziono ponadto, że obecność żywych roślin doniczkowych korzystnie wpływa na samopoczucie oraz zdrowie człowieka. Ustawione w szkolnych klasach zmniejszały występowanie bólów głowy, chorób gardła i kaszlu, obniżały ciśnienie krwi i puls, zmniejszały suchość skóry, poprawiały samopoczucie uczniów i nauczycieli oraz zwiększały ich zdolność koncentracji i wydajność pracy.
Rośliny mają zdolność zmiany szkodliwych substancji na inne związki, które mogą być dla nich źródłem energii. Trafiają one do komórek razem z powietrzem dzięki aparatom szparkowym. Im większa jest powierzchnia liścia, tym więcej jest na nim aparatów szparkowych, a tym samym intensywniejsza jest wymiana gazowa.
Rośliny, które w naturze rosną w suchym klimacie, mają mniej aparatów szparkowych i nie będą wychwytywać szkodliwych substancji w takim zakresie, jak te pochodzące z wilgotnych i półcienistych stanowisk. Za oczyszczanie powietrza odpowiadają w dużej mierze układ korzeniowy roślin i mikroorganizmy żyjące w glebie. Na korzeniach i wokół nich rozwijają się mikroorganizmy, które potrafią rozkładać złożone struktury organiczne. Liście roślin pochłaniają lotne substancje organiczne, spożytkowując je lub przekazując do korzeni, gdzie stają się pożywieniem dla mikroorganizmów. Innym sposobem przekazywania zanieczyszczeń drobnoustrojom glebowym jest ruch powietrza wywołany przez transpirację. Podczas tego procesu liście wydzielają parę wodną do atmosfery. W miarę transportu wody od korzeni do liści, powietrze przemieszcza się w dół do podłoża wokół korzeni, przenosząc cząsteczki zanieczyszczające powietrze do strefy korzeniowej.
Wśród gatunków najskuteczniej oczyszczających powietrze z zanieczyszczeń, a jednocześnie łatwych w pielęgnacji i nadających się do każdego mieszkania, pomieszczenia biurowego czy szkolnego znajdują się:
1. Aspidistra wyniosła (Aspidistra elatior)
2. Bluszcz pospolity (Hedera helix)
3. Chryzantema ogrodowa, złocień ogrodowy (Chrysanthemum x grandiflorum, syn. Chrysanthemum indicum, Chrysanthemum morifolium, Dendranthema x grandiflora)
4. Cissus oskrzydlony, syn. cissus rombolistny (Cissus alata, syn. Cissus rhombifolia)
5. Cyklamen perski, syn. fiołek alpejski, gduła (Cyclamen persicum)
6. Ćmówka, syn. falenopsis (Phalaenopsis)
7. Dracena deremeńska, syn. smokowiec (Dracaena deremensis)
8. Dracena wonna, syn. smokowiec (Dracaena fragrans)
9. Dracena obrzeżona (Dracaena marginata)
10. Epipremnum złociste (Epipremnum aureum, syn. Pothos aureus, Rhaphidophora aurea, Scindapsus aureu )
11. Figowiec benjamiński (Ficus benjamina)
12. Figowiec sprężysty (Ficus elastica)
13. Filodendron bluszczolistny, syn. filodendron pnący (Philodendron hederaceum, syn. Philodendron scandens, Philodendron oxycardium )
14. Gerbera Jamesona (Gerbera jamesonii)
15. Kalanchoe Blossfelda, syn. kaczlin (Kalanchoë blossfeldiana)
16. Nefrolepis wysoki (Nephrolepis exaltata)
17. Skrzydłokwiat Wallisa (Spathiphyllum wallisii)
18. Szeflera drzewkowata (Schefflera arboricola)
19. Wężownica gwinejska (Sansevieria trifasciata)
20. Zamiokulkas zamiolistny (Zamioculcas zamiifolia)
21. Zielistka Sternberga (Chlorophytum comosum)
22. Złotowiec lśniący (Dypsis lutescens, syn. Chrysalidocarpus lutescens)
23. Zroślicha stopowcowa (Syngonium podophyllum)
Rośliny doniczkowe usuwają lotne związki organiczne z zamkniętych pomieszczeń w różnym nasileniu, w zależności od gatunku oraz rodzaju zanieczyszczenia. Optymalne oczyszczenie powietrza osiąga się przez prawidłową pielęgnację roślin i ich właściwe usytuowanie. Liczba okazów pozwalających na poprawę jakości powietrza w pomieszczeniu zależy między innymi od jego powierzchni, wybranych gatunków i rodzaju szkodliwych substancji. Przyjmuje się, że 350 g masy liściowej na osobę wystarczy, by znacznie poprawić atmosferę we wnętrzu.
Warto podkreślić, że każda żywa roślina doniczkowa do dekoracji wnętrz ma ogromny wpływ na jakość powietrza i należy zadbać o obecność tych naturalnych, zielonych filtrów w swoim otoczeniu.
Dr inż. Piotr Czuchaj
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Więcej informacji znajdą Państwo w książce, na której podstawie opracowano powyższy artykuł:
