Ochrona warzyw kapustnych polega na zintegrowaniu metod uprawy, nawożenia, doboru odmian, przedsiewnego zaprawiania nasion oraz - w przypadku dużego zagrożenia chorobami - na racjonalnej ochronie chemicznej. Przestrzeganie zaleceń agrotechnicznych (dotyczących rodzaju i odczynu gleby, nawożenia, terminu sadzenia oraz prawidłowego zmianowania) może mieć istotny wpływ na ochronę warzyw kapustnych przed chorobami, w tym przed najgroźniejszą z nich - kiłą kapusty.
| Choroby zgorzelowe siewek kapustnych („czarna nóżka”) | |||||
| Sprawcami chorób zgorzelowych jest wiele gatunków grzybów z rodzajów Pythium, Fusarium, Phytophthora, Alternaria, Rhizoctonia i inne. Grzyby te zasiedlają na stałe wszystkie typy gleb i atakują kiełkujące rośliny oraz te znajdujące się w dalszych fazach wzrostu. Rozwojowi chorób zgorzelowych sprzyja zbyt długi okres kiełkowania nasion, gdy wysokiej wilgotności towarzyszy niska temperatura gleby lub podłoża. Zbyt głęboki siew oraz duże zagęszczenie roślin i mała ilość światła, zwłaszcza w okresie zimowo-wiosennym podczas produkcji wczesnej rozsady, sprzyja masowemu występowaniu choroby. Podstawową metodą zapobiegania tej chorobie jest wysiewanie zdrowych nasion, o dobrej wartości siewnej i kompleksowo zaprawionych środkami chemicznymi — bezpośrednio przed siewem. Nasiona kapust najwcześniejszych chroni się używając: zaprawy Funaben T (4 g/kg nasion) z dodatkiem Ronilanu 50 WP (3 g/kg) oraz Apronu 35 SD (2 g/kg). W przypadku odmian kapusty późnej, wysiewanej na rozsadnikach lub wprost w pole, zaprawy grzybobójcze należy uzupełnić jedną z owadobójczych, jak np. Marshal 250 DS (50 g/kg nasion) lub Gaucho 350 FS (50 ml/kg). Gleba lub podłoże używane do produkcji rozsad muszą być odkażone chemicznie lub termicznie. Do chemicznego odkażenia podłoża lub ziemi ogrodniczej można używać Basamidu 97 GR w ilości 40–50 g/m2 gleby lub 250–300 g/m3 podłoża (odkażanie tym preparatem należy wykonywać zgodnie z instrukcją zawartą na jego etykiecie). Wskazane jest również profilaktyczne podlewanie roślin po wschodach lub pikowaniu roztworem fungicydów: Previcur 607 SL (0,15% = 15 ml w 10 litrach wody) lub Sandofan Manco 64 WP, Acrobat MZ 69 WP (0,2 %) — przeznacza się 1,5–2 litrów cieczy na metr kwadratowy. | |||||
| Czarna zgnilizna bakteryjna kapustnych | |||||
Choroba zaczyna pojawiać się dość powszechnie w rejonach skoncentrowanych upraw warzyw kapustnych (czyt. też HO 9/99). Miniony rok szczególnie sprzyjał jej rozwojowi z uwagi na wysoką temperaturę i dużą wilgotność latem. Objawy mogą występować w różnej postaci. Na kapuście głowiastej, początkowo na brzegach liści, występują żółknące plamy w kształcie litery V (fot. 1), a widoczne na ich tle czerniejące nerwy są typową cechą diagnostyczną.
Czarne zabarwienie wiązek naczyniowych widoczne jest również na przekroju ogonków liściowych. Zakażenie obejmuje coraz większą część liścia, porażona tkanka brązowieje i zamiera. Czernienie wiązek naczyniowych postępuje zaś wzdłuż ogonków liściowych w głąb główek, opanowując także warstwowo liście wewnętrzne i powodując gnicie kapusty (fot. 2). Podobne objawy mogą występować na kalarepie (fot. 3).
W tym przypadku wnętrze zgrubień jest punktowo sczerniałe, co widoczne jest dopiero na przekroju (fot. 4). Sprawcą są bakterie z rodzaju Xanthomonas. Zimują one w glebie, w resztkach pożniwnych roślin i mogą przetrwać przez dwa lata. Bakterie te porażają również wiele chwastów z rodziny krzyżowych, między innymi gorczycę czarną, które stanowią stałe źródło infekcji. Choroba jest przenoszona także przez nasiona, które są pierwotnym źródłem zakażenia roślin. W tym przypadku proces chorobowy rozpoczyna się już w okresie kiełkowania roślin, kiedy bakterie przedostają się z okrywy nasiennej do szparek wodnych liścieni. W okresie wegetacji patogen wnika przez wszelkie zranienia tkanek oraz przez szparki wodne, tzw. hydatody, znajdujące się na krawędziach liści. Choroba najszybciej rozwija się podczas deszczowej i ciepłej pogody lub na plantacjach często nawadnianych przy wykorzystaniu deszczowni. Przy temperaturze 27–30°C symptomy choroby widoczne są już po 10–12 dniach od zakażenia. Mieliśmy tego liczne przykłady, zwłaszcza w minionym roku na niektórych odmianach kapusty późnej, oraz w uprawach kalarepy i kalafiorów.
