O produkcji na Białorusi
Stan obecny i perspektywy rozwoju białoruskiego sadownictwa przedstawił na konferencji* dyrektor instytutu w Samochwałowiczach Wiaczesław Andrejewicz Samus. Zbiory owoców i jagód na Białorusi 2004 roku wyniosły 357 600 ton (w 2003 r. — 240 500 ton). Eksport owoców wzrósł do 19 000 ton, w porównaniu z 9000 t w 2003 roku. Do przetwórstwa przeznaczono 141 300 ton owoców, w tym 29 000 ton na koncentraty, a 113 300 ton do produkcji wina. W 2004 roku sady zajmowały powierzchnię 100 000 ha(jedną piątą klasyfikowano jako intensywne), z czego prywatne miały w sumie 56 100 ha. Do 2010 roku przewiduje się zwiększenie powierzchni upraw intensywnych do 32 200 ha kosztem ekstensywnych sadów, które mają być wykarczowane.
Na Białorusi produkcją materiału szkółkarskiego drzew owocowych i krzewów jagodowych zajmuje się 190 podmiotów. W 2004 roku wyprodukowano 654 000 szt. drzewek owocowych, 409 000 szt. krzewów oraz 5,1 mln szt. sadzonek truskawek. W 2005 roku planowano wyprodukowanie 750 000 szt. drzewek owocowych, 1,5 mln szt. krzewów owocowych oraz 2 mln szt. sadzonek truskawek. W strukturze produkcji sadowniczej 80% plonów stanowią jabłka, dlatego do 2010 roku planuje się rozszerzenie asortymentu uprawianych gatunków o rośliny jagodowe, w tym o mniej znane, jak: borówka brusznica, żurawina, borówka wysoka, róże jadalne. Słabym ogniwem białoruskiego sadownictwa jest przechowalnictwo. W latach 1997–2003 nie oddano do użytku ani jednego nowego obiektu, natomiast z istniejących 80 przechowalni jedynie 58 obiektów ma chłodnie, mogące pomieścić łącznie 40 000 ton owoców.
W latach 2004–2010 przewiduje się zwiększenie powierzchni upraw, poprawę jakości owoców, nasycenie rynku wewnętrznego owocami i produktami przetworzonymi oraz zmniejszenie importu i zwiększenie eksportu.
Ogólnie o działalności instytutu
Początki instytutu sięgają 1925 roku, kiedy w gospodarstwie Łoszyca, pod Mińskiem, został otwarty białoruski oddział Wszechzwiązkowego Instytutu Botaniki i Nowych Kultur jako pierwszy w Republice Białorusi specjalistyczny naukowo-badawczy zakład sadowniczy. W 1992 roku wszedł w skład Akademii Nauk Rolniczych Republiki Białorusi podległej Ministerstwu Rolnictwa i Sadownictwa Republiki Białorusi. W 1994 roku instytut został przyjęty do Międzynarodowego Towarzystwa Ogrodniczego (ISHS), a od 2002 roku nosi nazwę Instytutu Sadownictwa Akademii Nauk Białorusi. Obecnie pełni rolę centrum naukowo-badawczego, naukowo-metodycznego i koordynacyjnego w dziedzinie sadownictwa na Białorusi.
Działalność instytutu — zarówno naukowa, jak i wdrożeniowa — obejmuje kilka podstawowych zagadnień:
- Selekcję i wprowadzanie do uprawy nowych gatunków sadowniczych, roślin jagodowych, orzechów, winorośli i ich podkładek.
- Utworzenie banku genów gatunków sadowniczych, roślin jagodowych, orzechów, winorośli, w celu praktycznego wykorzystania w selekcji oraz w międzynarodowych wymianach materiału hodowlanego.
- Opracowanie i doskonalenie technologii produkcji, ochrony roślin i przetwórstwa owoców.
- Diagnostykę wirusowych i wirusopodobnych patogenów oraz utworzenie kolekcji roślin (fot. 1) wolnych od wirusów.
