Majowe przymrozki i późniejsza susza zmniejszyły w tym roku zbiory owoców jagodowych. Wydawałoby się zatem, że ich ceny w minionej kampanii powinny były być wysokie. Okazało się jednak, że - przynajmniej w przypadku truskawek i agrestu - tak się nie stało.
| Wpłynęły na to kłopoty finansowe zakładów przetwórczych, początkowo niskie ceny eksportowe truskawek mrożonych oraz zapasy tych owoców (słabej jakości) z poprzedniego roku. W dodatku niektóre zakłady — tradycyjnie skupujące truskawki do mrożenia — nie prowadziły w tym sezonie skupu. Tańszy niż przed rokiem był także agrest, prawie tyle samo co w ubiegłym sezonie płacono za czerwone porzeczki, a droższe były czarne, maliny oraz jagody leśne (wykres). | ||
| ||
| Truskawki dla przemysłu | ||
| Według wstępnych szacunków GUS, w tym roku zebrano 164 000 ton truskawek, o 8% mniej niż w 1999 r. Zakłady przetwórcze nie płaciły jednak za nie więcej niż w ubiegłym sezonie — na początku czerwca za pierwsze truskawki bez szypułek oferowano 1,11 zł/kg (w 1999 r. — 2,43 zł/kg). Tak niskie ceny powodowały, że producenci woleli sprzedawać owoce 2-, 3-krotnie drożej na targowiskach, w hurcie lub bezpośrednio do sklepów (m.in. supermarketów). Jednocześnie w miarę upływu kampanii rosło zainteresowanie polskimi truskawkami mrożonymi ze strony zachodnioeuropejskich odbiorców, co wymusiło wzrost notowań w skupie i 16 czerwca za kilogram truskawek bez szypułek płacono już 1,49 zł. Jednak najwyższe ceny owoców dla przemysłu nie przekroczyły 1,5 zł/kg i nie dorównały nawet najniższym ubiegłorocznym (1,75 zł/kg). Średnio w 2000 roku zakłady przetwórcze i chłodnie płaciły za kilogram truskawek bez szypułek około 1,3 zł, prawie o 40% mniej niż przed rokiem (w 1999 r. — 2,1 zł/kg). Niskie ceny spowodowały, że części owoców (były wprawdzie drobne, jednak smaczne, słodkie i o dużej zawartości ekstraktu) nie zebrano. | ||
| Truskawki deserowe | ||
| Sezon truskawkowy w spółdzielniach ogrodniczych rozpoczął się pod koniec maja — pierwsze truskawki z szypułkami (deserowe) kupowano średnio po 2,8 zł/kg. Wysokie początkowo ceny skupu obniżały się ze wzrostem podaży i 12 czerwca spadły do 1,17 zł/kg. Przeciętnie za owoce deserowe spółdzielnie płaciły w 2000 roku około1,6 zł/kg, prawie o połowę mniej niż przed rokiem (w 1999 r. najwyższe ceny wyniosły 3,43 zł/kg, najniższe — 1,61 zł/kg, a średnie — 2,4 zł/kg). Według GUS, średnia cena skupu truskawek (ogółem) w 1999 r. wynosiła 2,2 zł/kg i była jeszcze opłacalna, choć wskaźnik opłacalności był niski (wg obliczeń Samodzielnej Pracowni Ekonomiki Ogrodnictwa IERiGŻ). W maju na rynkach hurtowych producenci mogli uzyskać nawet 8 zł za kg truskawek. Konkurowały one wówczas z owocami importowanymi w opakowaniach jednostkowych, których cena wynosiła niekiedy aż 11 zł/kg. W czerwcu w hurcie proponowano 1–4 zł/kg truskawek, przy czym najwyższą cenę oferowano za owoce w pojemnikach 0,5-kg. Notowania hurtowe owoców deserowych po-nad 2-krotnie przewyższały ceny w punktach skupu. Rynek truskawek deserowych będzie rozwijać się w Polsce w miarę bogacenia się społeczeństwa tak, jak na przykład w Niemczech, gdzie owoce te spożywa się przez cały rok. | ||
| Porzeczki czarne | ||
