Koszty i przychody
Cena jabłek tylko częściowo decyduje o finansowym wymiarze sukcesu w produkcji. Ten ostatni można prawidłowo ocenić dopiero, gdy porówna się poniesione koszty z uzyskanymi przychodami. W przypadku odmiany można to zrobić, jeśli zna się wysokość plonu owoców oraz wielkość kosztów przypadających w danym roku na hektar sadu. Z obliczeń przeprowadzonych przeze mnie w 15 gospodarstwach (czyt. też HO 11 i 12/2005), w których w 2004 roku analizowałem koszty produkcji jabłek, nakłady całkowite w przeliczeniu na hektar sadu wyniosły średnio 19 496 zł. Gdy zna się średnie plony danej odmiany oraz średnie ceny jej owoców, można wyliczyć jednostkowe koszty produkcji (tab. 1).
W przyjętym sposobie obliczeń stanowią one funkcję plonów i najniższe są dla tych odmian, które plonowały najlepiej ('Gloster', 'Jerseymac', 'Pinova'), najwyższe — dla odmian o najniższych plonach ('Elstar', 'Piros', 'Delblusch').
Tabela 1. Plony, ceny hurtowe i koszty produkcji owoców odmian jabłoni produkowanych w badanych gospodarstwach w 2004 r.
Źródło: badania własne
Obliczone w ten sposób koszty jednostkowe należy następnie odjąć od średniej ceny hurtowej owoców. To, co pozostaje, stanowi rzeczywisty dochód ze sprzedaży kilograma jabłek danej odmiany. Dochód ten jest zróżnicowany (tab. 2) nawet bardziej niż uzyskiwane ceny. Ponadto, ponieważ jest funkcją ceny i plonu, kolejność odmian w tym zestawieniu znacznie różni się od tej, jaką uzyskuje się biorąc pod uwagę jedynie cenę. Wysokość dochodu zróżnicowano na sześć przedziałów — co 10 groszy — w kolejności rosnącej.
Tabela 2. Dochodowość produkcji owoców odmian jabłoni w badanych gospodarstwach w 2004 r.
Źródło: badania własne
Dochodowość zależy od odmiany
Dochód mniejszy lub równy 0,20 zł/kg uzyskiwano w badanych gospodarstwach ze sprzedaży jabłek odmian 'Cortland' i 'Elstar' , a więc w praktyce uprawa tych odmian nie przynosiła dochodów. Obie stopniowo znikają z naszych sadów. 'Cortland' nie tylko słabo plonuje, ale jego drzewa są uciążliwe w prowadzeniu (owocowanie przenosi się na peryferie korony), a owoce — bardzo wrażliwe na oparzeliznę powierzchniową. W polskich warunkach 'Elstar' nie tylko owocuje przemiennie, ale i plenność tej odmiany pozostawia wiele do życzenia.
Dochód 0,21–0,30 zł/kg zapewniały odmiany: 'Alwa' , 'Honeygold' , Jonagoldy , 'Ligol' , 'Lobo' oraz 'Šampion'. Jabłka odmiany 'Alwa' (obok 'Glostera' i 'Idareda') są chętnie kupowane na rynkach wschodnich. Ze względu na smak i soczystość zyskują też coraz większą popularność w kraju. Wadą tej odmiany jest silny wzrost drzew, ale należy ona do najodporniejszych na mróz. Ta cecha charakteryzuje także odmianę 'Honeygold', której jabłka smakiem i wyglądem mogą konkurować z owocami 'Golden Deliciousa'. Wadami 'Honeygolda' są duża podatność na parcha jabłoni oraz skłonność do przemiennego owocowania. Odmianę tę uprawia się już w niewielu gospodarstwach. Jonagoldy utraciły prymat na rynku krajowym (na zachodzie Europy także tracą popularność) i wielu sadowników nie uwzględnia ich w nowych nasadzeniach. Owoce 'Ligola' należą wprawdzie stale do jabłek najdroższych, ale w badanych gospodarstwach odmiana ta znajdowała się w grupie gorzej plonujących. Miało to związek z jej uporczywą skłonnością do przemiennego owocowania. Pomimo niższych cen owoców, taką samą dochodowość dawała też odmiana 'Lobo', która jednak dużo lepiej plonowała. Należy ona również do odmian znikających z naszych sadów. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku 'Šampiona', który przeżywa renesans, ponieważ zaczyna się liczyć nie tylko na rynku krajowym, ale i w eksporcie.
