W poprzednim numerze Autorka przedstawiła rośliny o zielonych kwiatach i owocach wykorzystywane przez florystów jako dodatki do różnych kompozycji. Tym razem opisujemy gatunki używane jako "wypełniacze" bukietów, między innymi, w zastępstwie gipsówki. Odznaczają się — podobnie jak ona — delikatnymi, ażurowymi kwiatostanami, które dodają aranżacjom roślinnym lekkości (fot. 1).
| |||
| Trachelia błękitna | |||
| Ta, pochodząca z południowej Europy i północnej Afryki, roślina o łacińskiej nazwie Trachelium caeruleum dorasta do 1 m wysokości. Pędy ma sztywne, ciemnozielone, w górnej części rozgałęzione, a małe liście podzielone na pierzaste odcinki. Ozdobą trachelii błękitnej są drobne, fioletowe kwiaty zebrane w gęste podbaldachy, o średnicy około 20 cm. Gatunek ten należy do rodziny dzwonkowatych (Campanulaceae) i jest rośliną dnia długiego. Oznacza to, że tworzy pąki kwiatowe w warunkach 14–15-godzinnego dnia, a zakwita dopiero przy dniu 16-godzinnym. W okresie dni krótkich silnie się natomiast rozrasta. Trachelia znajduje się w Holandii w pierwszej trzydziestce najważniejszych kwiatów ciętych pod względem obrotów giełdowych, tuż za narcyzami, a przed — między innymi — mieczykami i hiacyntami. W roku 2000 sprzedano na tamtejszych aukcjach 44,2 mln pędów T. caeruleum, średnio po 51 centów holenderskich. Wśród 25 odmian dominują: ciemnoróżowa 'Lake Superior’, biała 'Lake Powell’ oraz niebieskie 'Benary Blaauw’ i 'Blue Wonder’. Chętnie kupowane są także ciemnoniebieska 'Midnight’ i biała 'Jemmy Wit’. Inne interesujące odmiany, o ciekawych barwach, dużych kwiatostanach i mocnych pędach to: jasnoniebieska 'Pallas’ (fot. 2), lawendowoniebieska 'Eris’, ciemnoróżowa 'Pandorra’, różowa 'Lake Avalon’ (w 1999 r. uzyskiwano za nią najwyższe ceny aukcyjne), jasnoróżowa 'Daphne’, czerwonobordowa 'Lake Sunset’ oraz czysto białe 'Helios’, 'White Lake Louise’ i 'White Lake Michigan’. Firmy hodowlane (Hamer Flower Seed, Vegmo Plant) prowadzą obecnie prace hodowlane nad otrzymaniem odmian fotoperiodycznie obojętnych, czyli kwitnących o każdej porze roku, aby wydłużyć okres dostępności trachelii na rynku.
Uprawa tradycyjna polega na produkowaniu roślin w polu, z siewu wprost do gruntu. Obecnie większe znaczenie ma jednak ta przyspieszona i opóźniona pod osłonami rozpoczynana od sadzenia silnej rozsady. W sprzyjających warunkach pogodowych uprawę opóźnioną można prowadzić również na zewnątrz, ale tylko w miejscach osłoniętych od wiatru oraz nasłonecznionych. W uprawie przyspieszonej termin siewu przypada zwykle w końcu stycznia, a w opóźnionej — od marca do końca maja. Nasiona trachelii wysiewa się do palet-wielodoniczek wypełnionych substratem torfowym, po kilka na komórkę. Następnie wysiewy zrasza się i przykrywa folią. W temperaturze 16–20°C pierwsze wschody pojawiają się po upływie 2–3 tygodni. Kolejnym etapem jest pikowanie siewek — również po kilka na komórkę — do większych palet, w których rośliny pozostają przez 4–5 tygodni. Rozsadę zaleca się często zraszać, a szklarnie, w których się znajduje, cieniować i często wietrzyć. Sadzenie jej na miejsce stałe przypada po 8 tygodniach od wysiewu nasion. Podłoże powinno być zasobne, lecz przepuszczalne, najlepiej z niewielkim udziałem gliny (1/3 objętości). Zalecana gęstość sadzenia wynosi 64 rośl./m2, wskazane jest rozpięcie siatki dla gałązkowych odmian chryzantem, której oczka mają wymiary 12,5 x 12,5 cm. Trachelie po posadzeniu podlewa się profilaktycznie roztworem preparatu grzybobójczego (np. Rizolex 50 WP), aby zapobiec porażeniu plantacji przez zgniliznę twardzikową. Ważne podczas produkcji jest, między innymi, właściwe podlewanie trachelii. Młode rośliny, które nie osiągnęły wysokości 30 cm, można podlewać „z góry”, czyli przez zraszanie. Starsze, z widocznymi pąkami, należy nawadniać wyłącznie „od dołu” (np. kroplowo) i obficiej, ponieważ skąpe zaopatrzenie w wodę w tym okresie