Odmiany jabłoni odporne na parcha poszukiwane

Dlaczego „eko”?
Zakładanie sadów z odmian odpornych na parcha nie jest modą. Świadomość społeczeństwa z roku na rok wzrasta i konsumenci zwracają coraz większą uwagę na bezpieczeństwo spożywanych produktów. Mając wiedzę o tym, że w sadach do ochrony przed parchem stosuje się od kilku do kilkunastu substancji aktywnych, a łączna liczba zabiegów rocznie przekracza 20, konsumenci m.in. z Włoch, Francji, Skandynawii oraz Niemiec poszukują produktów ekologicznych. Trend ten jest bardzo widoczny na targach branżowych, gdzie coraz częściej w ofercie firm handlowych pojawiają się produkty „eco” i „organic”. Jest to jednak wyzwanie dla sadowników, gdyż wśród powszechnie uprawianych odmian obecnych na sklepowych półkach trudno znaleźć takie, które można produkować bez użycia fungicydów. Z drugiej jednak strony owoce dostępnych na rynku kreacji „parchoodpornych” nie są powszechnie znane konsumentom i wymagają szerokiej kampanii promocyjnej. Jedną z metod na upowszechnienie takich odmian są testy konsumenckie – ich wyniki są źródłem informacji dla hodowców o preferencjach konsumentów owoców.

W Południowym Tyrolu sady z odmianami „parchoodpornymi” zajmują jedynie ok. 110 ha (jest to tylko 1% wszystkich upraw sadowniczych we Włoszech). Najbardziej popularne są tam Modi^® i ‘Topaz’. Pierwsza z nich to dość ciekawa odmiana (‘Gala’ x ‘Liberty’), której owoce dojrzewają w warunkach Południowego Tyrolu po zbiorach ‘Gali’, a przed rozpoczęciem zbiorów z kwater odmiany ‘Golden Delicious’. Modi^® to odmiana dość plenna, o bardzo atrakcyjnych, średniej wielkości, dobrze wybarwiających się owocach. Jabłka o bogatym aromacie i słodkim smaku, dobrze się przechowują. Odmiana ta, jak dotychczas nie jest jednak dostępna dla polskich sadowników.

Druga z wymienionych to wyhodowana w Czechach odmiana ‘Topaz’ (‘Rubin’ x ‘Vanda’). Jest ona znana w Polsce bardziej niż Modi®. Owoce – średniej wielkości, lekko spłaszczone, w 60−80% pokryte paskowanym rumieńcem – dojrzewają w podobnym okresie, co owoce odmiany ‘Golden Delicious’. Bardzo atrakcyjny jest ich smak i aromat. Obecnie do uprawy wchodzi bardzo dobrze wybarwiający się (skórka w 100% pokryta rumieńcem – fot. 1) i plenny mutant tej odmiany – ‘Red Topaz’. Owoce tej kreacji, o średnicy ok. 8 cm spełniają wymogi stawiane przez większość odbiorców. Skórka jabłek jest gładka, nie ma tendencji do ordzawiania się. Owoce przechowują się dobrze nawet w zwykłej chłodni.

Jabłka odmiany ‘Red Topaz’

Do wyboru
Wychodząc naprzeciw obecnym trendom, Markus Bradlwarter, naukowiec ze Stacji Badawczej w Laimburgu, prowadzący projekt „Odmiany odporne na parcha” (niem. „Schorfresistente Sorten”), testuje kilka najciekawszych odmian. Nie są to wcale odmiany najnowsze, niektóre z nich są w praktyce sadowniczej od kilkunastu lat. Wybiera on takie kreacje, które w jego ocenie są najbardziej obiecujące do wdrożenia w praktyce sadowniczej i uprawie towarowej w sadach prowadzonych ekologicznie, a także w sadach, w których mają zostać ograniczone zabiegi przeciwko parchowi jabłoni. Wśród wybranych odmian znalazły się: Galiwa ®, Ariane Les Naturianes®, KSB I-406/1, Opal^®, Natyra^®, Juliet^®, Dalinette Choupette^® i odmiana nadal znana jedynie pod numerem hodowlanym – Lb 17906.
Trzy odmiany: CIV 323 ISAAQ^®, Inored Story^® i Fujion^® także są poddawane wnikliwej ocenie. Doświadczenie zostało założone w czterech różnych lokalizacjach w Południowym Tyrolu, pierwsze owoce zebrano w 2013 r. Celem badania jest ocena siły wzrostu drzew, możliwość przechowywania owoców oraz shelf-life.

