JAK UPRAWIAĆ CZOSNEK JESIENIĄ?

    Czosnek (Allium sativum L.) jest rośliną trwałą, produkowaną jako jednoroczna. W uprawie znajdują się dwa jego typy - jeden wytwarza, drugi nie wytwarza pędów kwiatostanowych. Ten należący do pierwszego typu uprawia się najczęściej jako ozimy, chociaż możliwe jest też sadzenie go wiosną.




































    Wyhodowane zostały już pierwsze polskie odmiany ozime. Ich główki są duże lub średniej wielkości, liczba zawartych w nich ząbków wynosi od 4–7 (odmiany Arkus, Mega) do 8–15 (Janowicki, Orlik, Orkan, Pola — fot. 1). Rośliny tworzą również duże i liczne cebulki powietrzne, które mogą służyć do rozmnażania. Wymienione odmiany polecane są przez hodowców do bezpośredniego spożycia i dla przetwórstwa, tolerują one niesprzyjające warunki środowiska (szczególnie Janowicki), wiernie plonują i nie wymarzają w bezśnieżne zimy.

















    FOT. 1. GŁÓWKI CZOSNKU ODMIANY POLA, JEDNĄ PODZIELONO NA ZĄBKI





    Wymagania
    Gatunek ten należy do roślin wytrzymałych na niską temperaturę. Ząbki posadzone jesienią dobrze zimują, pod warunkiem, że zdążą się ukorzenić przed nadejściem mrozów. Wiosną wznawiają wzrost już przy temperaturze 3–5oC. Czosnek ma duże wymagania wodne. Bardziej wrażliwy na niedobór wody jest ten wytwarzający pędy kwiatostanowe, dlatego też na zwiększenie plonu korzystnie wpływa nawadnianie upraw w okresie największego zapotrzebowania na wodę — w maju i czerwcu — zwłaszcza w przypadku suszy.
    Wymagania glebowe czosnku są większe niż cebuli. Najlepiej rośnie i plonuje na glebach ciepłych, próchnicznych i przepuszczalnych, o odczynie obojętnym, utrzymanych w dobrej kulturze. Pod względem warunków klimatyczno-glebowych dla uprawy czosnku najbardziej odpowiednie są: Podhale, Podkarpacie, podgórskie tereny Dolnego Śląska, doliny większych rzek Opolszczyzny i Lubelszczyzny oraz okolice Kutna, Łęczycy, Jarosławia i Przemyśla. Najlepsze dla tego gatunku są stanowiska po uprawie roślin nawożonych obornikiem, dobrym przedplonem są warzywa kapustne i ogórki. Nie należy uprawiać czosnku co roku na tym samym polu, także nie po cebulowych — ze względu na zwiększone ryzyko występowania chorób lub szkodników, z których najgroźniejszymi są niszczyk zjadliwy i błotniszka czosnkówka. Oprócz nawozów organicznych (pod przedplon), dodatkowo wysiewa się mineralne, przeznaczając na hektar średnio 90 kg azotu, 80 kg fosforu i 150 kg potasu. Fosfor i potas należy dać pod orkę, natomiast azot jednorazowo po wschodach roślin lub w dwóch dawkach — pierwszą wczesną wiosną, następną po około czterech tygodniach. Czosnek dobrze reaguje na dokarmianie dolistne, najlepiej 0,3% roztworem Florovitu z dodatkiem 0,l % roztworu siarczanu magnezu, podawanym od połowy maja do połowy czerwca — w dwutygodniowych odstępach.



    Sadzenie
    Czosnek wymaga starannej uprawy gleby. Na miesiąc przed zamierzonym terminem sadzenia należy zaorać pole na głębokość 25–30 cm, a później zabronować. Jeżeli na powierzchni gleby wytworzy się skorupa, bezpośrednio przed posadzeniem ząbków trzeba pole ponownie zbronować. W naszych warunkach klimatycznych czosnek nie wytwarza nasion. Rozmnaża się go więc wyłącznie wegetatywnie — przez ząbki lub cebulki powietrzne. Czosnek ozimy sadzi się, w zależności od rejonu uprawy, od połowy sierpnia do początku listopada — najczęściej od połowy września do połowy października. Ten z najwcześniejszych nasadzeń jest większy i dorodniejszy — co wpływa również na wielkość i jakość plonu. Ząbki i cebulki powietrzne czosnku, po uprzednim zaprawieniu środkami grzybobójczymi (zgodnie z obowiązującym programem ochrony), najczęściej sadzi się ręcznie, chociaż możliwe jest zmechanizowanie tej czynności — na przykład przez użycie maszyn do sadzenia tulipanów. Rzędy wyznacza się co 30–40 cm (zależnie od używanego sprzętu), zachowując w nich rozstawę 6–10 cm (tę większą w przypadku dużych ząbków). Na małych powierzchniach ząbki sadzi się w poprzek zagonów, w rzędy odległe o 20–25 cm. Czosnek można również uprawiać w pasach 5–6-rzędowych, w których zachowana jest rozstawa 20 cm. Pozostawia się między nimi odstępy o szerokości 40–60 cm.
    Duże znaczenie ma wielkość ząbków. Sadzenie małych (o masie 0,1–1,5 g) jest nieopłacalne, gdyż wyrastające z nich rośliny słabiej plonują. Używanie jako materiału rozmnożeniowego ząbków bardzo dużych (5,0–15,0 g) jest z kolei zbyt drogie w stosunku do wysokości otrzymanego plonu. Najlepsze wyniki daje sadzenie ząbków średnich (1,5–3,0 g). Również cebulki powietrzne (fot. 2) już w pierwszym roku po posadzeniu dają pełnowartościowy plon handlowy. Opłacalne jest sadzenie dużych cebulek, o średnicy przekraczającej 1,5 cm i masie około 2,0–2,5 g. Przy sadzeniu mniejszych otrzymuje się duży odsetek małych główek, często niepodzielonych na ząbki.