W przedziale dochodu 0,31–0,40 zł/kg znalazły się 'Gala' , 'Idared' i 'Jerseymac' . Owoce 'Gali' należą do jabłek najdroższych i najbardziej poszukiwanych w eksporcie, nie tylko na Zachód, ale i na Wschód. Średnia pozycja tej odmiany w prezentowanym zestawieniu wynika ze stosunkowo niskich jej plonów. Za dobrą należy natomiast uznać pozycję 'Idareda'. Chociaż jego owoce ustępowały ceną wielu innym, to i tak notowania te były wysokie, w zestawieniu z brakiem walorów smakowych. Część sadowników likwiduje nasadzenia odmiany 'Jerseymac' z powodu niezbyt wysokich cen jej owoców. Jeśli jednak jabłka tej odmiany są dobrej jakości, nie ma problemów z ich zbytem, dlatego niektórzy nawet sadzą kwatery jabłoni 'Jerseymac'.
Przedział z dochodem 0,41–0,50 zł/kg tworzą odmiany 'Boskoop' , 'Celeste' , 'Delblusch' , 'Elise' , 'Pinova' oraz 'Sunrise' , za których owoce można na ogół uzyskać wysokie ceny, choć nie zawsze plony są wysokie ('Delblusch'). Dochodowość produkcji tych odmian jest duża i należy podkreślić, że trzy spośród nich to odmiany wczesne. Ten sektor rynku jabłek ciągle charakteryzuje się niedoborami owoców dobrej jakości, co znajduje potwierdzenie w ich wysokich cenach. 'Boskoop', choć jest odmianą znaną od dawna, nadal należy do cenionych na rynku (wśród konsumentów uchodzi za synonim "renety"). Wielu sadowników krytycznie ocenia odmianę 'Pinova', ze względu na jej wrażliwość na gorzką zgniliznę. Drzewa tej odmiany wymagają bardzo pieczołowitej ochrony, szczególnie w okresie przedzbiorczym, ale jej owoce są znane i cenione na zachodzie Europy. 'Elise' charakteryzuje się wrażliwością na choroby kory i drewna. Z tego powodu i ona oceniana jest krytycznie przez wielu producentów. Jej jabłka bardzo dobrze się jednak przechowują i są trwałe w obrocie. Wiele wskazuje na to, że do takich odmian należy przyszłość na rynku jabłek.
W przedziale dochodu 0,51–0,60 zł/kg znalazły się tylko dwie odmiany — 'Golden Delicious' oraz 'Rubin' . Owoce pierwszej z nich należą do najdroższych w kraju i — obok Gali — są podstawowymi jabłkami eksportowanymi na Zachód. Odmiana ta stała się źródłem sukcesu finansowego dla tych sadowników, którzy zdecydowali się na jej uprawę kilka czy kilkanaście lat temu. 'Rubin' odniósł sukces na rynku krajowym i, głównie ze względu na cenę owoców, znalazł się bardzo wysoko w omawianym zestawieniu.
Najwyższą dochodowością — powyżej 0,60 zł/kg — charakteryzowały się odmiany 'Piros' i 'Gloster'. Pierwsza z nich to wartościowa, ale niezbyt jeszcze popularna odmiana letnia. Druga natomiast zawdzięcza swoją pozycję obfitym plonom i nadspodziewanie drogim owocom. 'Gloster' jest szczególnie ceniony na rynkach wschodnich, chociaż w ubiegłym sezonie tymi jabłkami interesowali się także kupcy z Zachodu.
