Podatek dochodowy w rolnictwie

Rolnicy w Polsce, w tym sadownicy są obecnie obciążeni kilkoma świadczeniami o charakterze podatkowym: podatkiem rolnym od gruntów, od nieruchomości, od środków transportowych, leśnym, podatkiem VAT oraz dochodowym z działów specjalnych. Natomiast produkcja rolna w rozumieniu tradycyjnych jej kierunków nie jest dotychczas objęta podatkiem dochodowym. Obowiązek ewidencji zdarzeń gospodarczych dotyczy gospodarstw rolniczych mających osobowość prawną podlegających pod ustawę o rachunkowości oraz tych, których przychody netto są równe bądź wyższe niż równowartość1,2 mln euro. Dotyczy również gospodarstw z produkcją zaliczaną do działów specjalnych, które wybrały inną formę niż podatek od dochodów na podstawie norm szacunkowych. W wielu państwach UE do dochodów rolniczych stosuje się takie same stawki wymiaru podatku, jak w przypadku dochodów osiąganych poza rolnictwem.

 

Na podstawie obecnie dostępnych informacji można tylko wnioskować, że w zakresie podatku dochodowego w rolnictwie będą obowiązywać wstępnie wynegocjowane założenia. Najprawdopodobniej ustalono 6 podstawowych zasad, na których podstawie będzie on wprowadzany:● Podstawą opodatkowania będzie dochód stanowiący nadwyżkę przychodów nad kosztami uzyskania przychodów.● Płatności bezpośrednie nie będą podlegały opodatkowaniu (ponoć kwestia ta była już wielokrotnie dyskutowana w czasie nieformalnych rozmów pomiędzy przedstawicielami MF i MRiRW). Ustalono, że nie należy opodatkowywać płatności bezpośrednich dopóki nie będą one w Polsce na podobnym poziomie jak na Zachodzie.● Stawka podatku dla osób prawnych i fizycznych ma być jednolita i wynosić19%.● Podatek będzie dochodem gminy, a jego poborcą będzie samorząd terytorialny a nie urząd skarbowy.● Rolnicy będą mogli wybrać formę opodatkowania w zależności od wielkości gospodarstwa i prowadzonej działalności. Oznacza to, że mniejsze gospodarstwa będą miały możliwość wyboru formy opodatkowania i nie muszą wybierać formy ryczałtowej(nawet te 1-hektarowe będą mogły rozliczać podatek dochodowy na zasadach ogólnych).● Podatek dochodowy będzie jeden. MRiRW uznaje, że nie będzie już podatku rolnego, a tylko dochodowy.

 

Podatek ma być neutralny dla budżetu państwa, czyli nie powinien być większy niż podatek rolny. Proponuje się, że gospodarstwa o powierzchni do 6 ha (20 tys. zł obrotu rocznego) powinny mieć możliwość rozliczania się w formie ryczałtu. Według różnych wariantów, ryczałt wynosiłby wtedy 140–185 zł/ha. Resort rolnictwa chce między innymi., aby był możliwy wybór formy opodatkowania (ryczałtu lub podatku według zasad ogólnych z dochodów określonych na podstawie ksiąg rachunkowych lub księgi przychodów i rozchodów). Proponuje również, aby możliwe było wspólne rozliczanie dochodów z działalności rolniczej z tymi z działalności pozarolniczej. Przyjmuje się w propozycjach, że stawka podatkowa z działalności rolniczej wynosiłaby 19% od dochodu i byłaby pomniejszona o kwotę składek zapłaconych na ubezpieczenie zdrowotne. Czy będzie można odliczać od dochodu składki KRUS ewentualnie inne odliczenia, okaże się po uchwaleniu ustawy wprowadzającej podatek dochodowy w rolnictwie.

