Z roku na rok wzrasta też zainteresowanie uprawą jej mutantów, m.in. Golden Delicious Reinders® czy Golden Delicious Crielaard®. Ponadto na świecie do powszechnej uprawy weszło wiele odmian pochodzących od ‘Golden Delicious’, np. ‘Jonagold’ czy ‘Ligol’.
O odmianie
Pierwsze wzmianki o odmianie ‘Golden Delicious’pochodzą z 1890 r., kiedy to została ona wyselekcjonowana w Stanach Zjednoczonych,w stanie Wirginia Zachodnia. Pochodzi najprawdopodobniej ze skrzyżowania dwóch odmian ‘Grimes Golden’ x ‘Golden Reinette’, które rosły w miejscu znalezienia siewki nowej odmiany. Jako autora tej odmiany źródła podają Andersona H. Mullinsa.
Do uprawy wprowadzono ją w 1914 r., jednak dużą popularność i rzeszę zwolenników zyskała dopiero po II wojnie światowej.
W polskich sadach produkcyjnych pojawiła się w latach 70. ub. w. Wśród jabłek o zielonej skórce jest to odmiana najczęściej uprawiana w Europie. Obecnie w Polsce jest ona promowana jako jedna z czterech odmian tworzących markę polskich jabłek Kings & Apples (fot. 1).
Fot. 1. ‘Golden Delicious’ to jedna z czterech odmian tworzących markę polskich jabłek Kings & Apples, fot. D.Łabanowska-Bury
Rejony uprawy
Odmiana ‘Golden Delicious’ jest uprawiana z powodzeniem w klimacie strefy umiarkowanej w północnej i południowej części Europy. Wieloletnie doświadczenia sadowników wskazują, że w pewnych rejonach jej plonowanie i jakość owoców są lepsze niż w innych. W Europie sady towarowe z tą odmianą spotyka się często w Południowym Tyrolu (północne Włochy), w sadowniczych rejonach Alp oraz w rejonie Limousin we Francji (fot. 2). Klimat w tych częściach Europy wyraźnie sprzyja uprawie tej odmiany, a jej owoce są najwyższej jakości. Obecnie ich produkcja we Włoszech wynosi 993 000 ton rocznie, we Francji – 575 000 ton, w Hiszpanii – 281 000 ton, a w Portugalii – 122 000 ton.
Fot. 2. Meylim, marka jabłek odmiany ‘Golden Delicious’ z rejonu Limousin, fot. D.Łabanowska-Bury
‘Golden Delicious’ jest też popularny w Polsce, choć coraz częściej nasi producenci do zakładania nowych sadów wybierają raczej jego sporty. Produkcja owoców ‘Golden Delicious’ w Polsce jest zbliżona do tej w Hiszpanii i wynosi około 250 000 ton rocznie. Poza krajami europejskimi najwięcej owoców tej odmiany produkuje się w Turcji i Ameryce Południowej.
Owoce
Kształt owoców ‘Golden Delicious’ jest zwykle kulisto-stożkowy, rzadziej kulisto-spłaszczony. Charakterystyczną cechą tej odmiany jest tendencja do ordzawiania się owoców. Podstawowa barwa skórki jabłek jest żółta, choć są też mutanty zielone. W niektórych rejonach uprawy na owocach pojawia się różowy rumieniec (fot. 3). Rozmiar jabłek jest zróżnicowany i w dużym stopniu zależy od liczby owoców na drzewie oraz wigoru drzewa. W sprzyjających warunkach uprawy około 75% owoców osiąga 75–85 mm średnicy. W rejonach chłodniejszych mają one zwykle średnicę o 5 mm mniejszą. Ze względu na dużą wrażliwość na mróz i spadki temperatury w okresie kwitnienia, w kwaterach ‘Golden Deliciousa’ i jego sportów wskazane jest zamontowanie instalacji przeciwprzymrozkowej.
Fot. 3. Różowy rumieniec może być cechą odmianową lub efektem oddziaływania warunków klimatycznych, fot. D.Łabanowska-Bury
[NEW_PAGE]Owoce w momencie osiągnięcia dojrzałości konsumpcyjnej mają niepowtarzalny smak i aromat. Stosunek cukrów do kwasów u tej odmiany jest dość dobrze zbalansowany i korzystny. Miąższ jest lekko kremowy, chrupiący, jędrny. Jabłka są aromatyczne i soczyste. Polecane są jako deserowe do bezpośredniego spożycia oraz jako surowiec do wyrobu przetworów.
Drzewo ‘Golden Deliciousa’ kwitnie średniowcześnie.
Odmiana ta jest uważana w dużej mierze za samopylną. Z licznych doświadczeń sadowników wynika jednak, że obecność w sadzie zapylaczy wpływa pozytywnie na jakość i kształt jej owoców.