Koszty i przychody
Cena jabłek tylko częściowo decyduje o finansowym wymiarze sukcesu w produkcji. Ten ostatni można prawidłowo ocenić dopiero, gdy porówna się poniesione koszty z uzyskanymi przychodami. W przypadku odmiany można to zrobić, jeśli zna się wysokość plonu owoców oraz wielkość kosztów przypadających w danym roku na hektar sadu. Z obliczeń przeprowadzonych przeze mnie w 15 gospodarstwach (czyt. też HO 11 i 12/2005), w których w 2004 roku analizowałem koszty produkcji jabłek, nakłady całkowite w przeliczeniu na hektar sadu wyniosły średnio 19 496 zł. Gdy zna się średnie plony danej odmiany oraz średnie ceny jej owoców, można wyliczyć jednostkowe koszty produkcji (tab. 1).
W przyjętym sposobie obliczeń stanowią one funkcję plonów i najniższe są dla tych odmian, które plonowały najlepiej (’Gloster’, 'Jerseymac’, 'Pinova’), najwyższe — dla odmian o najniższych plonach (’Elstar’, 'Piros’, 'Delblusch’).
Tabela 1. Plony, ceny hurtowe i koszty produkcji owoców odmian jabłoni produkowanych w badanych gospodarstwach w 2004 r.
Źródło: badania własne
Obliczone w ten sposób koszty jednostkowe należy następnie odjąć od średniej ceny hurtowej owoców. To, co pozostaje, stanowi rzeczywisty dochód ze sprzedaży kilograma jabłek danej odmiany. Dochód ten jest zróżnicowany (tab. 2) nawet bardziej niż uzyskiwane ceny. Ponadto, ponieważ jest funkcją ceny i plonu, kolejność odmian w tym zestawieniu znacznie różni się od tej, jaką uzyskuje się biorąc pod uwagę jedynie cenę. Wysokość dochodu zróżnicowano na sześć przedziałów — co 10 groszy — w kolejności rosnącej.
Tabela 2. Dochodowość produkcji owoców odmian jabłoni w badanych gospodarstwach w 2004 r.
Źródło: badania własne
Dochodowość zależy od odmiany
Dochód mniejszy lub równy 0,20 zł/kg uzyskiwano w badanych gospodarstwach ze sprzedaży jabłek odmian ’Cortland’ i ’Elstar’ , a więc w praktyce uprawa tych odmian nie przynosiła dochodów. Obie stopniowo znikają z naszych sadów. 'Cortland’ nie tylko słabo plonuje, ale jego drzewa są uciążliwe w prowadzeniu (owocowanie przenosi się na peryferie korony), a owoce — bardzo wrażliwe na oparzeliznę powierzchniową. W polskich warunkach 'Elstar’ nie tylko owocuje przemiennie, ale i plenność tej odmiany pozostawia wiele do życzenia.
Dochód 0,21–0,30 zł/kg zapewniały odmiany: ’Alwa’ , ’Honeygold’ , Jonagoldy , ’Ligol’ , ’Lobo’ oraz ’Šampion’. Jabłka odmiany 'Alwa’ (obok 'Glostera’ i 'Idareda’) są chętnie kupowane na rynkach wschodnich. Ze względu na smak i soczystość zyskują też coraz większą popularność w kraju. Wadą tej odmiany jest silny wzrost drzew, ale należy ona do najodporniejszych na mróz. Ta cecha charakteryzuje także odmianę 'Honeygold’, której jabłka smakiem i wyglądem mogą konkurować z owocami 'Golden Deliciousa’. Wadami 'Honeygolda’ są duża podatność na parcha jabłoni oraz skłonność do przemiennego owocowania. Odmianę tę uprawia się już w niewielu gospodarstwach. Jonagoldy utraciły prymat na rynku krajowym (na zachodzie Europy także tracą popularność) i wielu sadowników nie uwzględnia ich w nowych nasadzeniach. Owoce 'Ligola’ należą wprawdzie stale do jabłek najdroższych, ale w badanych gospodarstwach odmiana ta znajdowała się w grupie gorzej plonujących. Miało to związek z jej uporczywą skłonnością do przemiennego owocowania. Pomimo niższych cen owoców, taką samą dochodowość dawała też odmiana 'Lobo’, która jednak dużo lepiej plonowała. Należy ona również do odmian znikających z naszych sadów. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w przypadku 'Šampiona’, który przeżywa renesans, ponieważ zaczyna się liczyć nie tylko na rynku krajowym, ale i w eksporcie.