Dotychczas nie ma skutecznych metod chemicznej ochrony warzyw kapustnych przed chorobami bakteryjnymi. Wiele odmian kapusty głowiastej jest jednak w dużym stopniu tolerancyjnych wobec nich, a nawet ma genetyczną odporność. | |||||
| Kiła kapusty | |||||
W minionym roku kiła kapusty na wielu plantacjach — zwłaszcza kalafiorów, kapusty pekińskiej i kapusty głowiastej — stanowiła poważny problem. Jest to wciąż najgroźniejsza i trudna do opanowania choroba roślin krzyżowych, nie tylko w naszym kraju. Jej sprawcą jest grzyb glebowy Plasmodiophora brassicae występujący powszechnie w Polsce. Może on porażać około 200 gatunków roślin żywicielskich i zasiedlać glebę nawet przez kilkanaście lat. Najbardziej wrażliwa na tę chorobę jest kapusta pekińska (fot. 5, 6), a także kalafiory i brokuły. Najczęstszym źródłem rozprzestrzeniania się kiły kapusty na polach jest zakażona rozsada, produkowana w kolejnych latach na tym samym stanowisku, bez przestrzegania zasad elementarnej ochrony chemicznej. Rozwojowi choroby sprzyjają kwaśny odczyn i wysoka wilgotność gleby oraz temperatura 22–25°C. Grzyb wytwarza liczne zarodniki pływkowe (infekcyjne), łatwo przemieszczające się w wilgotnej glebie. Może dostawać się w ten sposób do systemów odwadniających pola (rowów i cieków drenarskich), a stamtąd na sąsiednie pola uprawne. W Polsce patogen ten jest obecny we wszystkich typach gleb, zwłaszcza lekkich, pseudobielicowych. Szczególnie zagrożone nim mogą być gleby torfowe (torfy niskie, nadrzeczne), gdzie grzyb ten występuje endemicznie na dziko rosnących roślinach z rodziny krzyżowych, takich jak tasznik pospolity lub gęsiówka piaskowa.
W ochronie kapusty przed kiłą konieczne jest łączenie pełnej profilaktyki z ochroną chemiczną. Na glebach zakażonych, na których stwierdzono występowanie tej choroby, nie wolno uprawiać roślin krzyżowych przez co najmniej 3, 4 lata. Rośliny z widocznymi naroślami na korzeniach należy bezwzględnie usuwać z pola. W następnych 2, 3 latach na zakażonych polach należy uprawiać te gatunki, które sprzyjają szybkiej degradacji zarodników przetrwalnikowych grzyba, na przykład por, pomidor, ogórek, owies, rośliny motylkowate. Przed ponowną produkcją warzyw kapustnych pole trzeba zwapnować, przeznaczając 2–4 tony wapna w formie tlenkowej na hektar. W najbliższej przyszłości zostaną zarejestrowane nowe środki chemiczne zawierające jako substancję czynną fluazynam lub flusulfamid. Po zarejestrowaniu będziemy polecać je do profilaktycznych zabiegów i podamy więcej szczegółów o sposobach ich używania. Dotychczas zalecane metody również pozwalają na dostateczną ochronę warzyw kapustnych przed kiłą. Wśród nich należy wymienić zaprawianie korzeni rozsady bezpośrednio przed sadzeniem w papce z gliny i torfu z dodatkiem Sarfunu 500 SC (25–30 ml na litr papki) lub Topsinu M 70 WP. W wielu rejonach uprawy kalafiorów rośliny po posadzeniu na miejsce stałe podlewane są roztworem Sarfunu 500 SC (w stężeniu 0,1% i dawce 100–200 ml cieczy/roślinę). Przynosi to dobre rezultaty, ale zabieg jest pracochłonny i kosztowny. | |||||
| Czerń krzyżowych (alternarioza kapusty) | |||||
Jest to choroba grzybowa, rozpowszechniona na wielu plantacjach kapusty głowiastej (fot. 7), pekińskiej, kalafiorów (fot. 8), a także w uprawach rzepaków.
Sprawcą jest grzyb z rodzaju Alternaria. Infekcja może następować we wszystkich fazach rozwojowych roślin, w czasie kiełkowania nasion powoduje zgorzele siewek. Do zakażenia roślin dochodzi w okresach wysokiej wilgotności powietrza i roślin, utrzymującej się co najmniej przez 18–20 godzin przy temperaturze 21–27°C. Głównym źródłem pierwotnej infekcji są zakażone nasiona, a w polu — najczęściej niechronione plantacje rzepaków i nasienne uprawy warzyw kapustnych. Zwalczanie jest stosunkowo łatwe i polega przede wszystkim na zaprawianiu nasion tuż przed siewem zalecanymi środkami — zaprawą Funaben T (6 g/kg nasion) z dodatkiem Ronilanu 500 SC (5 g/kg). Od tego roku został zarejestrowany Amistar 250 SC, nowy preparat o najwyższej skuteczności w zwalczaniu grzybów z rodzaju Alternaria. Rośliny należy opryskiwać preparatem (0,8 l/ha) z chwilą pojawienia się pierwszych objawów choroby. Zabiegi wykonuje się 2–3-krotnie, w odstępach 10–14 dni. Do przemiennego opryskiwania zalecamy również Bravo Plus 500 SC lub Gwarant 500 SC — w dawkach 2,5 l /ha. Amistaru 250 SC można również używać w ochronie kapusty pekińskiej przed alternariozą, a także przed chorobami przechowalniczymi (na przykład szarą pleśnią). Ostatni zabieg w ochronie kapusty pekińskiej przeznaczonej do długotrwałego przechowywania powinien być przeprowadzony najpóźniej na 3 dni przed zbiorem i umieszczeniem główek w przechowalni. Przypominamy, że okres karencji dla Amistaru 250 SC w uprawach warzyw kapustnych wynosi 14 dni. Autor jest pracownikiem Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach | |||||
