Opis morfologiczny
Podkładkę 'PB-4′ uzyskano na drodze selekcji siewek 'B 9′ (Rajki Budagowskiego) z wolnego zapylenia w Brzeskiej Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Prużanach na Białorusi na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Została sprowadzona do Polski przez Katedrę Sadownictwa SGGW w latach 1993–1994, stamtąd trafiła do Zakładu Oceny Odmian i Szkółkarstwa ISK. Jesienią 1996 r. drzewka na tej podkładce zostały włączone do zakładanych doświadczeń nad oceną sadowniczą nowych podkładek dla jabłoni. Jednocześnie podkładka ta została zgłoszona do badań rejestrowych w COBORU w Słupi Wielkiej.
W naszych warunkach glebowych rośliny mateczne podkładki 'PB-4′ rosną średnio silnie, wydając pędy średniej długości, o krótkich międzywęźlach, dobrze ukorzenione (fot. 1). Pędy są lekko pofałdowane, brązowoczarne, omszone, a występujące na nich nielicznie przetchlinki są średniej wielkości. Na pędach mogą występować w niewielkiej liczbie ciernie lub rozgałęzienia boczne. Blaszka liściowa jest średniej wielkości, eliptyczna, zielona, osadzona na krótkim ogonku (fot. 2). Jej brzeg jest tępo drobno piłkowany, delikatnie omszony. Przylistki są małe, lancetowate, lekko piłkowane i omszone. Pąk liściowy średniej wielkości, o wierzchołku zaokrąglonym, przylega do pędu. 'PB-4′ rozpoczyna wegetację średnio wcześnie (około 5–7 dni wcześniej niż 'MM.106′, wg danych białoruskich) i wcześnie ją kończy (ok. 20 października). Rozmnaża się łatwo zarówno przez kopczykowanie, jak i odkłady poziome. Wydajność odkładów z rośliny matecznej 'PB-4′ w porównaniu z produktywnością matecznika 'B 9′ jest średnia do wysokiej, ukorzenienie bardzo dobre, a udział podkładek pierwszego wyboru duży.
Fot. 1. Roślina mateczna podkładki 'PB-4′ i ukorzenione odkłady
Fot. 2. Liście i pęd podkładki 'PB-4′
Cechy produkcyjne
Hodowcy białoruscy zaklasyfikowali 'PB-4′ do grupy podkładek półkarłowych. W doświadczeniach prowadzonych na plantacji matecznej, w szkółce i następnie w sadzie porównywali ją z podkładką 'MM.106′. 'PB-4′ wyróżnia się wysoką wytrzymałością na mróz oraz dużą odpornością na zgniliznę pierścieniową podstawy pnia (Phytophthora cactorum) i na mączniaka jabłoni (Podosphaera leucotricha). Według danych białoruskich, produktywność roślin matecznych 'PB-4′, określana liczbą odkładów standardowej jakości (nadających się do posadzenia w szkółce), była o 50% większa od wydajności roślin matecznych podkładki 'MM.106′. Udział podkładek standardowych w stosunku do ogólnej liczby odejmowanych odkładów z roślin matecznych wynosił dla 'PB-4′ ponad 73%, gdy dla podkładki 'MM.106′ — około 60%. W tamtejszych warunkach dla obu badanych podkładek uzyskano podobną wydajność drzewek w szkółce — około 90–92% — liczoną w stosunku do zaokulizowanych podkładek. Obserwacje wykonane po trzech latach wzrostu w sadzie wykazały, że drzewa na podkładce 'PB-4′ były o 30% niższe od tych na 'MM.106′ i miały o około 21% mniejszą średnicę pni. Drzewa na podkładce 'PB-4′ już w drugim roku weszły w owocowanie, podczas gdy na podkładce 'MM.106′ dopiero w 3., 4. roku. Plonowanie czteroletnich jabłoni na podkładce białoruskiej było prawie o połowę większe niż na tej drugiej, angielskiej.
