KOSZTY PRODUKCJI DRZEWEK NA PODKŁADCE 'M.9′

Do kosztów pośrednich zaliczone zostały raty amortyzacyjne, podatki, ubezpieczenia, koszty promocji, opłaty za energię elektryczną, rozmowy telefoniczne i inne. Koszty całkowite były suma poniesionych kosztów bezpośrednich i pośrednich.

W badanych szkółkach, jabłonie stanowiły od ponad 90% do 100% produkcji drzewek ziarnkowych, natomiast drzewek gatunków pestkowych produkowano niewiele.

Tylko 2 analizowanych gospodarstw nie miały własnego matecznika, a jedynie dziewięć posiadało sad zraźnikowy, o powierzchni 0,2–0,6 ha. Całkowita powierzchnia użytków rolnych wynosiła 965,8 ha, a produkcji szkółkarskiej 194,1 ha. Średnia powierzchnia gospodarstwa to 33,3 ha (9–184 ha), a upraw szkółkarskich — 6,47 ha (1,05–20 ha). Areał gruntów dzierżawionych sięgał 16,09 ha i stanowił 0 — 41,7% powierzchni gospodarstwa. Jakość gleb określana wskaźnikiem bonitacji, była bardzo zróżnicowana. Lepsze występowały na Lubelszczyźnie i w okolicach Sandomierza, natomiast gorsze w centralnej Polsce.

Szkółki położone w okolicach Grójca miały zdecydowanie korzystniejsze położenie względem dużych rynków zbytu. Producenci z pozostałych rejonów nie ponosili jednak dodatkowych kosztów z powodu odległości od takich rynków, ponieważ większość drzewek w badanych szkółkach była sprzedawana na miejscu w gospodarstwie. Wyposażenie w trwałe środki produkcji, takie jak budynki, ogrodzenia, ciągniki, samochody, maszyny i urządzenia okazało się bardzo zróżnicowane, a wartość tych środków wynosiła 70,58–1366,52 tys. zł (średnio 365,07 tys. zł).

Produkcja drzewek jabłoni i gruszy w badanych szkółkach wahała się od 8800 do 207 300 sztuk, a wydajność z hektara — od 18333 do 49950 szt. Zależnie od wielkości produkcji drzewek owocowych gospodarstwa podzielono na 3 grupy. Do pierwszej zaliczono te, w których produkuje się rocznie do 50 tys. drzewek, do drugiej — 50–100 tys., a do trzeciej — powyżej 100 tys. drzewek rocznie.

Jednoroczne okulanty jabłoni na podkładce 'M.9′

Zupełnie inaczej wygląda jednak sytuacja w przypadku jednostkowych kosztów produkcji drzewka, które są silnie związane z liczbą wyprodukowanych drzewek w stosunku do wysadzonych podkładek (tab. 1). W tym przypadku najlepiej wypadają gospodarstwa największe, w których średnia wydajność drzewek z 1 ha wyniosła średnio 72,1% (28 995 szt.), a najgorzej — gospodarstwa najmniejsze ze średnią wydajnością 64,8% (25 120 szt.).

Tabela 1. Wydajność drzewek z hektara na podkładce 'M.9.’ w latach 1998-2000 w trzech grupach gospodarstw

Niska wydajność we wszystkich grupach gospodarstw w 1999 roku była spowodowana głównie uszkodzeniami mrozowymi, nie tylko drzewek na podkładce 'M.9′, ale również na pozostałych podkładkach.

Dla wszystkich badanych grup gospodarstw poziom kosztów bezpośrednich ma decydujący wpływ na poziom kosztów całkowitych w szkółce drzewek jabłoni na podkładce 'M.9′. Na wysokość kosztów jednostkowych decydujący wpływ miała wydajność drzewek z 1 ha. Grupa gospodarstw o produkcji powyżej 100 tys. drzewek rocznie uzyskała w badanych latach średnią wydajność na poziomie 72,1%, a grupa z produkcją do 50 tys. sztuk drzewek — tylko 64,8%. W gospodarstwach o dużej skali produkcji w latach 1999 i 2000 koszty jednostkowe były zdecydowanie najniższe. Wynikało to głównie z najwyższej średniej wydajności drzewek ze szkółki. Koszty te wynosiły wtedy, odpowiednio 3,74 zł i 4,26 zł na drzewko (tab. 2).

Tabela 2. Koszty jednostkowe produkcji drzewek na podkładce 'M.9′ w latach 1998-2000 w trzech grupach gospodarstw w latach 1998-2000

Koszty produkcji wykazują tendencję rosnącą, natomiast ceny drzewek spadają. W latach 1998–1999 cena jednorocznego okulanta jabłoni I wyboru na podkładce 'M.9′ wahała się w zależności od odmiany 5 do 8 zł, co gwarantowało wysoką lub bardzo wysoką opłacalność produkcji. W ostatnich dwóch latach cena takich drzewek wynosiła 3,50–8 zł/szt, co powodowało, że w niektórych przypadkach produkcja okazała się nieopłacalna. W tym samym okresie cena drzewek dwuletnich z jednoroczną koroną wahała się od 5 do 10 zł (w zależności od odmiany), a koszty ich produkcji były wyższe o około 1 zł od kosztów produkcji okulantów. Tendencja taka może się utrzymać, co grozi bankructwem szkółek produkujących zbyt drogo lub tych, które nie nadążają za zmianami rynkowymi. Warto podkreślić, że te spośród badanych gospodarstw, które produkowały najtaniej materiał szkółkarski, sprzedawały go jednocześnie najdrożej. Oferowały bowiem głównie drzewka odmian najbardziej poszukiwanych przez sadowników i często lepszej jakości niż te z mniejszych szkółek.