 

Eksperci podatkowi wskazują, że gdyby w uchwalonej ustawie wprowadzającej podatek dochodowy w rolnictwie uchwalono powszechne zastosowanie form ryczałtowych, wprowadzenie takiego rozwiązania nie będzie korzystne dla nikogo. Gdyby miało dojść do zmiany wyłącznie nazwy podatku (z rolnego na dochodowy),a mechanizm jego wyliczania byłby dalej automatyczny, to cały zabieg nie jest wart uruchamiania procedury legislacyjnej i biurokratycznej. MRiRW zależy też, aby w ustawie wprowadzającej podatek dochodowy w rolnictwie jasno sprecyzować, co w gospodarstwie będzie stanowiło dochód, a co koszt. Według resortu rolnictwa, wyliczenie konkretnych dochodów rolników pozwoli na zróżnicowanie składek i opłat, ale także na ujednolicenie kryteriów przyznawania pomocy społecznej. Z obecnie dostępnych informacji nie wynika jednoznacznie czy proponowana19-procentowa stawka podatkowa ma oznaczać podatek liniowy czy progresywny. Następne pytanie zasadnicze, na które obecnie trudno znaleźć odpowiedź to, czy podatek dochodowy będzie dotyczył gospodarstwa jako całości, czy osób w nim pracujących? Oceniając wstępnie dostępne informacje można wyciągnąć wniosek, że na zastąpieniu podatku rolnego dochodowym zyskają gospodarstwa o ujemnych dochodach lub te, których dochód będzie mieścił się w granicach wyznaczanych przez kwotę dochodu wolnego od podatku (od 2009 r. wynosi ona 3091 zł) pod warunkiem, że zostanie wprowadzony podatek progresywny i jeśli rozliczający się wybierze ogólne zasady opodatkowania(nie formy ryczałtowe). Niewątpliwie podatek obliczany w oparciu o progresywną skalę podatkową w większym stopniu chroniłby dochody mniejszych gospodarstw rolnych, o niższej żywotności ekonomicznej i różnorodnej strukturze produkcji. Wprowadzenie podatku dochodowego nie oznacza likwidacji dla rolników podatku od nieruchomości, który razem z podatkiem rolnym jest naliczany na nakazach płatniczych obecnie wystawianych przez samorządy. 

 

Trudno przesądzać, dla jakich gospodarstw podatek dochodowy będzie bardziej korzystny, a dla jakich mniej, ponieważ nie znamy całego systemu, na jakim zostanie wprowadzony. Posługując się wyliczeniami struktury dochodowej w rolnictwie uzyskanych przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN(dostarczanie danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw rolnych do Sieci Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych– skrót z ang.: Farm AccountancyData Network), które zostały opublikowane w materiałach „Objęcie dochodów z działalności rolniczej podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wstęp do dyskusji”, a wydanych przez Fundację Programów Pomocy Dla Rolnictwa w lutym 2012 r. można wyciągnąć wniosek, że wprowadzenie podatku dochodowego w oparciu o progresywną skalę podatkową powinno być korzystne dla większości gospodarstw indywidualnych. Z kolei podatek w oparciu o skalę liniową pozwoliłby zatrzymać większą część dochodów w gospodarstwach większych, bardziej żywotnych i wyspecjalizowanych,  w tym specjalistycznych z intensywną produkcją ogrodniczą. Bazując na wynikach indywidualnych gospodarstw towarowych o wysoce intensywnej produkcji rolnej z powiatu gostyńskiego uczestniczących w FADN autorzy Zeszytów Naukowych SGGW w Warszawie (Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej Nr 92/2011) doszli do wniosku, że zastąpienie podatku rolnego opodatkowaniem dochodów rolniczych wywoła obniżenie dochodów z działalności rolniczej, pozostających do dyspozycji gospodarstw prowadzących produkcję w sposób intensywny, z przeznaczeniem głównie na rynek. Możliwe obniżenie dochodów w tych gospodarstwach spowoduje spadek produktywności i rentowności w efekcie ponoszenia większych obciążeń fiskalnych. Ponieważ gospodarstwa te obecnie intensywnie inwestują w modernizację, zmniejszenie dochodów w pierwszej kolejności może spowodować jej zahamowanie. To może wpłynąć niekorzystnie na wyniki sektora rolnego, jak również całej gospodarki w Polsce. Poza tym zmorą ostatnich lat dla rolnictwa są anomalie pogodowe, które często niweczą wysiłek rolników, więc trudno mówić o dochodzie w gospodarstwie dotkniętym tzw. klęską pogodową, które wręcz wymaga wsparcia produkcyjnego, a często także socjalnego.

Mgr inż. Piotr Lisowski, Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach, Oddział w Sandomierzu