Jako zapylacz dla ’Golden Deliciousa’ poleca się takie odmiany, jak ‘Gala’, ‘Elstar’, ‘Pinova’ oraz ‘Gloster’, ‘McIntosh’, ‘Melrose’ i ‘Idared’. Dobrymi zapylaczami dla tej odmiany są również kwitnące w podobnym czasie ‘Golden Hornet’ i ‘Professor Sprenger’. Natomiast ‘Golden Delicious’ w wielu źródłach jest wskazywany jako doskonały zapylacz dla większości powszechnie uprawianych odmian jabłoni.
Uprawa
Jednym z głównych problemów w uprawie tej odmiany jest wrażliwość owoców na ordzawianie. Wynika to ze zmian temperatury w okresie od różowego pąka do około 60 dni po kwitnieniu. Dobrą metodą zapobiegania powstawaniu ordzawień jest stosowanie w tym okresie giberelin (GA4+7). W przypadku mutantów, które nie są wrażliwe na ordzawianie, stosowanie giberelin może skutkować większym wydłużaniem się owoców. Ponadto ordzawianie się owoców może być również efektem stosowania niektórych substancji aktywnych (składników środków ochrony roślin) czy nawozów.
W przypadku tej odmiany co roku należy wykonywać przerzedzanie kwiatów i/lub zawiązków owocowych. Zaniechanie tego zabiegu może prowadzić do jej przemiennego owocowania.
Z badań prowadzonych w Europie Zachodniej wynika, iż odmiana ta dobrze reaguje na przerzedzanie kwiatów za pomocą urządzenia Darwin, czasem zabieg ten należy uzupełnić ręczną korektą zawiązków. Uprawa ‘Golden Deliciousa’ pod sieciami antygradowymi nie wpływa ujemnie na jakość owoców. Natomiast przy u życiu sieci białych na owocach może pojawić się różowy rumieniec.
Jabłka ‘Golden Delicious’ zebrane we właściwym terminie mogą być z dobrym efektem przechowane w zwykłej przechowalni do końca lutego, w chłodni – do kwietnia, natomiast w chłodni z KA i ULO – do końca czerwca lub nawet dłużej. Odmiana ta wymaga wysokiej wilgotności względnej powietrza w komorach przechowalniczych. Tuż przed wyjęciem owoców z komory wilgotność powinna być zmniejszona, co pozwoli zminimalizować uszkodzenia, tj. plamy na skórce oraz obicia.
Golden Delicious Reinders® i inne mutanty
Ze względu m.in. na mniejszą podatność na ordzawianie się owoców, coraz większa liczba sadowników decyduje się na uprawę mutantów ‘Golden Deliciousa’. Są to m.in. Smoothee®, Reinders ®, Crielaard® i ‘Golden Delicious’ klon B. Część z nich jest z powodzeniem uprawiana w naszych sadach.
Jednym z pierwszych mutantów odmiany ‘Golden Delicious’ był znaleziony w 1936 r. na terenie Stanów Zjednoczonych (Wirginia Zachodnia) ‘Golden Delicious’ klon B (fot. 4).
Fot. 4. ‘Golden Delicious’ klon B – pierwszy mutant odmiany ‘Golden Delicious’, fot. W. Górka
[NEW_PAGE]Jedną z linii rodzicielskich tej odmiany jest ‘Grimes Golden’. Klon B nie różni się specjalnie od odmiany wyjściowej, jedynie niektóre jego cechy wewnętrzne i zewnętrzne sprawiały, że był on chętniej sadzony w rejonach uprawy tej odmiany. Do sadów towarowych został wprowadzony w latach 90. ub. wieku. Owoce ‘Golden Delicious’ klon B są bardzo wrażliwe na ordzawianie się. Obecnie widoczna jest tendencja do zastępowania nawet wielohektarowych jego nasadzeń innymi, z mniejszą skłonnością do ordzawiania się owoców. Wśród selekcji klonu B na szczególną uwagę zasługują Limburg® oraz Haidegg®. Z doświadczeń zachodnioeuropejskich sadowników wynika, że mają one korzystny stosunek cukrów do kwasów oraz wysoką jędrność.
‘Golden Delicious’ Smoothee® został odkryty w 1958 r. przez Carla R. Gibsona w Pensylwanii (USA), a w 1967 r. wprowadzony do nasadzeń produkcyjnych. W Europie zainteresowano się tym sportem w latach 80. ub. wieku ze względu na ograniczoną podatność jego owoców na ordzawianie się oraz wysokie plonowanie. Owoce tej odmiany są jednak nieco mniejsze niż te uzyskiwane z drzew ‘Golden Delicious’ klon B i z tego powodu nie jest ona zbyt popularna.