| Owoce te — ich ceny już w ostatnich latach były wysokie i opłacalne — w tym roku były jeszcze droższe. GUS szacuje, że wszystkich porzeczek zebrano w tym roku 140 000 ton, o 9% mniej niż w 1999 r. Na notowania porzeczki czarnej w skupie wpływa jednak nie tylko poziom produkcji. Zakłady przetwórcze rozpoczęły skup porzeczek czarnych około połowy czerwca, nieco wcześniej niż w 1999 roku. Na początku producenci mogli otrzymać 3,83 zł/kg. W ciągu pierwszych 10 dni kampanii ceny wzrosły do 4,25 zł/kg, a od końca czerwca zaczęły się obniżać aż do 3,9 zł/kg pod koniec sezonu. Najniższa tegoroczna średnia cena w skupie (3,64 zł/kg) była jednak wyższa od najwyższej w roku poprzednim (3,6 zł/kg). Zakłady przetwórcze płaciły średnio w 2000 r. około 4 zł/kg, w 1999 r. — 3,3 zł/kg (różnica wyniosła więc ponad 20%). Wysokie notowania należy tłumaczyć — jak podają źródła zachodnioeuropejskie — wzrostem cen koncentratu porzeczki czarnej. Jego zapasy skończyły się już w kwietniu lub maju bieżącego roku i za kilogram tego produktu płacono wówczas nawet 20 DM. Gdy pojawił się koncentrat z nowych zbiorów, jego ceny zaczęły spadać i pod koniec lipca wynosiły 17–19 DM/kg (z dostawą do UE i po zapłaceniu cła). Na początku bieżącej kampanii za porzeczki mrożone, przeznaczone na eksport, płacono około 3000 DM/t, a za owoce schłodzone 2800 DM/t. Jakość porzeczki czarnej była wysoka, gdyż tegoroczne owoce zawierały dużo cukru. Podobnie wysokie ceny oferowały spółdzielnie ogrodnicze. Skup rozpoczęto oferując 3,8 zł/kg, maksymalnie płacono 4,25 zł/kg, a zakończono proponując 3,28 zł/kg. Spółdzielnie ogrodnicze płaciły przeciętnie w 2000 roku 3,7 zł/kg, w poprzednim —2,4 zł/kg. Bieżący sezon był już trzecim z kolei, opłacalnym dla producentów tego gatunku. Wysokie ceny skupu mogą jednak zachęcić do zakładania nowych plantacji i spowodować w najbliższych latach znaczny wzrost produkcji. Wzrost podaży może z kolei wywołać kryzys cenowy. Konieczna jest więc stabilizacja produkcji, zawieranie przez zakłady przetwórcze umów kontraktacyjnych z producentami oraz poprawa jakości owoców. Należy bowiem przypomnieć, że — jak dowiodły poprzednie lata — produkcja porzeczek czarnych w Polsce jest opłacalna, gdy łączne zbiory w krajach Unii i w Polsce nie przekraczają 100 000 ton. | ||
| Porzeczki czerwone | ||
| W 1999 r. sezon skupu tych owoców był lepszy niż w 1998 r., gdyż średnia cena wzrosła wówczas o 0,1–0,3 zł/kg (w zależności od tego, czy owoce skupowały spółdzielnie ogrodnicze, czy przetwórstwo). Na ubiegłoroczne notowania tych owoców wpłynęły też porzeczki czarne, których podaż nie zaspokoiła popytu. W tym roku pierwsze ceny oferowane w połowie czerwca przez zakłady przetwórcze i chłodnie były wysokie — 1,7 zł/kg, później jednak ustabilizowały się na poziomie 1,3 zł/kg. Średnio zakłady przetwórcze płaciły przez okres całej kampanii 2000 r. 1,36 zł/kg, czyli nieco mniej niż w roku poprzednim, spółdzielnie ogrodnicze oferowały tyle samo co przed rokiem — około 1,2 zł/kg. | ||
| Maliny | ||
