Jabłonie na pierwszym miejscu
Trzon produkcji w gospodarstwie R. Grzywy (fot. 1) będą nadal stanowiły drzewka owocowe, głównie jabłonie dla sadowników. Zmienia się jednak struktura oferowanego materiału i wymagania stawiane przez odbiorców. W produkcji jabłoni dominuje podkładka ’M.9′, a drzewka na niej szczepione stanowią obecnie około 60%. Docelowo udział ten zwiększy się nawet do 80%. Jabłonie na podkładce ’M.26’ będą traktowane jako uzupełnienie produkcji, ale należy je mieć także w ofercie, gdyż stale są na nie chętni. Liczba zainteresowanych materiałem na podkładkach półkarłowych co roku się jednak zmniejsza. Takie lata jak ostatni rok — z niewielką ilością opadów — mogą ponownie zwrócić uwagę niektórych sadowników na podkładki półkarłowe, które mają silniejszy system korzeniowy i są mniej wrażliwe na suszę. Zwiększenie udziału podkładki 'M.9′ w strukturze oferowanego materiału wiąże się z przejściem na produkcję drzewek dwuletnich z jednoroczną koroną, ponieważ nawet na dobrych glebach (szkółkarz ten dysponuje lessami, zaliczanymi do klas II i III a) trudno wyprodukować wyrośnięte i rozgałęzione okulanty na podkładce 'M.9′, o jakości podobnej, jak na 'M.26′.
FOT. 1. W GOSPODARSTWIE REMIGIUSZA GRZYWY (TU: Z ŻONĄ BARBARĄ) DOMINUJE PRODUKCJA DRZEWEK JABŁONI NA PODKŁADKACH KARŁOWYCH
W tym roku, jak przyznaje właściciel, najwięcej było chętnych na drzewka jabłoni odmiany ’Mutsu’. Dobrze sprzedawały się także ’Ligol’, ’Gloster’ i ’Golden Delicious Reinders’. Nie narzekano też na zbyt sportów 'Jonagolda’, z których sadownicy chętnie kupują odmiany ’Jonagored Supra’, ’Jonagold Decosta’ i ’Rubinstar’. Pojawili się także chętni na ’Piros’, którego produkcję wznowiono po kilku latach przerwy. Renesans sprzedaży przeżywa ’Gloster’ — ten na podkładce 'M.9′ zamówiony był już w szkółce we wrześniu.
W bieżącym roku R. Grzywa powrócił do chemicznego rozgałęziania (fot. 2). „Niestety, tylko część drzewek opryskałem regulatorami wzros-tu i tylko te mają zadowalającą liczbę pędów syleptycznych” — stwierdził szkółkarz. Opryskane Arbolinem 036 SL w wyższej (z zalecanych) dawce (około 30 ml/l wody) drzewka 'Glostera’ czy 'Mutsu’, a więc odmian trudno się rozgałęziających, utworzyły koronę z satysfakcjonującą odbiorców liczbą pędów bocznych.
FOT. 2. 'GLOSTER’ JEDNOKROTNIE OPRYSKIWANY ARBOLINEM 036 SL WYKSZTAŁCIŁ ŁADNĄ KORONĘ (PO PRAWEJ), OBOK RZĄD 'GLOSTERA’ NIETRAKTOWANEGO REGULATORAMI WZROSTU
Czereśnie coraz ważniejsze
W ostatnich dwóch latach obserwuje się w kraju zwiększone zapotrzebowanie na gatunki pestkowe. W gospodarstwie R. B. Grzywów najwięcej czereśni produkuje się obecnie na podkładce ’Colt’, na której drzewka łatwo się rozgałęziają i mają wyrównaną jakość (fot. 3), czego nie można powiedzieć np. o materiale na czereśni ptasiej. Zwiększa się także produkcję czereśni na podkładce ’GiSeLA 5’, której brakuje jednak w sprzedaży, jest bardzo droga (około 5 zł/szt.) i nie zawsze zadowalającej jakości. W tym roku po raz pierwszy zaokulizowano podkładki wstawką skarlającą dla czereśni — ’Frutana’. Jak przewiduje R. Grzywa, materiał na niej będzie równie poszukiwany na rynku, jak ten na podkładce 'GiSeLA 5′, tym bardziej że wyprodukowane na tej wstawce czereśnie można sadzić na słabszych glebach. Aby skrócić okres produkcji drzewek ze wstawką, konieczne jest szczepienie zimowe podkładek w ręku. Potrzebna jest jednak chłodnia do przechowywania podkładek, zrazów i zaszczepionego materiału. Dlatego chłodnia to planowana ważna inwestycja w gos-podarstwie, która umożliwi zwiększenie produkcji także drzewek jabłoni ze szczepienia zimowego w ręku.