Na uwagę z pewnością zasługuje Galiwa^® − „parchoodporna” siostra ‘Gali’, po której odmiana ta odziedziczyła zarówno wygląd (duże owoce pokryte w 100% pomarańczowo-czerwonym rumieńcem − fot. 2), jak i smak owoców (wysoka zawartość cukru). Zbiór jabłek przypada na koniec września (pierwsze owoce są gotowe do zbioru 7−10 dni przed zbiorem owoców odmiany ‘Golden Delicious’).
Ariane Les Naturianes® to odmiana pochodząca z francuskiego programu hodowlanego INRA (L’institut National de la Recherche Agronomique) w Angers. Jak dotychczas była uprawiana głównie we Francji, we wszystkich rejonach sadowniczych kraju, z bardzo dobrym rezultatem. Jej kuliste owoce są dwubarwne – pomarańczowo- -czerwony rozmyty rumieniec pokrywa 70−90% powierzchni żółtozielonej skórki. Owoce podczas zbioru, który przypada na połowę września, są bardzo słodkie (14°Brix), ale odznaczają się jednocześnie wysoką kwasowością. Smak pogłębia się w czasie przechowywania, które może trwać 6 miesięcy. Miąższ jest delikatny, chrupiący i soczysty. Owoce są nieduże − ich średnica to zazwyczaj 65−70 mm, często są sprzedawane w 1−3 kg opakowaniach zbiorczych.

Jabłka odmiany Galiwa^®

Kolejną propozycją objętą badaniami jest odmiana wyhodowana w Czechach, znana nadal pod numerem selekcyjnym, KSB I-406/1. W rodowodzie ma parchoodporną odmianę ‘Topaz’ oraz lubianą przez konsumentów z każdej grupy wiekowej odmianę ‘Cripps Pink’, znaną jako Pink Lady^®. W warunkach Południowego Tyrolu owoce tego klonu dojrzewają w podobnym czasie, co owoce odmiany ‘Golden Delicious’. Odmiana plonuje na stałym poziomie, średnio obficie, owoce są homogeniczne, bardzo atrakcyjne, o intensywnym smaku i różowawym rumieńcu (cecha odziedziczona po ‘Cripps Pink’ – fot. 3). Wadą może być zbyt niska jędrność owoców i konieczność prowadzenia kilkakrotnego zbioru.

Fot. 3. KSB I-406/1

[NEW_PAGE]Z czeskiego programu hodowlanego prowadzonego w Pradze (Instytut Botaniki Eksperymentalnej) pochodzi także znana już, ale nierozpowszechniona w towarowej produkcji sadowniczej odmiana Opal^® (‘Golden Delicious’ x ‘Topaz’). Badacze z Laimburga wiążą z nią szczególnie duże nadzieje, gdyż na wielu rynkach eksportowych rośnie zainteresowanie jednokolorowymi jabłkami (fot. 4). Odmiana ta dobrze przyjęła się w Stanach Zjednoczonych, gdzie została wprowadzonona do produkcji w 2010 r. Owoce odmiany Opal^® są oliwkowożółte, kuliste, o rustykalnym wyglądzie. Ordzawienia mogą pojawić się w zagłębieniach przyszypułkowych (cecha odziedziczona po odmianie ‘Golden Delicious’). Jabłka bardzo dobrze się przechowują, ale ich smak i aromat po przechowywaniu są nieco słabsze niż w chwili zbioru, ponadto odznaczają się bardzo wysoką zawartością cukru (15−18°Brix), a ich miąższ nie ciemnieje po przekrojeniu.
 