Wyniki wstępnej oceny 'PB-4′ w polskich warunkach potwierdzają dużą jej przydatność w produkcji szkółkarskiej. Obserwacje roślin matecznych, prowadzone w latach 1998–2001 wykazały, że pod względem ogólnej wydajności odkładów z karpy 'PB-4′ nie ustępuje 'M.26′. Ponad 80% otrzymanych podkładek nadaje się do posadzenia w szkółce. Stopień ukorzeniania się 'PB-4′ (oceniany w skali 5-stopniowej) wynosi 4,8, a dla podkładek 'P 1′ i 'P 59′ — 5,0.
Pięcioletnie obserwacje prowadzone w sadach potwierdziły słaby wzrost drzew odmian szczepionych na 'PB-4′. Osłabienie siły wzrostu drzew odmiany 'King Jonagold’ było silniejsze niż w przypadku nie tylko 'M.26′ (fot. 3), ale i 'M.9′ EMLA czy 'P 22′. Pole powierzchni poprzecznego przekroju pnia (PPPP) drzew na 'PB-4′ było dwukrotnie mniejsze niż tych na standardowej podkładce 'M.9′ EMLA (wykres). Drzewa na 'PB-4′ zaczęły owocować już w drugim roku po posadzeniu w sadzie, po czterech latach owocowania na 'PB-4′ uzyskano jednak mniejsze plony niż na 'M.26′, 'M.9′ EMLA czy 'P 22′.
Fot. 3. Drzewo odmiany 'King Jonagold’ (6-letnie) na podkładce 'PB-4′ (a) i w porównaniu z tym na podkładce 'M.26′ (b)
Wskaźnik plenności dla drzew okulizowanych na 'PB-4′ okazał się najwyższy w porównaniu z tym na pozostałych trzech podkładkach (tabela). Analizując plony pod względem jakościowym nie stwierdzono różnic w wielkości i masie owoców odmiany 'King Jonagold’ w zależności od podkładki. Wyraźne różnice wystąpiły natomiast w wybarwieniu owoców. Na drzewach na 'PB-4′ owoce były najlepiej wybarwione — ponad 90% miało przeszło 50% powierzchni pokrytej rumieńcem.
Zalecenia dla polskich producentów
W Polsce podkładka 'PB-4′ może znaleźć szersze zastosowanie dla odmian silnie rosnących, takich jak 'Alwa’, 'Elstar’, 'Gloster’, 'Jonagold’ i jego sporty, 'Melrose’, 'Red Boskoop’ czy tych w typie 'Rubina’. Drzewa na niej powinny być sadzone na glebach żyznych, o uregulowanych stosunkach wodnych. Na słabszych stanowiskach koniecz-ne jest nawadnianie. Ponadto, ze względu na słabe ukorzenianie się i słaby wzrost, dla prawidłowego formowania koron drzewa na 'PB-4′ powinny być prowadzone przy podporach od pierwszego roku po posadzeniu w sadzie. Należy jednak pamiętać, że — podobnie jak dla podkładek 'P 22′ czy 'P 59′ — nie jest wskazana wysoka okulizacja w szkółce (optymalna na wysokości ok. 10 cm). Polecane jest natomiast głębsze sadzenie w sadzie drzewek, z uwzględnieniem zasady, że miejsce okulizacji powinno znajdować się co najmniej 5 cm nad ziemią.
Wyniki kilkuletnich doświadczeń nie pozwalają jednak na postawienie ostatecznych wniosków dotyczących sadowniczej przydatności podkładki 'PB-4′ dla warunków Polski. Mimo wszystko, celowe wydaje się większe zainteresowanie tą podkładką karłową, pochodzącą z klimatu chłodniejszego niż nasz.
PLONOWANIE DRZEW ODMIANY 'KING JONAGOLD’ ROSNĄCYCH NA RÓŻNYCH PODKŁADKACH (DOŚWIADCZENIE ZAŁOŻONO JESIENIĄ 1996 R., SD ISK DĄBROWICE)
WIELKOŚĆ PIĘCIOLETNICH DRZEW ODMIANY 'KING JONAGOLD’ (WYRAŻONA POLEM POPRZECZNEGO PRZEKROJU PNIA) NA RÓŻNYCH PODKŁADKACH