jest przyczyną przedwczesnego kwitnienia zbyt niskich jeszcze roślin. Baldachy są wówczas silnie zbite, a ich kwiaty szybko zasychają. Trachelia nie ma specjalnych wymagań pokarmowych, lecz jest wrażliwa na zasolenie (EC nie powinno przekraczać 1 mS/cm), a także na niedobór żelaza w podłożu (zalecany poziom Fe wynosi 10 mg/dm3) i nadmiar manganu (optymalna zawartość Mn to 2 mg/dm3). O zbyt dużej zawartości tego ostatniego składnika świadczyć mogą czerwone plamki na liściach, natomiast za wysokie stężenie soli grozi uszkodzeniem delikatnych korzeni. Z reguły rośliny wystarczy zasilać raz w tygodniu roztworami saletry potasowej i amonowej w stężeniu 0,1%. Takie zaopatrzenie roślin w azot i potas, w proporcjach 1 : 1, zapewnia bujny wzrost oraz prawidłową inicjację pąków kwiatostanowych. Temperatura powietrza zalecana na początku uprawy to 13°C w dzień i 11°C w nocy. Po trzech tygodniach od sadzenia roślin można ją podnieść do, odpowiednio, 16°C i 13°C. W uprawie letniej nie powinna przekraczać 25°C i 18°C. Są jednak odmiany tolerancyjne wobec wyższej temperatury, na przykład 'Pallas Summer’ (jasnoniebieska) i 'Summer Lake Powell’ (biała). W uprawie zimowej podniesienie jej, gdy rośliny są w fazie generatywnej, przyspiesza kwitnienie. Inne zabiegi niezbędne podczas produkcji trachelii to — w zależności od pory roku — zaciemnianie lub doświetlanie fotoperiodyczne roślin. Wiosenna uprawa jest tańsza, ze względu na wydłużający się dzień oraz rosnącą temperaturę powietrza, lecz przy słonecznej pogodzie istnieje niebezpieczeństwo przedwczesnej inicjacji pąków. Można temu zapobiec skracając dzień do 10–12 godzin przez zaciemnianie plantacji, które jest szczególnie wskazane, gdy uprawę rozpoczyna się w marcu. Młode rośliny zaleca się zaciemniać od momentu, kiedy osiągną wysokość 30 cm (czyli — w przypadku uprawy z siewu, rozpoczynanej w marcu — od połowy maja) do połowy lipca. W cyklu zaplanowanym na jesienny zbiór kwiatów należy natomiast przedłużyć dzień sztucznym światłem, przynajmniej do 14 godzin, co jest niezbędne dla terminowego otrzymania kwiatów. Rośliny doświetla się wówczas już od połowy lipca, w sposób cykliczny, po 10 minut na każdy 30-minutowy cykl doświetlania (czyli 10 min światła i 20 min ciemności). Stadium odpowiednie do zbioru pędów to takie, kiedy w baldachu rozwinięta jest mniej więcej połowa kwiatów. Latem jednak zbiera się je wcześniej, a zimą później (kiedy rozwinięte jest 3/4 kwiatów). Pędy trachelii należy wyrywać i zaraz potem wstawiać do wody (szybko więdną). Wskazane jest następnie ich kondycjonowanie, do którego przydatne są preparaty Chrysal SVB lub AVB. Dzięki temu zabiegowi kwiaty zachowują trwałość przez około 10 dni, ale powinny być transportowane w wodzie lub roztworze preparatu przedłużającego trwałość. Długość uprawy liczona od momentu sadzenia do zbiorów wynosi, w zależności od ilości światła naturalnego lub długości okresu doświetlania, od 12 do 18 tygodni. Trachelia jest bardzo wrażliwa na choroby grzybowe — szarą pleśń i zgniliznę twardzikową. Dotyczy to szczególnie odmian o białych kwiatostanach. Ze szkodników dają się we znaki wciornastki i przędziorki. Jedynie profilaktyczne opryskiwania ogólnie dostępnymi preparatami mogą zapewnić pełną zdrowotność plantacji. | |||
| Rośliny z odmiany baldaszkowatych | |||
– T r y b u l a l e ś n a (Antriscus sylvestris). Bylina ta rośnie dziko na łąkach, skrajach lasów oraz w zaroślach Europy. W ogrodach i na plantacjach uprawiana jest jako roślina jednoroczna. Dorasta do 1 m wysokości. Pędy ma sztywne, liście podwójnie pierzasto złożone, o grubo ząbkowanych listkach. Drobne, białe kwiaty zebrane są w baldachy złożone z 8–15 baldaszków (fot. 3). Trybula kwitnie od czerwca do sierpnia. Na uwagę zasługuje jej odmiana 'Queen Anne’s Laceflower’, która osiąga wysokość 70 cm, ma silnie rozgałęzione pędy i liczne baldachy, bardziej okazałe niż u gatunku.