W przedziale dochodu 0,31–0,40 zł/kg znalazły się ’Gala’ , ’Idared’ i ’Jerseymac’ . Owoce 'Gali’ należą do jabłek najdroższych i najbardziej poszukiwanych w eksporcie, nie tylko na Zachód, ale i na Wschód. Średnia pozycja tej odmiany w prezentowanym zestawieniu wynika ze stosunkowo niskich jej plonów. Za dobrą należy natomiast uznać pozycję 'Idareda’. Chociaż jego owoce ustępowały ceną wielu innym, to i tak notowania te były wysokie, w zestawieniu z brakiem walorów smakowych. Część sadowników likwiduje nasadzenia odmiany 'Jerseymac’ z powodu niezbyt wysokich cen jej owoców. Jeśli jednak jabłka tej odmiany są dobrej jakości, nie ma problemów z ich zbytem, dlatego niektórzy nawet sadzą kwatery jabłoni 'Jerseymac’.
Przedział z dochodem 0,41–0,50 zł/kg tworzą odmiany ’Boskoop’ , ’Celeste’ , ’Delblusch’ , ’Elise’ , ’Pinova’ oraz ’Sunrise’ , za których owoce można na ogół uzyskać wysokie ceny, choć nie zawsze plony są wysokie (’Delblusch’). Dochodowość produkcji tych odmian jest duża i należy podkreślić, że trzy spośród nich to odmiany wczesne. Ten sektor rynku jabłek ciągle charakteryzuje się niedoborami owoców dobrej jakości, co znajduje potwierdzenie w ich wysokich cenach. 'Boskoop’, choć jest odmianą znaną od dawna, nadal należy do cenionych na rynku (wśród konsumentów uchodzi za synonim „renety”). Wielu sadowników krytycznie ocenia odmianę 'Pinova’, ze względu na jej wrażliwość na gorzką zgniliznę. Drzewa tej odmiany wymagają bardzo pieczołowitej ochrony, szczególnie w okresie przedzbiorczym, ale jej owoce są znane i cenione na zachodzie Europy. 'Elise’ charakteryzuje się wrażliwością na choroby kory i drewna. Z tego powodu i ona oceniana jest krytycznie przez wielu producentów. Jej jabłka bardzo dobrze się jednak przechowują i są trwałe w obrocie. Wiele wskazuje na to, że do takich odmian należy przyszłość na rynku jabłek.
W przedziale dochodu 0,51–0,60 zł/kg znalazły się tylko dwie odmiany — ’Golden Delicious’ oraz ’Rubin’ . Owoce pierwszej z nich należą do najdroższych w kraju i — obok Gali — są podstawowymi jabłkami eksportowanymi na Zachód. Odmiana ta stała się źródłem sukcesu finansowego dla tych sadowników, którzy zdecydowali się na jej uprawę kilka czy kilkanaście lat temu. 'Rubin’ odniósł sukces na rynku krajowym i, głównie ze względu na cenę owoców, znalazł się bardzo wysoko w omawianym zestawieniu.
Najwyższą dochodowością — powyżej 0,60 zł/kg — charakteryzowały się odmiany ’Piros’ i ’Gloster’. Pierwsza z nich to wartościowa, ale niezbyt jeszcze popularna odmiana letnia. Druga natomiast zawdzięcza swoją pozycję obfitym plonom i nadspodziewanie drogim owocom. 'Gloster’ jest szczególnie ceniony na rynkach wschodnich, chociaż w ubiegłym sezonie tymi jabłkami interesowali się także kupcy z Zachodu.