FOT. 3. DRZEWKA CZEREŚNI NA PODKŁADCE 'COLT’ ŁATWO FORMUJĄ KORONĘ
Stały jest popyt na drzewka takich odmian czereśni, jak: ’Summit’, ’Kordia’, ’Regina’, ’Burlat’. Z uwagi na wrażliwość na pękanie, źle sprzedaje się natomiast 'Vega’. W tym roku po raz pierwszy w szkółce zaokulizowano podkładki obiecującą odmianą ’Sylvia’ — plenną i łatwą w prowadzeniu w sadzie.
Grusze
Spośród nich najlepiej sprzedaje się ’Konferencja’ oraz ’Lukasówka’, zwłaszcza zaszczepiona na 'Pigwie S’. W produkcji szkółkarskiej R. Grzywy od niedawna są także nowe niemieckie odmiany grusz: ’Hortensja’, ’Uta’, ’Dawid’ (fot. 4) i ’Isolda’. Na razie sadownicy kupują niewielką liczbę drzewek tych odmian i prawdopodobnie, gdy sprawdzą się u nich, zwiększy się sprzedaż tego materiału. Teraz największym zainteresowaniem wśród ww. nowości cieszy się 'Isolda’, której owoce wcześnie dojrzewają (kilka dni po 'Lipcówce Kolorowej’).
FOT. 4. W GOSPODARSTWIE PRODUKUJE SIĘ NOWE NIEMIECKIE ODMIANY GRUSZ (PO LEWEJ)
ORAZ GRUSZE AZJATYCKIE (PO PRAWEJ)
Co roku zwiększa się produkcję grusz azjatyckich — ’Kosui’, ’Hosui’, ’Kumoi’, ’Shinseiki’. Ich głównymi odbiorcami są działkowcy i centra ogrodnicze. Według R. Grzywy, produkcję tych grusz należy prowadzić w pojemnikach, z uwagi na wystające i bardzo delikatne pąki (fot. 5), które podczas defoliacji czy transportu łatwo się wyłamują. Grusze azjatyckie — produkowane ze szczepienia w ręku w pojemnikach — według właściciela, po pół roku wzrostu w szkółce nadają się do sprzedaży.
FOT. 5. DUŻE I WYSTAJĄCE PĄKI GRUSZ AZJATYCKICH ŁATWO ULEGAJĄ USZKODZENIOM
Stare odmiany i mało znane gatunki
W gospodarstwie R. Grzywy od kilku lat produkuje się 25 starych odmian jabłoni (m.in. 'Ananas Berżenicki’, 'Antonówka Półtorafuntowa’, 'Grafsztynek Czerwony’, 'Grafsztynek Inflancki’, 'Grafsztynek Prawdziwy’, 'Reneta Szara’, 'Reneta Złota’, 'Reneta Czerwona’, 'Rarytas Śląski’, 'Niezrównana Peasgooda’). Odmiany te — co roku zwiększa się na nie popyt — szczepione są na siewce Antonówki, gdyż klienci chcą kupować drzewka na silnie rosnących podkładkach — „takie, jak rosły u babci”. W szkółce u tych drzewek koronę wyprowadza się dopiero na wysokości 1,5 m (fot. 6). Takie jabłonie kupują również prowadzący renowację starych ogrodów czy parków. Jak przyznają gospodarze, produkowane przez nich stare odmiany jabłoni sprzedawane są już w centrach ogrodniczych w całym kraju. Część osób zamawia takie drzewka także przez internet i wtedy są wysyłane jako prze-
syłki kurierskie. Dlatego dla szkółkarzy coraz większe korzyści płyną z posiadania strony www, za której pomocą klienci — zarówno sadownicy, jak i działkowcy — mogą zamawiać materiał.
FOT. 6. STARE ODMIANY JABŁONI TO CORAZ WAŻNIEJSZY DZIAŁ PRODUKCJI
W SZKÓŁCE R. B. GRZYWÓW
Powoli wprowadza się do produkcji także mało znane gatunki sadownicze, takie jak śliwa japońska (’Kometa’, 'Najdiena’, 'Shiro’, 'Santa Rosa’), nieszpułka (’Nottingham’), pigwa wielkoowocowa (’Champion’), jarzębinogrusza i śliwobrzoskwinia. Zainteresowanie odmianami tych gatunków jest bardzo duże, przeszkodą w zwiększeniu produkcji jest jednak brak wystarczającej ilości materiału do szczepienia.