Zalecany termin siewu to połowa marca. Nasiona są drobne, toteż wysiewa się je powierzchniowo, do palet-wielodoniczek o najmniejszych komórkach bądź do skrzynek — w lekkie i przepuszczalne podłoże (substrat torfowy z piaskiem). W temperaturze 18–20°C pierwsze wschody pojawiają się po około 14 dniach. Siewki w stadium 2, 3 liści pikuje się do większych palet, a temperaturę powietrza obniża do 8–15°C. Rośliny można sadzić w pole dopiero po 15 maja, po około 30 na metrze kwadratowym (rozstawa 30 x 10 cm). Zakwitają na początku września. W uprawie przyspieszonej siew nasion pod osłonami przypada od połowy stycznia do końca lutego, a kwitnienie trwa od połowy maja do pierwszej połowy czerwca. Planując późniejsze kwitnienie, na przykład z początkiem października, nasiona należy wysiewać nie wcześniej niż w końcu czerwca, a w ciepłych latach — dopiero w pierwszej połowie lipca. W uprawie pod osłonami optymalna temperatura uprawy trybuli wynosi 15–18°C. Pomieszczenia trzeba często wietrzyć. W tych warunkach rośliny można, do czasu zawiązania pąków kwiatostanowych, podlewać „z góry”, a później wyłącznie „od dołu”, aby nie uszkodzić rozwijających się baldachów. Najkorzystniejszą formą nawożenia jest fertygacja (dokarmianie wraz z nawadnianiem). Do wody dodaje się płynnych lub stałych, ale dobrze rozpuszczalnych, nawozów wieloskładnikowych (roztwór o stężeniu 0,1%). Trybula jest wrażliwa na choroby grzybowe, dlatego też wymaga profilaktycznych opryskiwań roztworami fungicydów, o stężeniu najniższym z zalecanych dla danego preparatu. Zbiór pędów przypada na początku kwitnienia, kiedy w baldaszkach rozwinie się pierwszy okółek kwiatów. Rośliny wyrywa się z podłoża i, bez usuwania korzeni, wstawia na kilka godzin do zimnej wody. Dopiero później przycina się korzenie i wiąże rośliny w pęczki. Długość okresu uprawy — od siewu do zbioru kwiatów — wynosi od 16 (przyspieszona, opóźniona) do 24 tygodni (tradycyjna), a od czasu sadzenia na miejsce stałe do zbiorów — od 12 do 16 tygodni. – A m i n e k e g i p s k i (Ammi visnaga) pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego i Mezopotamii. Osiąga wysokość 50 cm. Charakterystyczne dla tego gatunku są wonne pędy, podwójnie pierzastodzielne liście i wyjątkowo drobne, czysto białe kwiaty (fot. 4). W stanie naturalnym zakwita w sierpniu. W produkcji ogrodniczej szczególnie ceniona jest odmiana 'Queen Mist’, o bardzo gęstych baldachach.
Udział A. visnaga w obrotach giełd holenderskich, gdzie występuje pod handlową nazwą „Visnaga”, jest znaczący, podobnie jak sprzedaż kwiatów ciętych aminka większego (Ammi majus = „Ammi”), o silniejszym wzroście i bardziej rozpierzchłych baldachach. Termin siewu aminka w tradycyjnej uprawie polowej, na zbiór kwiatów z początkiem września, przypada w połowie marca. Rośliny kwitnące w końcu maja można uzyskać z siewu wykonanego od połowy stycznia do końca lutego, a kwitnące jesienią, na początku października — z siewu w końcu czerwca. Wymagania aminka co do temperatury uprawy, nawadniania i nawożenia, a także informacje dotyczące zbioru roślin i długości uprawy są takie same, jak w przypadku trybuli. Aminek jest wrażliwy na deszcze i silne wiatry, dlatego w uprawie polowej miejsce dla niego powinno być osłonięte. – K o p e r o g r o d o w y (Anethum graveolens) to gatunek śródziemnomorski, który do północnej Europy trafił najpierw jako roślina ozdobna, aby dopiero później stać się znanym warzywem przyprawowym. Znowu jednak coraz częściej wykorzystywany jest w światowym bukieciarstwie, a więc i produkowany w tym celu na skalę towarową (w ostatnich latach przyrost sprzedaży kopru na aukcjach holenderskich wynosił aż 20%). Często uprawia się odmianę 'Grüngelber Schnitt’, o zazielenionych kwiatach. Terminy siewu nasion oraz warunki uprawy i zbioru pędów przeznaczonych do obrotu hurtowego są identyczne, jak u wcześniej opisanych gatunków z rodziny baldaszkowatych (Apiaceae). Dr Joanna Przymęska jest pracownikiem Katedry Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu | |||