Natyra^® to nowa holenderska odmiana znana pod numerem PRI 159, wyhodowana na Uniwersytecie w Wageningen. Pod względem terminu dojrzewania i smaku jest podobna do odmiany ‘Braeburn’. Jedna z linii rodzicielskich to odmiana ‘Prima’. Owoce są bardzo atrakcyjne, duże, o średnicy 75−80 mm (fot. 5), o dobrej jędrności i trwałości przechowalniczej. Badania nad oceną tej odmiany prowadzone w stacji badawczej DLR Rheinpfalz – Kompetenzzentrum Gartenbau (Niemcy) wykazały jej bardzo wysoką przydatność do uprawy w sadzie ekologicznym.

Fot. 4. Jabłka odmiany Opal^®

Fot. 5. Jabłka odmiany Natyra^®

Juliet^® to odmiana wyhodowana w Stanach Zjednoczonych z przeznaczeniem do uprawy w sadach prowadzonych ekologicznie. Obecnie jest uprawiana głównie we Francji. Bardzo wysoka zawartość cukru (14−15°Brix) sprawia, iż jabłka te są chętnie spożywane przez najmłodszych konsumentów. To właśnie dla tej grupy odbiorców zorganizowana została kampania marketingowa jabłek Juliet^®, której towarzyszy postać dziewczynki z bajki. Owoce są średniej wielkości, wyrównane, ich średnica wynosi 70−80 mm (fot. 6). Jabłka dojrzewają w okresie pomiędzy zbiorem owoców z drzew ‘Braeburn’ a ‘Fuji’. Bardzo łatwo się wybarwiają, ale mają tendencję do gorzkiej plamistości podskórnej, stąd wymagane jest wysokie nawożenie roślin wapniem. Mogą być przechowywane w NA przez 3−4 miesiące, a warunki KA umożliwiają ich sprzedaż w dobrej jakości nawet po 8 miesiącach przechowywania.

Fot. 6. Jabłka odmiany Juliet^®

Dalinette Choupette^® to mało znana polskim producentom odmiana. Jej podwójna nazwa to nie przypadek. Pod marką Dalinette® sprzedawane są owoce wyprodukowane w ekologicznie prowadzonych sadach i sprzedawane na rynkach lokalnych, natomiast nazwa Choupette^® została zarezerwowana dla producentów, którzy podpisali stosowne umowy na produkcję i sprzedaż owoców. Odmiana została wyhodowana we Francji. Drzewa rosną dość silnie, wytwarzają wyrównane owoce o wielkości średniej do dużych (70−75 mm), w 70–90% pokryte czerwono- purpurowym rozmytym rumieńcem. Owoce są jędrne, słodkie (13°Brix w czasie zbioru) i aromatyczne. Wysoka zawartość cukru w miąższu jest jednak rekompensowana wysoką kwasowością, co sprawia, że owoce są bardzo dobrze przyjmowane przez konsumentów. W warunkach klimatycznych doliny Loary dojrzewają w połowie października, można je przechowywać 5−6 miesięcy w warunkach NA.

Ostatnia z testowanych w Laimburgu kreacja to pochodząca z włoskiego programu hodowlanego odmiana Lb 17906 (nadal znana jedynie pod numerem hodowlanym; ‘Topaz’ x ‘Coop 38’). Owoce charakteryzują się bardzo wysoką kwasowością, są soczyste, o ciekawym aromacie, barwę rumieńca w dużej mierze odziedziczyły po drugiej linii rodzicielskiej (fot. 7). Jabłka bardzo dobrze i długo się przechowują.

Fot. 7. Lb 17906

Dorota Łabanowska-Bury
Fot. 1-7 D. Łabanowska-Bury

Artykuł pochodzi z numeru 3/2015 „Hasła Ogrodniczego”