Sad nasienny
W gospodarstwie duży nacisk kładzie się na produkcję wolnych od wirusów drzewek zarówno gatunków ziarnkowych, jak i pestkowych. Do niedawna brak odwirusowanych podkładek generatywnych dla tych ostatnich uniemożliwiał taką produkcję. Po wyselekcjonowaniu w ISK w Skierniewicach odwirusowanych podkładek dla drzew ziarnkowych założono w gospodarstwie trzy lata temu sad nasienny (fot. 7). Posadzono w nim odwirusowane typy antypki — 'Piast’ i 'Popiel’. W tym roku w gospodarstwie po raz pierwszy ich produkcja była znacząca (fot. 8). Po pierwszym roku produkcji drzewek na odwirusowanej antypce szkółkarz ocenia, że przyjęcia są o 10% większe niż na tej nieznanego pochodzenia, a materiał bardziej wyrównany.
FOT. 7. SAD NASIENNY Z WYSELEKCJONOWANYCH TYPÓW ANTYPKI 'PIAST’ I 'POPIEL’
FOT. 8. W TYM ROKU W GOSPODARSTWIE PO RAZ PIERWSZY PRODUKOWANO
SPORO ODWIRUSOWANEJ ANTYPKI
W sadzie nasiennym posadzono także wolne od wirusów drzewka czereśni ptasiej 'Alkavo’, ałyczę 'Alina’, 'Węgierkę Wangenheima’ oraz gruszę 'Belia’. Według R. Grzywy, należy zrobić wszystko, aby do sprzedaży trafiał wolny od wirusów materiał o określonym pochodzeniu. Decydując się na założenie sadu nasiennego należy pamiętać o zachowaniu izolacji przestrzennej, rygorystycznym zwalczaniu wektorów chorób wirusowych, przede wszystkim mszyc, oraz regularnym testowaniu drzew na obecność wirusów.
Przygotowanie pola
Remigiusz Grzywa podkreśla konieczność bardzo dobrego przygotowania pola, na którym będą sadzone podkładki. Coraz częstszym problemem w szkółkach są także szkodniki glebowe, zwłaszcza larwy opuchlaków ogryzające korzenie, a także larwy sprężyków, tzw. drutowce, uszkadzające szyjkę korzeniową na antypce. Wczesną wiosną zagrożeniem są również chrząszcze opuchlaków, które ogryzają korę na podkładkach i uszkadzają założone oczka odmiany szlachetnej w okresie ich wzrostu (fot. 9). Przed założeniem szkółki należy więc dokładnie sprawdzić, czy pole nie jest zasiedlone przez szkodniki glebowe. Po stwierdzeniu ich obecności konieczna jest kilkakrotna mechaniczna uprawa gleby, na przykład głęboka orka i kilkakrotna uprawa przy użyciu talerzówki, kultywatora, glebogryzarki, brony, z przejazdami wzdłuż i w poprzek pola. Niszczy się w ten sposób mechanicznie wiele larw (w tym pędraki), dodatkowo wiele ginie w wyniku przesuszenia (na skutek przemieszczania podczas orki z głębszych warstw gleby na jej powierzchnię) lub jest zjadane przez ptaki. Pomocne bywa także utrzymywanie gleby w czarnym ugorze przed założeniem szkółki. Inną bezpieczną metodą ograniczającą występowanie szkodników glebowych jest uprawa gryki. Można także opryskać wilgotną glebę na przykład Dursbanem 480 EC lub Pyrineksem 480 EC w dawce 5 l/ha, tuż po zabiegu preparat należy wymieszać z glebą (np. bronowanie). Bezpośrednio przed posadzeniem roślin na pole można wysiewać także granulaty — Basudin 10 GR czy Diazinon 10 GR (80–120 kg/ha) — i wymieszać z glebą poprzez bronowanie. Należy pamiętać, że jeśli gleba jest sucha, skuteczność tych preparatów będzie ograniczona.
FOT. 9. SZKODNIKI GLEBOWE USZKADZAJĄ W SZKÓŁCE PODKŁADKI I PĘKAJĄCE OCZKA
Przed sadzeniem roślin pole w szkółce R. Grzywy jest każdorazowo nawożone obornikiem (30–40 t/ha) i, po przeprowadzonej analizie gleby ewentualne braki składników pokarmowych uzupełnia się nawozami mineralnymi. W trakcie wegetacji kwatery z podkładkami karłowymi, gdzie rosną drzewka takich odmian, jak 'Gala Must’, 'Elise’ czy 'Sampion’ nawożone są (np. Hydrokompleksem lub Nitrofoską) w dwóch dawkach dzielonych — w kwietniu i w trzeciej dekadzie maja, łącznie ok. 300–400 kg/ha.