    FOT. 2. MATERIAŁEM ROZMOŻENIOWYM CZOSNKU MOGĄ BYĆ RÓWNIEŻ CEBULKI POWIETRZNE





    Zabiegi pielęgnacyjne
    Czosnek jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie. Chwasty można zwalczać mechanicznie lub chemicznie (zgodnie z aktualnym programem ochrony), począwszy od momentu posadzenia ząbków. Dodatkowym zabiegiem ograniczającym rozwój chwastów jest ściółkowanie gleby. W kwietniu lub maju międzyrzędzia pokrywa się czarną folią, torfem lub korą, co poprawia stosunki wodno-powietrzne w glebie, znacznie ogranicza rozwój chwastów oraz przyczynia się do wzrostu plonu o około 30%.
    Nawadnianie najlepiej przeprowadzać rano, aby rośliny mogły szybko obeschnąć, co ograniczy rozwój chorób. Jednorazowa dawka wody nie powinna przekraczać 20 mm.
    Przy uprawie czosnku wytwarzającego pędy kwiatostanowe wskazane jest ścinanie ich zaraz po ukazaniu się. Jest to zabieg pracochłonny, lecz powoduje zwiększenie plonu o około 30%. Pędów tych nie usuwa się wówczas, gdy planowane jest uzyskanie dodatkowego plonu cebulek powietrznych.



    Zbiór
    Ważne jest jego terminowe przeprowadzenie, ponieważ po zakończeniu wegetacji korzenie czosnku zamierają i, jeżeli rośliny pozostaną w polu, wytworzą nowe korzenie, które wciągają główki na około pięć centymetrów w głąb gleby. Zjawisko to znane jest jako znikanie czosnku. Główki zbiera się zwykle w lipcu, gdy około 50% roślin ma załamany szczypior (u typu nie wytwarzającego pędów kwiatostanowych). Czosnek wytwarzający pędy kwiatostanowe nie załamuje szczypioru, a moment osiągnięcia dojrzałości poznaje się po zasychaniu liści. W momencie zbioru główki powinny być twarde, a okrywające je łuski pergaminowate. Z czosnku zbieranego zbyt późno odpadają łuski ochronne i jego główki się rozpadają. Zbyt wczesny zbiór — gdy główki są miękkie — może być z kolei przyczyną zagrzewania się czosnku podczas przechowywania. Zbiór najczęściej prowadzi się ręcznie, przy suchej pogodzie. Rośliny podważa się widłami amerykańskimi, wyrywa z ziemi i układa na polu w rzędach, przykrywając główki z jednego rzędu szczypiorem z następnego rzędu. Tak ułożony czosnek pozostawia się na polu przez kilka dni, a następnie przenosi się go do pomieszczeń w celu całkowitego dosuszenia. Przy niesprzyjającej pogodzie (wilgoć, ciągłe opady) czosnek zaraz po zbiorze przenosi się do pomieszczeń. Po doschnięciu szczypior przycina się na długość 2–4 cm, a korzenie na około l cm, uważając, aby nie uszkodzić piętki.
    Zebrane główki dzieli się na dwa wybory. Do pierwszego zalicza się główki o średnicy przekraczającej 3 cm, całe, czyste, nieuszkodzone, ścisłe, twarde, o ząbkach jędrnych, całkowicie pokrytych łuską. Główki powinny być wyrównane pod względem zabarwienia i kształtu. W drugim wyborze dopuszcza się te o zróżnicowanej wielkości, barwie i kształcie, całkowicie wypełnione lub niepełne, o luźno ułożonych ząbkach. Plon czosnku ozimego waha się w granicach 5–15 ton z hektara i zależy od terminu sadzenia, wielkości materiału rozmnożeniowego, warunków pogodowych i zdrowotności plantacji.

    Autorka jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Lublinie

    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułBEZ ZŁOTYCH MEDALI
    Następny artykułWIŚNIOWA HOSSA

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.