| Niekorzystne warunki atmosferyczne spowodowały, że malin w tym roku — przy podobnej do ubiegłorocznej powierzchni upraw — było mniej niż w 1999 roku. Według GUS, zebrano ich około 39 000 ton, o 11% mniej niż w ubiegłym sezonie. Ceny pierwszych owoców dla przemysłu były dwukrotnie wyższe niż przed rokiem (2,45 zł/kg w 2000 r. wobec 1,23 zł/kg w 1999 r.) i w ciągu tygodnia wzrosły do 3,26 zł/kg. Później, do końca sezonu, czyli do połowy lipca, poziom notowań spadał, jednak nigdy poniżej 2 zł/kg. Przeciętna cena malin dla przetwórstwa w 2000 r. wyniosła około 2,5 zł/kg, rok temu płacono za nie zaledwie 1,8 zł/kg. Spółdzielnie ogrodnicze płaciły więcej — średnio około 2,6 zł/kg (w 1999 r. — 1,5 zł/kg). W 2000 roku zakłady przemysłowe oferowały więc ceny o około 40% wyższe, a spółdzielnie o ponad 70% wyższe niż przed rokiem. Na wzrost notowań malin wpłynęły nie tylko niższe tegoroczne zbiory w Polsce, ale i susza u naszego głównego konkurenta na rynku europejskim — w Serbii (zbiory spadły tam o 30%, a prawie wszystkie owoce przeznaczono do mrożenia, z tego 50% metodą IQF) — oraz wyczerpanie się na przełomie marca i kwietnia zapasów malin mrożonych. Za mrożony grys malinowy, czyli owoce drugiej klasy — a takie są głównie eksportowane z Polski — płacono w eksporcie na początku lipca 2,3–2,4 DM/kg (w ubiegłym roku o tej porze 2–2,2 DM/kg). Droższe były serbskie mrożone maliny pierwszej klasy — 3,4–3,5 DM/kg. | ||
| Agrest | ||
| Już trzeci rok z rzędu producentom tego gatunku płacono niewiele i to w sytuacji zbiorów o 7% niższych niż w 1999 r. (według GUS — 29 000 ton) i o 38% niższych w stosunku do średniej z lat 1994–98 (40 000 ton). Zakłady przetwórcze skupowały agrest od początku drugiej dekady czerwca. Ceny były w zasadzie wyrównane i wahały się od 0,9 zł/kg do 1,1 zł/kg. Średnie notowania agrestu dla przetwórstwa wyniosły w tym roku około 1 zł/kg (w 1999 r.— 1,2 zł/kg). Trochę więcej można było uzyskać w spółdzielniach ogrodniczych — około 1,1 zł/kg (w 1999 r. — 1,2 zł/kg). | ||
| Borówki leśne (czarne jagody) | ||
| Majowe przymrozki oraz wiosenna susza zmniejszyły zbiory jagód leśnych nie tylko w Polsce, ale też u innych ważnych dostawców tych owoców na rynek europejski — w Szwecji, na Ukrainie i w krajach nadbałtyckich. Jak podają źródła zachodnioeuropejskie, zbiory jagód szacowano przed sezonem na poziomie nieco wyższym niż w słabym roku poprzednim. Spodziewano się zebrać 110 000 ton, z tego na rynek miało trafić 5000 ton (około 65% miało pochodzić z Polski). Z powodu suszy w Polsce owoce były małe, a ich niewielka podaż wpłynęła na wysokie notowania w eksporcie i w skupie. W czerwcu importerzy z zachodniej Europy oferowali za pierwsze jagody leśne, mrożone metodą IQF, 5,6 DM/kg (w 1998 r. — 2,5 DM/kg). Skup owoców tego gatunku rozpoczął się wcześnie — jak wszystkich owoców w tym roku — około połowy czerwca. Za pierwsze jagody zakłady przetwórcze płaciły 5,5 zł/kg, potem notowania zaczęły szybko rosnąć i na początku lipca osiągnęły około 7,7 zł/kg (niektóre zakłady oferowały nawet 9 zł/kg). Gdy popyt się zmniejszył, a zakłady przemysłowe skupiły zaplanowaną ilość tych owoców, ich ceny zaczęły spadać i pod koniec lipca wynosiły około 5,7 zł/kg. Przeciętna tegoroczna cena skupu jagód leśnych w zakładach przetwórczych i chłodniach wynosiła około 6,8 zł/kg, natomiast w 1999 r. — 5,7 zł/kg. Więcej oferowały spółdzielnie ogrodnicze, średnio 7,9 zł/kg (w 1999 r. — 5,5 zł/kg). Na polskich rynkach hurtowych, wskutek małej podaży, ceny jagód leśnych osiągały w lipcu nawet 10 zł/kg. Na początku sierpnia za te owoce z Polski płacono na rynkach hurtowych w Hamburgu, Monachium, Berlinie i Lipsku 500–800 DM/100 kg. Mgr G. Stępka jest pracownikiem Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie | ||