Najbardziej rozpowszechnionym w naszym kraju sportem ‘Golden Deliciousa’ jest Golden Delicious Reinders® (fot. 5). Został on znaleziony w Holandii przez M.H. Reindersa. W Europie pierwsze nasadzenia tej odmiany założono w latach 90. ub. wieku. W Polsce jest on masowo uprawiany od 2005 r. Skórka tego mutanta, w odróżnieniu od ‘Golden Deliciousa’, jest nieordzawiona, a jej podstawowa barwa jest jasnozielona do zielonkawożółtej. Rumieniec pokrywający owoc jest niekiedy wyraźniejszy i bardziej intensywny niż w przypadku standardowego „Goldena” – pomarańczowołososiowy. Kremowożółty miąższ owoców tego sportu jest smaczny: słodki, choć lekko kwaskowaty, soczysty i aromatyczny. Owoce dojrzewają zwykle w połowie października, a dojrzałość konsumpcyjną osiągają w grudniu. Mogą być z powodzeniem przechowywane w chłodniach z KA do maja, a nawet czerwca. W Europie Zachodniej sport ten praktycznie całkowicie zastąpił ‘Golden Deliciousa’ klon B.
Fot. 5. Najbardziej rozpowszechnionym w uprawie sportem ‘Golden Deliciousa’ jest Reinders, fot. D.Łabanowska-Bury
Innym mutantem, który został dobrze przyjęty zarówno przez konsumentów, jak i przez sadowników jest ‘Golden Delicious’ Crielaard ® (fot. 6). Został on znaleziony w Holandii. Jest to jeden z najstarszych sportów „Goldena” o bardzo do niego zbliżonym smaku. Cechą charakterystyczną jego owoców jest powstawanie pomarańczowoczerwonego rumieńca. Jabłka tej odmiany mają niewielką skłonność do ordzawiania się.
Fot. 6. Cechą charakterystyczną Golden Delicious Crielaard® jest pomarańczowoczerwony rumieniec, fot. EFM
Mutantem ‘Golden Deliciousa’ klon B jest także znaleziona we Francji Leratess Pinkgold® (fot. 7). Jest to sport dość plenny, o wyższej w porównaniu z innymi „Goldenami” zawartości cukrów. Ze względu jednak na małą stabilność odmiany i tendencję do ordzawiania się owoców, nie znalazł on większego uznania w nasadzeniach towarowych, szczególnie w rejonach uprawy ‘Golden Deliciousa’.
Fot. 7. We Francji znaleziono Leratess Pinkgold®, fot. EFM
Na terenie Południowego Tyrolu przed kilkoma laty pojawił się kolejny mutant ‘Golden Deliciousa’ klon B – Golden Parsi da rosa® (fot. 8). Jabłka tej odmiany nie ordzawiają się, a ich kształt jest typowy dla ‘Golden Deliciousa’. W rejonach uprawy na terenach górzystych nawet u 40% owoców może pojawić się różowoczerwony rumieniec. Mutant ten cieszy się dużym zainteresowaniem sadowników, a areał jego uprawy wciąż wzrasta.
Fot. 8. Golden Parsi da rosa® to mutant ‘Golden Deliciousa’ klon B z Południowego Tyrolu, fot. EFM
[NEW_PAGE]„Golden” z Polski
W wyniku prac polskiej grupy hodowlanej AJ!Apple na rynek krajowy wprowadzane są nowe odmiany. Jedną z nich będącą ciekawym mutantem ‘Golden Deliciousa’ jest znaleziona w miejscowości Żdżary k. Nowego Miasta odmiana Golden Dream® (fot. 9). Odmianę tę hodowcy opisują jako częściowo samopylną, a jako zapylacze podają odmiany ‘Gala’, ‘Idared’, Najdared®, Reno2®, a także ‘Evereste’, ‘Professor Sprenger’ oraz ‘Golden Hornet’.
Owoce tego mutanta są średniej wielkości, kulisto- stożkowate, o zielonej i gładkiej skórce – bez widocznych ordzawień. Dojrzewają w pierwszej dekadzie października i z dobrym skutkiem mogą być przechowywane w chłodniach KA przez 9 miesięcy.
Drzewa wykazują niską podatność na mączniaka jabłoni, są natomiast średnio tolerancyjne na parcha jabłoni i zarazę ogniową.
Fot. 9. Owoce Golden Dream® – mutant ‘Golden Deliciousa’ znaleziony w Polsce, fot. D. Łabanowska-Bury
Dorota Łabanowska-Bury
Opracowano m.in. na podstawie artykułu zamieszczonego w European Fruit Magazine nr 11/2011
