Opis rodzaju
Wszystkie gatunki jodeł tworzą wysokie drzewa stożkowatych, bardzo regularnych koronach oraz zazwyczaj cienkiej, gładkiej korze, barwy popielatej lub szarej. Igły jodeł są przeważnie krótkie (1–3 cm długości), od spodu jaśniejsze, z dwoma kredowobiałymi paskami (lub ich spodnia strona jest cała kredowobiała) woskowego nalotu. Dłuższe igły (3–6 cm) występują u jodeł: jednobarwnej (A. concolor), japońskiej (A. firma) oraz olbrzymiej (A. grandis). Igły ułożone są przeważnie grzebieniasto wzdłuż pędów (np. u jodły pospolitej) lub dookoła nich (np. u jodeł hiszpańskiej — A. pinsapo i numidyjskiej — A. numidica).
Wszystkie jodły są jednopienne — szyszkowate kwiaty żeńskie i kotkowate męskie znajdują się na tym samym osobniku. Szyszki — wzniesione, czasami dość duże (np. u A. procera) — po dojrzeniu rozpadają się na drzewie uwalniając nasiona, tak że na pędach pozostają tylko osie szyszek (trzpienie). Jest to jedna z cech odróżniających jodły od świerków. Drugi łatwy sposób identyfikacji tych gatunków polega na delikatnym odrywaniu igieł od pędu — u jodeł pozostawiają one ślad (tzw. stopkę), natomiast u świerków odrywają się z kawałkiem skórki pozostawiając ranę.
Wymagania i zastosowanie
W celach dekoracyjnych uprawia się u nas powszechnie kilkanaście taksonów, głównie jodłę koreańską (A. koreana) i jej odmiany, pozostałe mają mniejsze znaczenie i są rzadko produkowane.
Kilka gatunków jodeł ma istotne znaczenie w leśnictwie, a ich drewno stanowi cenny surowiec. W Europie takim drzewem jest jodła pospolita, w Ameryce Północnej jodły: jednobarwna (A. concolor), górska (A. lasiocarpa) i szlachetna (A. procera), w Azji — jodła nikko (A. homolepis), A. fabri oraz A. spectabilis. Niektóre gatunki należą do podstawowych drzew użytkowanych do produkcji choinek, Na Zachodzie uprawia się w tym celu przede wszystkim jodły: kaukaską (A. nordmanniana) i Frasera (A. fraseri), a ostatnio także szlachetną oraz olbrzymią (A. grandis).
Jodły są atrakcyjne ze względu na bardzo regularną budowę koron. Rosnąc swobodnie długo utrzymują najniższe gałęzie. Są jednak dość wrażliwe na suche, zanieczyszczone powietrze i wymagają żyźniejszych gleb. Wszystkie uprawiane u nas gatunki, poza jodłą koreańską, balsamiczną (A. balsamea) oraz Frasera, osiągają duże rozmiary i z tego powodu nie nadają się do małych ogrodów. Sporą atrakcją u jodeł są początkowo szyszkowate kwiatostany żeńskie (najczęściej purpurowoczerwone), a później niedojrzałe szyszki, których barwa może być zielonkawa, niebieskawa, purpurowofioletowa. Najcenniejsze są te gatunki i odmiany, które zaczynają zawiązywać szyszki w młodym wieku, nieraz jeszcze w szkółce (np. jodła koreańska, jodła Veitcha — A. veitchii — oraz ich mieszaniec jodła Arnolda — A. x arnoldiana, fot. 1).
JODŁY ARNOLDA, KOREAŃSKA I VEITCHA ORAZ ICH ODMIANY*
* pozostałe gatunki jodły przedstawimy w II części artykułu („Szkółkarstwo” 1/2003)
Fot. 1. Szyszki Abies x arnoldiana
Fot. 2. Abies x arnoldiana 'Jan Paweł II’
Fot. 3. Abies koreana 'Aurea’
Fot. 4. Abies koreana 'Blauer Pfiff’
Fot. 5. Abies koreana 'Cis’
Fot. 6. Abies koreana 'Compact Dwarf’
Fot. 7. Abies koreana 'Golden Glow’
Fot. 8. Abies koreana 'Luminetta’
Fot. 9. Abies koreana 'Oberon’
Fot. 10. Abies koreana 'Prostrate Beauty’
Fot. 11. Abies koreana 'Silberglanz’
Fot. 12. Abies koreana 'Silberlocke’
Fot. 13. Abies koreana 'Silver Show’
Fot. 14. Abies koreana 'Tundra’
Fot. 15. Abies veitchii 'Heddergott’
Fot. 16. Abies veitchii 'Pendula Helmers’