- Opracowanie i doskonalenie technologii produkcji zdrowego sadowniczego materiału nasadzeniowego.
- Selekcyjne ulepszanie jakości hodowlanych i produkcyjnych pszczół.
- Opracowanie państwowych standardów dla materiału nasadzeniowego, surowca owocowego i produktów przetworzonych.
- Opracowanie naukowych i ekonomicznych prognoz dla rozwoju sadownictwa i pszczelarstwa na Białorusi.
- Projektowanie i zakładanie sadów oraz jagodników.
- Prace patentowo-licencyjne, upowszechnianie wyników badań, reklama oraz działalność wydawnicza.
Fot. 1. Kolekcja odmian czarnej porzeczki oceniana
pod względem obecności wirusów
W skład instytutu wchodzi 8 oddziałów: hodowli roślin, szkółkarstwa (fot. 2), technologii owoców, owoców jagodowych, biotechnologii, przechowywania i przetwórstwa owoców, obrotu i marketingu, informacji naukowej i wymiany międzynarodowej oraz dwa laboratoria (biochemii i agrochemii oraz pszczelnictwa), a także grupa zajmująca się roślinami pochodzącymi z cieplejszych rejonów klimatycznych. Instytut wydaje czasopismo naukowe pt. „Sadownictwo”, posiada również muzeum historii sadownictwa Białorusi.
Fot. 2. Matecznik podkładek jabłoni w Instytucie Sadownictwa na Białorusi
Prace hodowlane
W latach 1930–2005 w instytucie powstało 180 odmian gatunków sadowniczych, w tym: 37 jabłoni, 15 grusz, 10 wiśni, 18 czereśni, 11 śliwy, 4 moreli, 24 porzeczki czarnej, 5 porzeczki czerwonej, 15 agrestu, 14 truskawek, 3 maliny, 4 winorośli, 1 rokitnika, 2 aronii czarnoowocowej, 4 orzecha włoskiego, a także podkładki generatywne dla gruszy (1), śliwy (2), czereśni (1). Osiągnięcia w hodowli są możliwe dzięki temu, że białoruski instytut ma unikatową, jedną z większych w Europie Środkowej kolekcję gatunków i odmian roślin sadowniczych. Składa się ona z 80 gatunków roślin, obejmuje 3350 odmian i obiecujących mieszańców (tabela).
Liczba odmian i mieszańców poszczególnych gatunków w kolekcji białoruskiego instytutu w Samochwałowiczach
Z bogatej kolekcji odmian pochodzących z hodowli instytutu warto wyróżnić te najciekawsze, którymi mogą się zainteresować nasi szkółkarze i sadownicy.
Grusza
’Duchmianaja’ — odmiana późnoletnia, średnio odporna na mróz oraz na parcha gruszy i choroby bakteryjne, jej drzewa mają średnią siłę wzrostu, korony są średnio zagęszczone, stożkowate, wchodzi w owocowanie w 4. roku po posadzeniu. Owoce o masie 120–140 g z ceglastoczerwonym rumieńcem mają miąższ biały, soczysty, masłowy, o przyjemnym kwaskowo-słodkim smaku. Przydatne do spożycia w sierpniu i na początku września. Plon do 20 t/ha.
’Zabawa’ — jesienna odmiana średnio odporna na parcha gruszy i choroby bakteryjne oraz na mróz. Owoce mają średnią masę 120–140 g, skórkę żółtozieloną, pokrytą brunatnoczerwonym rumieńcem, gładką, suchą, lekko ordzawioną, miąższ biały, soczysty, o słodko-winnym smaku. Przydatne do spożycia w okresie wrzesień–październik. Plon owoców — do 20 t/ha.
W kolejnych częściach artykułu zostaną przedstawione interesujące odmiany jabłoni, śliwy, wiśni, ałyczy, aroni czarnoowocowej, kolorowych porzeczek, orzecha włoskiego i rokitnika (red.).
